Ο Φάκελος του χαλλουμιού από το 2006 στο σήμερα

Λάθη, παραλείψεις και συμφέροντα είναι αυτά που χαρακτηρίζουν τον τρόπο με τον οποίο διαχρονικά το κράτος διαχειρίστηκε το μεγαλύτερο εξαγώγιμο προϊόν της Κύπρου. Λάθη που, μεταξύ άλλων, στοίχισαν στους φορολογούμενους πολίτες αρκετά εκατομμύρια ευρώ, ενώ η ζημιά που έγινε στο χαλλούμι γενικότερα δεν μπορεί να υπολογιστεί...

Ενδεικτικά να αναφέρουμε μόνον ότι τέσσερα εκατομμύρια ευρώ σπαταλήθηκαν και κατέληξαν σε δικηγορικά γραφεία του εξωτερικού. Υπερασπίσεις και εγγραφές εμπορικών σημάτων, ενστάσεις και δίκες είναι μερικές από τις διαδικασίες όπου δαπανήθηκαν αυτά τα χρήματα, τα οποία, όπως οι εξελίξεις δείχνουν, σπαταλήθηκαν χωρίς κάποιο αντίκρισμα. Το τελευταίο... απαύγασμα προχειρότητας, που είδε το φως της δημοσιότητας και αφορά τη μη εκπροσώπηση της Κύπρου σε βρετανικό δικαστήριο για την υπό εκδίκαση υπόθεση του χαλλουμιού, επειδή η αλληλογραφία και οι οδηγίες χάθηκαν στα... άδυτα του Υπουργείου, έδειξε το μέγεθος της γύμνιας των Αρχών να εκπροσωπήσουν το προϊόν που φέρνει στην Κύπρο ετησίως άνω των 100 εκ. ευρώ.

Ευτυχώς, όμως, επέστρεψε στην Κύπρο το εμπορικό σήμα του χαλλουμιού, το οποίο έχασε από τη Μεγάλη Βρετανία τον Μάιο του 2018.

Όπως δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ο Υπουργός Εμπορίου, Γιώργος Λακκοτρύπης, το σοβαρό λάθος κατόρθωσαν να διορθωθεί, αφού έγινε αίτηση για επανεγγραφή του προϊόντος και στις 31 Ιανουαρίου 2020, όπως τόνισε χαρακτηριστικά, «η μάχη κερδήθηκε».

Στόχος πλέον της κυβέρνησης είναι να προχωρήσει και η κατοχύρωση του χαλλουμιού σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ένα θέμα που κρατά χρόνια, αφού η πρώτη προσπάθεια κατοχύρωσης χρονολογείται από το 2006.

14 χρόνια η «ιστορία» και ακόμη ακατοχύρωτο
Μετά την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. και με τη θέσπιση, το 2006, της νομοθεσίας περί της Προστασίας Ονομασιών Προέλευσης και Γεωγραφικών Ενδείξεων Γεωργικών Προϊόντων ή Τροφίμων, ο Σύνδεσμος Τυροκόμων Κύπρου υπέβαλε αίτηση για εγγραφή του χαλλουμιού ως προϊόντος ΠΟΠ. Η αίτηση του Συνδέσμου Τυροκόμων βρήκε όμως μπροστά της την ένσταση της «Alpina Farm».

Το όλο θέμα εξετάστηκε από τη Συμβουλευτική Επιτροπή που συστάθηκε βάσει του σχετικού Νόμου και το τελικό πόρισμα της Συμβουλευτικής Επιτροπής υποβλήθηκε στον Υπουργό Γεωργίας ως την αρμόδια Αρχή για λήψη της απόφασης.

Ο τότε Υπουργός Γεωργίας, Φώτης Φωτίου, από πλευράς του απέρριψε την ένσταση της «Alpina Farm», καθώς και άλλες οι οποίες είχε υποβληθεί από άλλες εταιρείες και στις 22 Φεβρουαρίου του 2008 δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας η απόφαση με την οποία έκανε δεκτή την αίτηση του Συνδέσμου Τυροκόμων Κύπρου για αποστολή φακέλου στην Ε.Ε. με σκοπό την κατοχύρωση του ονόματος «χαλλούμι» ως ΠΟΠ.

