Η ανεργία στην Κύπρο και η ανάκαμψη της οικονομίας

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που ανακοινώθηκαν από τη Στατιστική Υπηρεσία το 2019 παρουσιάστηκε σημαντική μείωση στο ποσοστό ανεργίας, εφόσον αυτή μειώθηκε στο 7,1% του ανθρώπινου δυναμικού σε σχέση με το 8,4% του 2018. Η μείωση αυτή συμβαδίζει με το γενικότερο οικονομικό κλίμα, εφόσον καταγράφεται θετικός ρυθμός ανάπτυξης και ανάκαμψη των τομέων, οι οποίοι αντλούν μεγάλο μέρος του ανθρώπινου δυναμικού, όπως ο τουρισμός και οι κατασκευές.

Επιπλέον, με βάση τα αποτελέσματα της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού για το τέταρτο τρίμηνο του 2019 το ποσοστό ανεργίας στους νέους ηλικίας 15-24 ετών ήταν 16,0% του εργατικού δυναμικού των ηλικιών αυτών σε σύγκριση με 20,6% στο αντίστοιχο τρίμηνο του περασμένου χρόνου. Σε σχέση με τη διάρκεια της ανεργίας, το 50,4% του συνόλου των ανέργων έψαχναν για εργασία για περίοδο κάτω από 6 μήνες, το 19,2% για περίοδο 6-11 μήνες, ενώ ποσοστό 30,4% ήταν μακροχρόνια άνεργοι.

Η μείωση των θέσεων εργασίας και των μισθών, κατά την περίοδο μιας οικονομικής κρίσης, προκαλεί αλυσιδωτά προβλήματα. Η μείωση του οικογενειακού εισοδήματος επηρεάζει σημαντικά την κατανάλωση και τη ζήτηση των προϊόντων, ενώ κάνει ακόμη πιο δύσκολη την εκπλήρωση των δανειακών υποχρεώσεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα μοντέλα υπολογισμού των προβλέψεων για απομείωση των δανειακών χαρτοφυλακίων, βασική παράμετρο αποτελεί η πορεία της ανεργίας.

Πέρα από τον αριθμό των ανέργων είναι σημαντικό να αναλυθούν και τα επιμέρους στοιχεία. Υπάρχουν, για παράδειγμα, παράμετροι των οποίων η επίδραση είναι δύσκολο να επιμετρηθεί, όπως ο αριθμός των ανέργων που αποφάσισαν να εργοδοτηθούν στο εξωτερικό. Επιπλέον, σε οποιαδήποτε ανάλυση, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και το επίπεδο αντιμισθίας των εργοδοτουμένων και οι αναπροσαρμογές που είχαμε τα τελευταία χρόνια.

Η ανεργία αποτελεί ένα σύνθετο πρόβλημα, το οποίο επηρεάζει το βιοτικό επίπεδο των πολιτών. Μόνιμη λύση στο πρόβλημα θα δοθεί με την επαναφορά της οικονομίας σε μακροπρόθεσμους και βιώσιμους ρυθμούς ανάπτυξης και όχι με πρόσκαιρες αναλαμπές.

Συνεπώς, προς αυτήν την κατεύθυνση, θα πρέπει να αναλυθούν όλα τα στοιχεία που υπάρχουν, όπως οι παράγοντες που επηρεάζουν κάθε οικονομικό τομέα, η ποιότητα των επενδύσεων που γίνονται, οι προτεραιότητες των επενδυτών και το κατά πόσον η ανάκαμψη των δεικτών μεταφέρεται στην πραγματική οικονομία.

Το μεγάλο στοίχημα, πέραν της διατήρησης θετικών, βιώσιμων ρυθμών ανάπτυξης, είναι η επανένταξη των μακροχρόνια ανέργων στην αγορά εργασίας και η δημιουργία των απαραίτητων συνθηκών στην πραγματική οικονομία, ούτως ώστε να διασφαλίζονται οι θέσεις εργασίας. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να εξεταστεί η πορεία κάθε τομέα της οικονομίας ξεχωριστά, με στόχο να καθοριστούν οι τρόποι δημιουργίας προϋποθέσεων μακροχρόνιας ανάπτυξης, ανεξάρτητης από συγκεκριμένα κίνητρα- πολεοδομικά, φορολογικά, πολιτογράφησης- τα οποία τροφοδότησαν την μέχρι τώρα ανάκαμψη της κυπριακής οικονομίας.

Είναι ξεκάθαρο ότι σε περιόδους οικονομικής ανάπτυξης η ανεργία περιορίζεται. Οι παραδοσιακοί τομείς της οικονομίας έχουν αναδιαρθρωθεί και εξελιχθεί, όμως όπως αναφέρεται και στην τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι ανισορροπίες που παραμένουν είναι αρκετές και σημαντικές.

