Παράνομη μετανάστευση και περιορισμός κορωνοϊού

Η παγκόσμια αύξηση των κρουσμάτων του κορωνοϊού σε χώρες και περιοχές εκτός της Κίνας άνοιξε αναπόφευκτα μια τεράστια συζήτηση για τις προεκτάσεις του ζητήματος στις δημόσιες μεταφορές, τη μαζική ανεξέλεγκτη μετακίνηση προσφυγικών πληθυσμών και τη λαθρομετανάστευση. Λαμβάνοντας προληπτικά μέτρα ο Υπουργός Υγείας ανακοίνωσε την Παρασκευή, με το πέρας του έκτακτου Υπουργικού Συμβουλίου, την αναστολή της λειτουργίας των οδοφραγμάτων Δερύνειας, Λήδρας, Λεύκας και Αστρομερίτη. Την ίδια ώρα ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας, Κυριάκος Μητσοτάκης, αναφερόμενος στις προσφυγικές ροές και το ενδεχόμενο εμφάνισης κρούσματος του νέου κορωνοϊού εντός του μεταναστευτικού πληθυσμού, ανακοίνωσε την αύξηση -στο μέγιστο- των περιπολιών από σκάφη του Λιμενικού για τη φύλαξη των θαλάσσιων συνόρων στο Αιγαίο.

Εν τω μεταξύ, το πολύνεκρο αιματηρό χτύπημα κατά των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων στο Ιντλίμπ της Συρίας από τον Συριακό Στρατό, που υποστήριξε η ρωσική αεροπορία, εξόργισε τον Ερντογάν, που άνοιξε την καταπακτή για διοχέτευση των προσφύγων της Τουρκίας στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας. Εκτιμάται ότι όλο το προηγούμενο διάστημα σχεδόν ένα εκατομμύριο άνθρωποι που έφυγαν από Συρία έχουν καταφύγει στα σύνορα με την Τουρκία και διοχετεύονται στην Ελλάδα, ενώ άλλοι έρχονται και στην Κύπρο.

Τα αντίθετα αφηγήματα

Στον δημόσιο διάλογο τόσο στον ελλαδικό χώρο όσο και στον ευρωπαϊκό και τον διεθνή, συγκρούονται αυτήν τη στιγμή δυο αντίθετες προσεγγίσεις για το θέμα των συνόρων. Από τη μια η διεθνιστική αριστερή προσέγγιση, που υπερασπίζεται την κατάργηση των εθνικών συνόρων και τις ανοιχτές πολυπολιτισμικές κοινωνίες και από την άλλη οι εθνοκεντρικοί κύκλοι, που ζητούν σκλήρυνση των διακρατικών συνόρων ως ζητήματος εθνικής ασφαλείας. Οι New York Times θεωρούν πως ο CONVID-19 είναι μια ακόμα πρόκληση, δεδομένου ότι έχει δώσει νέα πυρομαχικά «στους εθνικιστές που θέλουν να δουν τα σύνορα να σφίγγονται ή κλείνουν πριν ακόμη φτάσει η μόλυνση».

Ευρωπαίοι αξιωματούχοι που εργάζονται για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ρευμάτων ισχυρίζονται ότι ο ιός αποτελεί τουλάχιστον οπισθοδρόμηση για τις προσπάθειές τους, καθώς προσφέρει στους λαϊκιστές μιαν ακόμη ευκαιρία να υπογραμμίσουν τη σημασία των εθνικών συνοριακών ελέγχων. Η ουσία, ωστόσο, έγκειται στο γεγονός ότι, ενώ ο υγειονομικός προληπτικός έλεγχος στα δυτικά κράτη γίνεται από τις νόμιμες εισόδους, αεροδρόμια και λιμάνια, στην περίπτωση των παράνομων εισόδων το όλο ζήτημα είναι ανεξέλεγκτο.

Τα πορώδη σύνορα σε Μέση Ανατολή

Διεθνείς αναλυτές εκτιμούν ότι η επιδημία του κορωνοϊού (COVID-19) θα μπορούσε να έχει ευρύτερα δυσάρεστες επιπτώσεις εξαιτίας της παράνομης μετανάστευσης. Η ανησυχία έχει να κάνει κυρίως όχι τόσο για τις χώρες όπου θα πάνε οι μετανάστες, αλλά και για τους ίδιους τους ευάλωτους πληθυσμούς που προέρχονται από χώρες όπου παρουσιάστηκαν εμπόλεμες συγκρούσεις.

Αυτήν την εβδομάδα, οι περιπτώσεις διάγνωσης θετικών κρουσμάτων του ιού COVID-19 κλιμακώθηκαν δραματικά στο Ιράν (συνολικά 338 επιβεβαιωμένα κρούσματα, 34 θάνατοι), με τον ιό να κάνει την εμφάνισή του και σε άλλες χώρες της περιοχής όπως το Αφγανιστάν, ο Λίβανος και το Ιράκ.