Δύο από τα βασικά σημεία που επικαλέστηκε ο τότε Υπουργός για απόρριψη της ένστασης της «Alpina Farm» ήταν ότι η εταιρεία «…δεν απέδειξε ότι κυκλοφορούσε στην αγορά, για πέντε τουλάχιστον χρόνια, όπως η σχετική προϋπόθεση για την υποβολή αίτησης κατοχύρωσης προϊόντος ΠΟΠ, χαλλούμι το οποίο να παρασκευάζεται από γάλα της φυλής αιγών Alpina» και επιπλέον ότι «…η συμπερίληψη του γάλακτος της εν λόγω φυλής για την παραγωγή χαλλουμιού θα αποδυνάμωνε τον δεσμό του προϊόντος με τη γεωγραφική περιοχή».

Ο φάκελος για το χαλούμι το 2008 είχε όμως άδοξο τέλος, καθότι το 2012 ο Σύνδεσμος Τυροκόμων κατά τη Γενική του Συνέλευση αποφάσισε να τον αποσύρει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όπου εκκρεμούσε η έγκριση του χαλουμιού ως προϊόντος Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης

Συγκεκριμένα, με 12 ψήφους υπέρ και 4 κατά, ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Τυροκόμων στις 02/04/2012, σε γενική του συνέλευση, αποφάσισε την απόσυρση του φακέλου για το χαλλούμι.

Απόφαση η οποία προκάλεσε προβληματισμούς στο Υπουργείο Γεωργίας, με τον τότε Υπουργό Γεωργίας, Σοφοκλή Αλετράρη, να πρέπει να ενημερώσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη συγκεκριμένη απόφαση.

Ο Υπουργός ενημερώθηκε από τους τυροκόμους με φαξ. Δεν έκρυψε τη λύπη του, αλλά είπε ότι η απόφαση είναι σεβαστή, αφού ο Σύνδεσμος Τυροκόμων είναι ο αιτητής και έχει το δικαίωμα να αποσύρει την αίτησή του από τον φάκελο.

Από πλευράς τυροκόμων υποστήριξαν ότι οι σημαντικές αλλαγές οι οποίες έχουν επέλθει στην πρώτη αίτηση κατοχύρωσης του χαλλουμιού όπως αυτή αρχικά υποβλήθηκε, αλλά και δημοσιεύθηκε στην επίσημη εφημερίδα του κράτους, χωρίς την έγκριση μάλιστα του Συνδέσμου, ήταν ο κύριος λόγος ο οποίος οδήγησε τα μέλη στην απόφαση για απόσυρση του φακέλου για το χαλλούμι.

Στις 9 Ιουλίου του 2014 υποβλήθηκε ξανά επίσημα η αίτηση της Κύπρου στις Βρυξέλλες για κατοχύρωση του χαλλουμιού ως ΠΟΠ.

Στις 28 Ιουλίου 2015, η αίτηση της Κύπρου ένα χρόνο μετά την υποβολή της στα αρμόδια όργανα της ΕΕ, δημοσιεύτηκε στην επίσημη εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ανοίγοντας ουσιαστικά τον δρόμο για κατοχύρωση του χαλλουμιού ως ΠΟΠ. Η εν λόγω δημοσίευση θεωρήθηκε ως το μεγαλύτερο βήμα στον δρόμο της κατοχύρωσης.

Στον φάκελο αναφέρονται τα ονόματα «Χαλλούμι» (Halloumi)/«Hellim», τα οποία μπορούν να χρησιμοποιούνται μαζί ή ξεχωριστά. Υπάρχουν δύο τύποι χαλλουμιού, το φρέσκο και το ώριμο. Το γάλα που χρησιμοποιείται για το χαλλούμι πρέπει να είναι φρέσκο πρόβειο ή αιγινό ή μείγμα αυτών με αγελαδινό γάλα ή χωρίς αυτό, πυτιά (εξαιρουμένης της πυτιάς που προέρχεται από το στομάχι των χοίρων), φρέσκα ή αποξηραμένα φύλλα κυπριακού δυόσμου και άλας.