Ο τομέας των υπηρεσιών, παρά τις σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει, συνεχίζει να συνεισφέρει σημαντικά στο ΑΕΠ της χώρας και να απασχολεί σημαντικό αριθμό υψηλόμισθων υπαλλήλων. Μπορεί αρκετές εταιρείες ξένων συμφερόντων να έχουν φύγει από τη χώρα μας, ως αποτέλεσμα και της δυσκολίας ανοίγματος τραπεζικών λογαριασμών, όμως υπήρξαν διεθνείς όμιλοι εταιρειών που επέλεξαν την Κύπρο για δημιουργία βάσης (substance). Ο τομέας της ναυτιλίας συνεχίζει να καταγράφει μια εξαιρετική πορεία, απόρροια της συστηματικής δουλειάς που γίνεται από τους επαγγελματίες του κλάδου, ενώ η ανανέωση της έγκρισης του φορολογικού συστήματος (tonnage tax) αναμένεται να ενισχύσει τις προσπάθειες ενίσχυσης του τομέα, ο οποίος μαζί με τον ασφαλιστικό τομέα φαίνεται να προσελκύουν εταιρείες και επενδυτές λόγω της εξόδου του Ηνωμένου Βασίλειου από της Ευρωπαϊκή Ένωση.

Δύο τομείς οι οποίοι απασχολούν σημαντικό μέρος του ανθρώπινου δυναμικού είναι ο τουρισμός και ο κατασκευαστικός τομέας. Και οι δύο αυτοί τομείς αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις, ενώ μη προβλέψιμα γεγονότα, όπως η εμφάνιση του κορωνοϊού, ενισχύουν τα προβλήματα.

Ο τομέας του τουριστικού τομέα, παρά τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν, το 2019 διατηρήθηκε στα ίδια επίπεδα όπως άλλες χρονιές και αυτό καταγράφεται στα θετικά. Όμως το 2020 έρχεται γεμάτο προκλήσεις για τον τομέα με σημαντικότερες τον περιορισμό των μετακινήσεων πολιτών λόγω του ιού, τον ανταγωνισμό από άλλες χώρες που ενισχύεται, τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν χώρες από τις οποίες η Κύπρος παραδοσιακά προσέλκυε τουρισμό και την αεροπορική συνδεσιμότητα της χώρας.

O κατασκευαστικός τομέας και γενικότερα αυτός των ακινήτων το πρώτο εξάμηνο του 2019 παρουσίασε μια δυναμική, κυρίως λόγω των κινήτρων που παραχωρήθηκαν, η οποία ατόνησε το δεύτερο μισό του χρόνου. Μεγάλη πρόκληση αποτελεί η πορεία της εξωτερικής ζήτηση για ακίνητα, μετά την αδειοδότηση πολλών έργων που δυστυχώς κινούνται τα πλείστα σε αγορές ακινήτων σε συνδυασμό με πολιτογραφήσεις, δηλαδή πολυτελών διαμερισμάτων και κατοικιών εκατομμυρίων, η ζήτηση των οποίων σημειώνει σημαντική συρρίκνωση την τελευταία περίοδο.

H Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε έκθεσή της για τον τομέα διαβλέπει ότι η πορεία του τομέα θα επιβραδυνθεί, απόρροια της μειωμένης τόσο εξωτερικής όσο και εσωτερικής ζήτησης, η οποία παραμένει σε χαμηλά επίπεδα. Το υψηλό ιδιωτικό χρέος αποτελεί τροχοπέδη στη χορήγηση νέων διευκολύνσεων.

Ίσως να είναι η στιγμή οι επιχειρηματίες να σκεφτούν επανασχεδιασμό κάποιων έργων ώστε να ανταποκρίνονται στην τοπική αγορά, σε άτομα από το εξωτερικό που θα ήθελαν να κάνουν αίτηση για μόνιμη διαμονή ή και σε επενδυτές / άτομα υψηλής εισοδηματικής τάξης που θα ήθελαν να αγοράσουν παραθεριστικό ακίνητο ή και για να μένουν μόνιμα στην Κύπρο.

Σημειώνεται ότι η ενίσχυση των οικογενειακών εισοδημάτων και των τζίρων των επιχειρήσεων ενισχύει τη δυνατότητα αποπληρωμής των χρηματοπιστωτικών διευκολύνσεων που παραχωρήθηκαν, με το θέμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων να συνεχίζει να υφίσταται είτε αυτά βρίσκονται στους ισολογισμούς των τραπεζών είτε αυτά έχουν αποξενωθεί σε εταιρείες διαχείρισης. Το ζήτημα αποτελεί σημαντική πρόκληση για τον τραπεζικό τομέα αλλά και για την κοινωνία, εφόσον η πώληση των δανείων δεν είναι η λύση στο πρόβλημα.

Η ανεργία, πέρα από την οικονομική ανάλυση επηρεάζει σημαντικά την κοινωνία και την καθημερινότητα των ανθρώπων. Είναι σημαντικό να δημιουργηθούν εκείνες οι προϋποθέσεις που θα δώσουν τη δυνατότητα στην κυπριακή οικονομία να απορροφήσει οποιουσδήποτε κραδασμούς και να διατηρήσει τους θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης.