Από το «Deus Ex» του 2000 στον κορωνοϊό του 2020

Όπως ήταν αναμενόμενο, σχετικά με τον κορωνοϊό, εμφανίστηκαν διάφορες θεωρίες συνωμοσίας για την προέλευση και τους σκοπούς του. Αφορμή γι’ αυτό το άρθρο έδωσε ένα τουΐτ (11/03/2020) του πρώην βουλευτή του ΑΚΕΛ, Νίκου Κατσουρίδη, ο οποίος έγραψε: «Στην Κίνα τρώνε διάφορα ζώα εδώ και αιώνες. Πώς τώρα προέκυψε εξ αυτού ο COVID-19 ουδείς μάς εξήγησε. Την ίδια ώρα, το δελτίο ειδήσεων του γερμανικού κρατικού καναλιού ARD Tagessh λέει ότι στην Wuhan υπάρχουν κινεζικό και αμερικανικό κέντρο ιολογίας (Soros) δίπλα στην αγορά τροφίμων».

Πέρα από μια ανάλυση των διαφόρων πολιτικών προσεγγίσεων που υπάρχουν για τον κορωνοϊό, τις οποίες παραθέσαμε σε άρθρο στο «SigmaLive» («Κορωνοϊός: Τουΐτ Κατσουρίδη, θεωρίες συνωμοσίας & “επανεφεύρεση κομμουνισμού”», 12/03/2020), το σχόλιο του ιστορικού στελέχους της κυπριακής Αριστεράς μού θύμισε το δυστοπικό σενάριο ενός εκ των κορυφαίων ηλεκτρονικών παιχνιδιών της εποχής μου – του «Deus Ex». Αυτά τα παιχνίδια μεγάλωσαν μια γενιά με «cyberpunk» θεωρίες συνωμοσίας, προετοιμάζοντάς την για δυνητικά σκοτεινούς νέους κόσμους.

Κατ’ αρχάς, το ίδιο το όνομα έχει τη σημειολογία του, από το λατινικό «Deus ex machina», ελληνιστί «ἀπὸ μηχανῆς θεός». Το πρώτο «Deus Ex», που εμπίπτει στην κατηγορία «action role-playing video game», το δημιούργησε ο Ion Storm της αγγλικής εταιρείας Eidos Interactive. Το παιχνίδι κυκλοφόρησε το 2000 και μέχρι το 2016 κυκλοφόρησαν και πέντε συνέχειες. Σε αυτό το άρθρο θα καταπιαστούμε με το πρώτο, πριν από είκοσι τόσα χρόνια.

Κορωνοϊός & Infodemic

Αναμενόμενο επίσης η διεθνής πανδημία να προκαλέσει και ένα «infodemic», όπως χαρακτηρίστηκε. Στην προσπάθεια αποκόμισης πολιτικού οφέλους, χώρες και άλλοι μη-κρατικοί δρώντες εξαπολύουν πληροφοριακές επιχειρήσεις, διασπείροντας ψέματα ή αναδεικνύοντας θεωρίες συνωμοσίας ή μεγεθύνοντας στοιχεία και δεδομένα. Για τον μέσο πολίτη, το να βρει την αλήθεια σε αυτόν τον ωκεανό υπερπληροφόρησης είναι σχεδόν αδύνατο.

Ο Εκπρόσωπος Τύπου του Τμήματος Πληροφοριών του ΥΠΕΞ της Κίνας Lijian Zhao αναρωτήθηκε στις 12 Μαρτίου εάν, τελικά, είναι ο Αμερικανός Στρατός που έφερε πρώτος τον κορωνοϊό στην επαρχία Wuhan, με αποτέλεσμα το State Department να καλέσει τον Κινέζο Πρέσβη για εξηγήσεις.

Το «EUvsDisinfo» της «East Stratcom Task Force» της ΕΕ αναφέρει πως το Κρεμλίνο διασπείρει παραπληροφόρηση και προπαγάνδα και ενθαρρύνει μέσα από ρωσικές εφημερίδες τις θεωρίες συνωμοσίας για τον κορωνοϊό.

Μια άλλη θεωρία, που κυκλοφορεί σχεδόν από τον πρώτο καιρό που εμφανίστηκε ο νέος ιός, είναι και αυτή που διατύπωσε ο κ. Κατσουρίδης. Σχετικό άρθρο με τίτλο «Ο κορωνοϊός: “Τυχαίο προϊόν” ή στοχευμένο βιολογικό όπλο;» είχε δημοσιεύσει και ο Πάμπος Χαραλάμπους, Χημικός Μηχανικός, στη «Χαραυγή» (11/03/2020), επικαλούμενος και αυτός το 1ο πρόγραμμα του γερμανικού κρατικού καναλιού ARD Tagessch. Ο κ. Χατζηχαραλάμπους αναρωτιέται, αν «θα μπορούσε αυτός ο κορωνοϊός να ελευθερώθηκε σκόπιμα στον τόπο όπου εκδηλώθηκε η ασθένεια;», αφού πλησίον του βρίσκεται το Wuhan Institute of Virology, «το μοναδικό κινεζικό εργαστήριο σε ολόκληρη την κινεζική επικράτεια, όπου γίνονται έρευνες με βιολογικά υλικά και ιούς του υψηλότερου επιπέδου ρίσκου», αλλά και ένα άλλο εργαστήριο «που χρηματοδοτείται από τον Αμερικανό δισεκατομμυριούχο George Soros».