Το πρόβειο ή αιγινό γάλα ή μείγμα αυτών πάντοτε πρέπει να υπερέχει ποσοτικά του αγελαδινού γάλακτος. Το γάλα που χρησιμοποιείται για την παρασκευή του χαλλουμιού είναι κυπριακό και ολόπαχο, πρέπει να είναι παστεριωμένο ή να έχει θερμανθεί σε θερμοκρασία πέραν των 65°C. Το προς τυροκόμηση γάλα δεν επιτρέπεται να υπόκειται σε συμπύκνωση ή να προστίθεται σε αυτό σκόνη γάλακτος ή συμπύκνωμα γάλακτος, καζεϊνικά άλατα, χρωστικές ουσίες, συντηρητικά ή άλλα πρόσθετα. Απαγορεύεται επίσης η παρουσία σε αυτό αντιβιοτικών, φυτοφαρμάκων και άλλων επικίνδυνων ουσιών.

Το πρόβειο και αιγινό γάλα πρέπει προέρχονται από ντόπιες φυλές ζώων και τις διασταυρώσεις τους, που έχουν προσαρμοστεί στις κλιματολογικές συνθήκες της Κύπρου. Το αγελαδινό γάλα να προέρχεται από μαυρόασπρες αγελάδες που εισήχθησαν σταδιακά στην Κύπρο, αρχίζοντας από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα και είναι πολύ καλά εγκλιματισμένες στις συνθήκες του τόπου.

Στις 29 Ιουλίου 2015 εγκρίθηκε μεταβατική περίοδος 10 χρόνων με ισχύ από την 9η Ιουλίου 2014 και η ποσόστωση του αιγινού, πρόβειου και αγελαδινού γάλακτος ορίστηκε με διάταγμα, που εκδόθηκε, με την ελάχιστη αναλογία αιγινού και πρόβειου γάλακτος να ορίζεται στο 20%, η οποία θα αυξάνεται προοδευτικά μέχρι την κάλυψη του 50% που προβλέπει το πρότυπο.

Έκτοτε το ζήτημα εκκρεμεί. Τον Ιανουάριο του 2019 ο ΠτΔ Νίκος Αναστασιάδης, με επιστολή του προς τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, θέλοντας να εκφράσει την αντίδραση της Κυπριακής Δημοκρατίας στη μεγάλη καθυστέρηση που υπάρχει στην εξέταση του φακέλου, ζήτησε την επίσπευση της διαδικασίας. Έτσι στη βάση αυτής της επιστολής ακολούθησαν διμερείς συναντήσεις μεταξύ του Υπουργού Γεωργίας Κώστα Καδή και των αρμόδιων Επιτρόπων Υγείας και Γεωργίας και τώρα αναμένεται ο καθορισμός της ημερομηνίας της τριμερούς μεταξύ τους συνάντησης, την οποία ζήτησε ο Κύπριος Υπουργός.

Για να φτάσουμε στην εβδομάδα που μας πέρασε, οπότε πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στο Προεδρικό, όπου όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς κάθισαν στο ίδιο τραπέζι και συμφώνησαν όπως ενώσουν τις δυνάμεις τους για να προχωρήσει επιτέλους το θέμα και να υπάρξει θετική κατάληξη με τον φάκελο που κατατέθηκε από το 2014.

Και το χρονικό για το διαβόητο ασαφές πρότυπο…
Σαφέστατο ως προς την… ασάφειά του είναι το πρότυπο του χαλλουμιού. Στο περιβόητο πρότυπο του 1985, που τις τελευταίες ημέρες έχει απασχολήσει την επικαιρότητα ουκ ολίγες φορές λόγω των κινητοποιήσεων των ποιμνιοτρόφων και αποτελεί μήλον της Έριδος μεταξύ όλων των εμπλεκομένων πλευρών, μεταξύ άλλων λεπτομερειών αναφέρονται οι πρώτες ύλες που χρειάζονται για να παρασκευαστεί το χαλλούμι. Αναφέρεται κατά λέξη ότι πρέπει να περιέχει «πρόβειο ή αιγινό ή μείγμα αυτών, με αγελαδινό γάλα ή χωρίς αυτό».

