Η ανάπτυξη των ορεινών περιοχών της Κύπρου

Δυστυχώς πέρασαν πάρα πολλά χρόνια από τότε που μπήκαν οι βάσεις για ανάπτυξη των ορεινών περιοχών της Ελεύθερης Κύπρου και η κατάσταση παλινδρομεί. Έχω αναφερθεί κι άλλοτε στη σημασία του έργου αυτού. Η Κύπρος είναι τόσο μικρή, που θα πρέπει να αξιοποιεί κάθε γωνιά της. Η τάση αστυφιλίας/εξαστισμού δεν είναι καθόλου καλή συνταγή για τον Τόπο. Ο μεγάλος Κύπριος πολεοδόμος Άγγελος Δημητρίου πίστευε ότι θα ’πρεπε να βλέπουμε την Κύπρο σαν ένα ενιαίο σύνολο. Εξάλλου οι διάφορες δραστηριότητες των μικρών περιοχών πάσχουν από έλλειψη κλίμακας για να είναι αποδοτικές. Έτσι η αξιοποίησή τους θα πρέπει να είναι συλλογική και να εντάσσεται στους ευρύτερους μηχανισμούς της οικονομίας. Με την επίδειξη ενδιαφέροντος από μέρους του εκ Πέρα Πεδίου καταγόμενου νυν Προέδρου της Δημοκρατίας και την ανάθεση του έργου στον Κ. Χαμπιαούρη, γνώστη των δυνατοτήτων της οροσειράς Τροόδους, ας ελπίσουμε ότι οι οραματισμοί που κάναμε αμέσως μετά την εισβολή θα πραγματοποιηθούν.

Αμέσως μετά την εισβολή, Αντιπροσωπία της Διεθνούς Τράπεζας επισκέφτηκε τον Υπουργό Οικονομικών. Μετά το καλωσόρισμα, τους πείραξα ‘μήπως ήρθαν για να βεβαιωθούν ότι δεν θα χάσουν τα ποσά που μας δάνεισαν’. Κι όμως ήρθαν για να ανασκοπήσουν την κατάσταση και να βοηθήσουν εκεί που χρειαζόταν. Πρέπει εδώ να εξάρω τη σημαντική βοήθεια, που η Δ.Τ. προσέφερε στην Κύπρο με την παραχώρηση δανείων και τη γενική συμπαράστασή της. Βέβαια και το Υπουργείο Οικονομικών φρόντισε η Κύπρος να τιμήσει ευλαβικά όλες τις διεθνείς δανειοληπτικές κι άλλες υποχρεώσεις της.

Στη συνάντηση ανέφεραν πως η Τράπεζα προωθούσε εκείνο τον καιρό στις Αναπτυσσόμενες Χώρες έναν νέο τύπο σχεδίου για ανάπτυξη της υπαίθρου, το Ενιαίο Σχέδιο Αγροτικής Ανάπτυξης. Απάντησα αμέσως ότι θα μας ενδιέφερε και μάλιστα εισηγήθηκα να ξεκινήσουμε με την Πιτσιλιά, πράγμα που έγινε δεκτό. Παρόλη τη σχετική γειτνίασή της προς τη Λευκωσία/Λεμεσό, η περιοχή Πιτσιλιάς έχανε συνεχώς πληθυσμό προς τα αστικά κέντρα, λόγω των φτωχών πλουτοπαραγωγικών της πόρων και της ανυπαρξίας αριθμού έργων (π.χ. οδικών), που και την ανάπτυξη θα προωθούσαν και την καθημερινή διακίνηση των κατοίκων για εργασία θα διευκόλυναν.

Είχαμε ήδη ξεκινήσει τη βελτίωση του οδικού δικτύου προς την Πιτσιλιά (από Λευκωσία και Λεμεσό) κι είχαμε επίσης καλυτερεύσει την προσφορά κάποιων υπηρεσιών σε καίρια σημεία της περιοχής. Όμως έλειπε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο, που θα έδιδε το έναυσμα για σταθερή ανάπτυξη, ιδιαίτερα τώρα που οι συνθήκες και οι όροι μετακίνησης των κατοίκων στις πόλεις άρχισαν να γίνονται πιο δυσμενείς.