Οι διεθνείς οργανισμοί εκτιμούν ότι μεταξύ της Τουρκίας, του Ιράκ, της Συρίας και του Λιβάνου διαμένουν τουλάχιστον 12 εκατομμύρια πρόσφυγες και εκτοπισμένοι. Οι πιο πάνω χώρες διαθέτουν είτε χερσαία σύνορα με το Ιράν είτε συνδέονται μέσω διαφόρων μεταναστευτικών διαδρομών. Μόνο το Ιράν, φιλοξενεί στο έδαφός του περίπου 1 εκατομμύριο πρόσφυγες με καταγωγή κυρίως από το γειτονικό Αφγανιστάν, με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες να σημειώνει πως 1,5-2 εκατομμύρια είναι άτομα χωρίς έγγραφα.

Τουλάχιστον 12 εκατομμύρια πρόσφυγες και εσωτερικά εκτοπισμένοι διαμένουν σήμερα μεταξύ του Ιράκ, της Συρίας, του Λιβάνου και της Τουρκίας - χώρες που συνδέονται με το Ιράν είτε με συχνές μετακινήσεις, παράνομες μεταναστευτικές διαδρομές, με κοινά σύνορα είτε και με όλους τους προηγούμενους τρόπους. Ερευνητές από το Imperial College του Λονδίνου εκτιμούν ότι οι επιπτώσεις των ένοπλων συγκρούσεων ουσιαστικά κατακερματίζουν το σύστημα δημόσιας υγείας και τις υποδομές και αποτρέπουν τις κυβερνήσεις από την εκτέλεση αποτελεσματικών υγειονομικών ελέγχων και εξετάσεων των ασθενειών.

Γιατί οι πρόσφυγες είναι «ευάλωτοι»

Παράλληλα, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Cambridge, που εστιάζουν κυρίως στα θέματα Μέσης Ανατολής, προειδοποιούν ότι οι πρόσφυγες είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στον κορωνοϊό ή σε άλλες ασθένειες, λόγω της αυξημένης γεωγραφικής κινητικότητας, της αστάθειας, της διαβίωσης σε συνθήκες υπερπληθυσμού, μη επαρκούς υγιεινής, καθώς και της έλλειψης πρόσβασης σε αξιοπρεπή προγράμματα υγειονομικής περίθαλψης ή εμβολιασμού στις χώρες υποδοχής. Τους κινδύνους αυτούς και τις ανησυχίες επιβεβαίωσε και ο επιδημιολόγος Δρ Μιχάλης Βωνιάτης στην Πρωινή Εκπομπή του Ράδιο Πρώτο την Παρασκευή.

Ανεπαρκής ενημέρωση

Ένα άλλο, επίσης κρίσιμο, ζήτημα είναι η μη επαρκής ενημέρωση των μεταναστών και προσφύγων για την εξάπλωση του κορωνοϊού και τα μέτρα πρόληψης που θα πρέπει να λαμβάνουν σε περίπτωση εκδήλωσης συμπτωμάτων του υιού. Τα ασαφή και πορώδη σύνορα σε όλη τη Μέση Ανατολή με οικονομικούς μετανάστες και πρόσφυγες δυσκολεύουν τις Αρχές ασφαλείας στις χώρες της περιοχής να εκτελέσουν επαρκείς υγειονομικούς ελέγχους για τυχόν κρούσματα κορωνοϊού.

Αδύναμες υποδομές υγείας

Η μεγαλύτερη ωστόσο πρόκληση για μια αποτελεσματική διαχείριση του κορωνοϊού είναι τα συστήματα δημόσιας υγείας της περιοχής. Μια αεροπορική πτήση ή ένα κρουαζιερόπλοιο με τουρίστες με ύποπτο κρούσμα, σίγουρα προσελκύει το ενδιαφέρον των ΜΜΕ, των κυβερνήσεων, των τοπικών και διεθνών υγειονομικών Αρχών, κάτι που δυστυχώς δύσκολα θα συμβεί με τις χιλιάδες και τα εκατομμύρια των εκτοπισμένων προσφύγων και μεταναστών.

Πολιομυελίτιδα και Φύμα Χαλεπίου

Καθώς ο κορωνοϊός συνεχίζει να εξαπλώνεται, οι αναλυτές της δημόσιας υγείας αναφέρουν ότι η διεθνής κοινότητα πρέπει να δώσει μεγαλύτερη προσοχή στο πώς μπορεί να διαδοθεί το κρούσμα στους εκτοπισμένους πληθυσμούς. Αναλυτές επίσης σημειώνουν πως οι κρίσεις στην υγεία αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή και των κρίσεων εκτοπισμού των πληθυσμών. Υπενθυμίζεται το ξέσπασμα της πολιομυελίτιδας στη Συρία και το Ιράκ το 2014 και η αύξηση των περιπτώσεων της παρασιτικής ασθένειας λεγόμενης «Aleppo boil» (Φύμα του Χαλεπίου) - που εξαπλώθηκε από «μύγες της άμμου» στις γειτονικές χώρες μετά την έναρξη του εμφυλίου πολέμου στη χώρα.