Εξετάζοντας το πρότυπο που δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Κυπριακής Δημοκρατίας, στις 12/7/1985, αυτό δεν αναφέρει ότι το αιγινό και πρόβειο γάλα πρέπει να υπερέχει του αγελαδινού, παρά μόνον ότι το χαλλούμι δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να παρασκευαστεί χωρίς τη χρήση αιγινού και πρόβειου γάλακτος. Το 2004, ο διευθυντής του Τμήματος Γεωργίας έστειλε τρία ερωτήματα προς τη Νομική Υπηρεσία, αποσκοπώντας να διασαφηνιστεί το πρότυπο του χαλλουμιού. Το ερώτημα ανέφερε κατά λέξη: «Κατά πόσον η ερμηνεία που απέδωσε η τριμελής Υπουργική Επιτροπή στο υφιστάμενο πρότυπο χαλλουμιού, προκύπτει εύλογα από το λεκτικό του υφιστάμενου προτύπου». Απαντώντας, η Νομική Υπηρεσία αναφέρει ότι, βάσει του νόμου 156(Ι)2002, η ετοιμασία, υιοθέτηση, αναθεώρηση, απόσυρση ή τροποποίηση ενός κυπριακού προτύπου αποτελεί αρμοδιότητα του Κυπριακού Οργανισμού Προώθησης Ποιότητας.

Διευκρινίζοντας το θέμα, η Νομική Υπηρεσία αναφέρει ότι με δεδομένο ότι το κυπριακό πρότυπο του χαλλουμιού έχει υιοθετηθεί για χρόνια, «παρά την ασαφή διατύπωσή του ως προς την αναλογία των χρησιμοποιούμενων πρώτων υλών, η ασάφεια αποτελεί πλέον χαρακτηριστικό της περιγραφής του χαλλουμιού και οφείλει να γίνει σεβαστή έως ότου παραμένει σε ισχύ το υφιστάμενο πρότυπο». Μάλιστα, στη γνωμάτευση προστίθεται ότι: «Υπό τις προαναφερόμενες συνθήκες, οποιαδήποτε διασαφήνιση του λεκτικού, του υφιστάμενου προτύπου, δυνατόν να θεωρηθεί διαφοροποίηση του προτύπου, η οποία θα μπορούσε να γίνει μόνο σύμφωνα προς τις διατάξεις του Ν.156(Ι)/2002».

Η δεύτερη γνωμάτευση
Στις 29 Δεκεμβρίου 2006, και πάλιν κατόπιν επιστολής από το Τμήμα Γεωργίας, υποβλήθηκε το ερώτημα κατά πόσον η διατύπωση στο πρότυπο του χαλλουμιού έχει την έννοια ότι οι ποσότητες ειδών γάλακτος πρόβειου ή αιγινού ή μείγματος αυτών με αγελαδινό γάλα θα πρέπει να τηρούν τη σειρά που αναφέρεται στο πρότυπο, δίνοντας βαρύτητα στην πρώτη ύλη αμιγώς πρόβειου ή αιγινού ή μείγματος αυτών έναντι της ποσότητας του αγελαδινού γάλακτος. Απαντώντας, ο ίδιος Νομικός Λειτουργός δεν αναφέρεται σε αυτήν τη δεύτερη γνωμάτευση στον Κυπριακό Οργανισμό Προώθησης Ποιότητας, του οποίου, όπως είχε πει, ήταν δική του αρμοδιότητα η επεξήγηση του προτύπου, αλλά επιχειρεί ο ίδιος να εξηγήσει το πρότυπο.

Σημειώνει ότι «η διατύπωση του προτύπου […] δίνει σαφώς μια προτεραιότητα στο πρόβειο και αιγινό γάλα ή το μείγμα αυτών». Ταυτόχρονα, ο νομικός λειτουργός προχωρεί περαιτέρω και εντοπίζει «κάποιους κινδύνους σε σχέση με την επιδίωξη να κατοχυρωθεί το χαλλούμι ως προστατευόμενη ονομασία προέλευσης». Τέλος, αναφέρει ότι «τα τυριά που κατασκευάζονται αποκλειστικά από αγελαδινό γάλα ή με ασήμαντα ποσοστά πρόβειου και αιγινού γάλακτος κατασκευάζονται κατά παράβαση του προτύπου και δεν μπορούν να φέρουν την ονομασία ‘χαλλούμι’».