Στην κατ' οίκον εργασία μας στο Γραφείο Προγραμματισμού κάναμε μιαν αποτίμηση της περιοχής με τα χωριά και τον πληθυσμό της, ενώ καθορίσαμε τα πλαίσια και τις αρχές του Σχεδίου σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Τράπεζας. Στείλαμε ένα περίγραμμα του προτεινόμενου Σχεδίου και ζητήσαμε εισηγήσεις από τα ενδιαφερόμενα Υπουργεία, τα οποία και ανταποκρίθηκαν υποβάλλοντας προτάσεις για έργα/προγράμματα. Με την εξασφάλιση χρηματοδότησης από τη Δ.Τ., η περαιτέρω διαχείρισή του ανατέθηκε στο Υπουργείο Γεωργίας/Φυσικών Πόρων, που έφερε σε πέρας το εγχείρημα με τον καλύτερο τρόπο. Με βάση το Σχέδιο βελτιώθηκε σημαντικά το οδικό δίκτυο, κατασκευάστηκαν δεξαμενές για την αποθήκευση νερού της βροχής για άρδευση, έγιναν γεωτρήσεις για επισήμανση και άντληση υπόγειων νερών, δημιουργήθηκαν περιφερειακά κέντρα υγείας και σχολεία, κι εισήχθησαν κι εφαρμόστηκαν διάφορα σχέδια ενίσχυσης της ευρύτερης γεωργικής δραστηριότητας, περιλαμβανομένης της μεταποίησης γεωργικών προϊόντων.

Προς τον σκοπό ενδυνάμωσης της δυναμικής της ανάπτυξης, που δημιουργήθηκε στην περιοχή, δεν χάναμε ευκαιρία να βοηθήσουμε στην προώθηση κι άλλων έργων, που δεν περιλαμβάνονταν στο Σχέδιο. Στα έργα αυτά συγκαταλέγεται το Ξενοδοχείο 'Ρόδον' στον Αγρό με πρωτοβουλία των Αποδήμων Αγροτών κι η δημιουργία ΚΑΠΗ αργότερα, η ολοκλήρωση του Περιφερειακού Δρόμου Πιτσιλιάς για διασύνδεση της περιοχής με το Τρόοδος (παλιά εισήγηση των Γάλλων εμπειρογνωμόνων για τον Τουρισμό), η βελτίωση και αξιοποίηση των παλιών εκκλησιών της περιοχής, πλείστες από τις οποίες μπήκαν τελικά στον κατάλογο της Ουνέσκο για αρχαία μνημεία, η επέκταση του σχεδίου αποκομιδής και απόρριψης σκυβάλων στη βάση συμπλεγμάτων χωριών κ.ά.

Για την καταπολέμηση του εξαστισμού, την παραμονή του πληθυσμού στα χωριά και τη συνεργασία μεταξύ τους, με άλλο ειδικό δάνειο από τη Δ.Τ. για δευτερεύουσας σημασίας δρόμους, έγινε κατορθωτή η ουσιαστική βελτίωση των γεωμετρικών χαρακτηριστικών των δρόμων κι η συντόμευση της απόστασης προς Φαρμακά, Παλαιχώρι-Αγρό, Άλωνα/Πολύστυπο προς Λαγουδερά, Βυζακιά-Καννάβια προς Μαραθάσα, Κάμπο-Τηλλυριά, για συντομότερη πρόσβαση προς την πρωτεύουσα και σε κέντρα εργασίας, όπως τη νέα Βιομηχανική Περιοχή Εργατών, που τοποθετήθηκε εκεί σαν μέρος του όλου σχεδιασμού περιφερειακής ανάπτυξης.

Το πείραμα με την Πιτσιλιά μάς ενθάρρυνε να εργαστούμε με τον ίδιο τρόπο και για άλλες περιοχές. Δημιουργήσαμε το Σχέδιο Ενιαίας Αγροτικής Ανάπτυξης Κρασοχωριών Λεμεσού, το Σχέδιο Σολιάς, το Σχέδιο Μαραθάσας, το Σχέδιο Τηλλυριάς και γενικά προσπαθήσαμε να εφαρμόσουμε τις ίδιες αρχές της ενιαίας, συντονισμένης αγροτικής ανάπτυξης σε κάθε διαμέρισμα της Νήσου, όπου αυτό μπορούσε να αποτελέσει ένα σημαντικό υποσύνολο ενός ευρύτερου Κέντρου (όπως οι δύο Λαόνες της Πάφου, η Ορεινή Λάρνακας, η περιοχή Σταυροβουνίου κ.λπ). Είναι με ικανοποίηση που παρακολουθούμε, ύστερα από πολλά χρόνια, ότι η προσπάθεια αυτή συνεχίζεται. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ακολουθεί την ίδια φιλοσοφία προωθώντας σχέδια περιφερειακής ανάπτυξης.

*Πρώην Υπουργός, πρώην Γενικός Διευθυντής Γραφείου Προγραμματισμού