Περιορισμοί στα ευρωπαϊκά σύνορα

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι κανονισμοί επιτρέπουν την προσωρινή επιβολή συνοριακών ελέγχων για συγκεκριμένους λόγους, συμπεριλαμβανομένων των τρομοκρατικών επιθέσεων, των κύριων μεταναστευτικών ρευμάτων ή των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης για την υγεία.

Το κλειδί, ωστόσο, είναι η λέξη «προσωρινή» (όπως δηλαδή έπραξε και η Κυπριακή Κυβέρνηση για τα οδοφράγματα). Σε ευρωπαϊκό επίπεδο μια χώρα μπορεί να αναστείλει τους κανόνες διέλευσης, αλλά πρέπει να εξηγήσει γιατί το κάνει και, θεωρητικά, δεν μπορεί να διεξάγει συνοριακούς ελέγχους για περισσότερο από δύο χρόνια, σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες.

Σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες, η Γερμανία, η Γαλλία, η Σουηδία, η Δανία, η Αυστρία και η Νορβηγία έχουν ουσιαστικά αχρηστεύσει τη Ζώνη Σένγκεν. «Το Σένγκεν βρίσκεται σε πολύ φτωχή και προβληματική κατάσταση», δήλωσε η Marie De Somer, επικεφαλής του προγράμματος μετανάστευσης στο Κέντρο Ευρωπαϊκής Πολιτικής, με έδρα τις Βρυξέλλες, προσθέτοντας ότι η αποκατάσταση της πλήρους λειτουργικότητάς του προγράμματος εξαρτάται από τη μεταρρύθμιση των κανόνων ασύλου και της μετανάστευσης.

Κλείνει διαδρόμους η Ιταλία

Το επίκεντρο της «μόλυνσης» του ιού CONVID-19 στην Ευρώπη είναι η Ιταλία, όπου μέχρι την Παρασκευή οι θάνατοι έφταναν τους 17. Πολλοί αιτούντες άσυλο και ταξιδιώτες περνούν από την Ιταλία για να φτάσουν στη Δυτική Ευρώπη, είτε με πλοίο από ελληνικά λιμάνια είτε με τα πόδια, διασχίζοντας τα Βαλκάνια και την Κροατία για να εισέλθουν στη χώρα.

Ο ανθρωπιστικός διάδρομος που διοργάνωσε η Caritas, η Υπάτη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες και η ιταλική κυβέρνηση, ανεστάλησαν την τελευταία στιγμή από την ιταλική κυβέρνηση. Ο διάδρομος θα έφερνε πρόσφυγες στην Ιταλία από τον Νίγηρα. Ο ανθρωπιστικός διάδρομος έπρεπε να φέρει 67 πρόσφυγες από τον Νίγηρα στην Ιταλία - αλλά η ιταλική κυβέρνηση ανέστειλε την επανεγκατάσταση. Μόνο έξι Σύριοι πρόσφυγες έφθασαν στη Ρώμη, παράλληλα με εργαζόμενους από το ιταλικό υποκατάστημα της Caritas και την UNHCR. Παρόλο που δεν υπήρξε ρητή ανακοίνωση, ο λόγος για την ακύρωση φαίνεται να συνδέθηκε με τις διαδικασίες υγειονομικής περίθαλψης για τον περιορισμό του COVID-19.

Ανησυχία στα κατεχόμενα για ιό Lassa

Εκτός του κορωνοϊού, που προέρχεται από την Κίνα, εμφανίστηκε και ο ιός Lassa, ο οποίος εξαπλώθηκε από τις χώρες της Αφρικής και κυρίως από την Νιγηρία, έγραφε τον περασμένο μήνα η τ/κ εφημερίδα Kıbrıslı. Σύμφωνα με ανασκόπηση του τ/κ Τύπου από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών που επικαλείται την Kibrisli, από αυτόν τον ιό έχασαν τη ζωή τους 41 άτομα και μετά το άκουσμα του εν λόγω ιού, η προσοχή όλων στράφηκε στα άτομα που επισκέφθηκαν τα κατεχόμενα από την Αφρική. Επικαλούμενη αξιόπιστη πηγή, η εφημερίδα γράφει ότι από την 1η Ιανουαρίου 2020 μέχρι σήμερα εισήλθαν στα κατεχόμενα 740 Νιγηριανοί από το παράνομο αεροδρόμιο Τύμπου.
Σύμφωνα πάντως με ιατρικές ιστοσελίδες, οι αρεναϊοί (arenaviruses) είναι RNA ιοί, τα υποδόχα τους είναι τρωκτικά, τα οποία μεταδίδουν τον ιό οριζόντια και κάθετα, έχουν χρόνια ιογενή λοίμωξη χωρίς εμφανή νόσο και μεταδίδουν τον ιό στους ανθρώπους με τα περιττώματά τους, κυρίως δε με τα ούρα τους. Σε αυτούς περιλαμβάνεται ο ιός Lassa, που υπάρχει σε τρωκτικά.