Από τις πιο διεισδυτικές αναλύσεις αυτής της προσέγγισης είναι αυτή του Shawn Paul Melville του καναδικού «Civilian Intelligence Network». Σε δημοσίευμα με τίτλο «Ο George Soros και ο Bill Gates συνεργάζονται με την Κίνα για το φάρμακο του κορωνοϊού!» (11/02/2020), παραθέτοντας πληθώρα παραπομπών, περιγράφει πως λίγο μετά την έκρηξη της επιδημίας, εταιρείες που φαίνεται να συνδέονται με τον George Soros και τον Bill Gates (συμπεριλαμβανομένου και του προαναφερθέντος Ινστιτούτου Ιολογίας της Wuhan), αλλά και τα Ηνωμένα Έθνη ξεκίνησαν την ανάπτυξη ενός φαρμάκου για καταπολέμηση του ιού, όμως τα δικαιώματα στη θεραπευτική αγωγή θα ανήκουν μονοπωλιακά σε αυτούς. Παρόμοιες θεωρίες υιοθέτησαν στις ΗΠΑ πολλοί Συντηρητικοί και Ρεπουμπλικάνοι πολιτικοί και αναλυτές, όπως ο Steve Bannon, ο επικοινωνιολόγος και στρατηγιστής πίσω από την εκλογή του Donald Trump.

Βεβαίως, τις κατηγορίες πως ο ιός αφέθηκε να διαρρεύσει, είτε σκόπιμα είτε ως αποτέλεσμα λάθους, απέρριψε το ίδιο το Ινστιτούτο Ιολογίας της Wuhan. Επίσης, πολλοί επιστήμονες των συναφών επιστημών έχουν απορρίψει το συνωμοσιολογικό σενάριο, όπως αναλύει με λεπτομέρεια η Eliza Barclay στο «Vox» (12/03/2020).

Το αφήγημα, όμως, όπως το εξέθεσε στο τουΐτ του ο κ. Κατσουρίδης, μου θύμισε το σενάριο του «Deux Ex» του 2000…

Ο κόσμος του 2052

Οι παραγωγοί του «Deus Ex» είπαν πως το παιχνίδι τους δεν αποτελεί προϊόν «επιστημονικής φαντασίας», αλλά «φουτουριστικής προσδοκίας». Παρά το ότι συνδύασαν θεματικές από τις βασικές θεωρίες συνωμοσίας για μια νέα παγκόσμια τάξη που έρχεται, το παιχνίδι βοήθησε στην παρατήρηση μερικών εξελίξεων.

Στο «Deus Ex» ο παίχτης υποδύεται τον JC Denton, έναν αφοσιωμένο πράκτορα της UNATCO, δηλαδή της «Αντι-Τρομοκρατικής Συμμαχίας των Ηνωμένων Εθνών» («United Nations Anti-Terrorist Coaltion») με αποστολή την καταπολέμηση εχθρικών δυνάμεων σε έναν κόσμο που κατατρύχεται από ανισότητα, αλλά και μια θανατηφόρα επιδημία, τον «Φαιό Θάνατο» («Grey Death»). Μόνο αντίδοτο σε αυτήν την ασθένεια που αποδεκατίζει τον πληθυσμό, ο οποίος εξεγείρεται οδεύοντας προς το χάος, είναι το εμβόλιο «Ambrosia». Σε αυτήν του την αποστολή, όλα όσα πίστευε θα έρθουν ανάποδα.

UNATCO

Σύμφωνα με το σενάριο, η UNATCO είναι ένα διεθνές στρατιωτικό Σώμα Ασφαλείας που δημιουργήθηκε με διάταγμα, με σκοπό την καταπολέμηση της αυξανόμενης απειλής της διεθνούς τρομοκρατίας. Το Αρχηγείο της UNATCO βρίσκεται στη νήσο Λίμπερτι στη Νέα Υόρκη, εκεί όπου βρίσκονται τα απομεινάρια του Αγάλματος της Ελευθερίας. Το άγαλμα υποτίθεται πως «αποκεφαλίστηκε» μετά από μια τρομοκρατική επίθεση, και το κεφάλι βρίσκεται εντός της βάσης της UNATCO, αφού ήταν και η αφορμή για να δημιουργηθεί.

Στην πραγματικότητα, όμως, αποτελεί την αστυνομική δύναμη των «Majestic 12», μιας συνωμοτικής οργάνωσης η οποία κατάφερε να ελέγξει την κυβέρνηση των ΗΠΑ. Σκοπός της «να υπάρξει τάξη ξανά – μια νέα εποχή» και οι ηγέτες της «να στεφθούν βασιλείς, ή καλύτερα και από βασιλείς: θεοί!».

Πράκτωρ JC Denton

Ο JC Denton είναι ένας πολεμιστής της UNATCO, ο οποίος ενισχύεται («augmentation») με εφαρμογές νανοτεχνολογίας και κυβερνοτεχνολογίας, καθιστώντας τον εαυτό του ένα υβρίδιο μεταξύ μηχανής και ανθρώπου, προβάλλοντας την ιδέα του «μετανθρωπισμού» («transhumanism»). Αποστολή του Denton είναι ο εντοπισμός μελών των NSF και η ανάκτηση των κλοπιμαίων φορτίων του εμβολίου Ambrosia.

Εθνικές Αποσχιστικές Δυνάμεις

Η βασική τρομοκρατική ομάδα είναι οι «Εθνικές Αποσχιστικές Δυνάμεις» («National Secessionist Forces»), ηγέτης των οποίων είναι ο Juan Ivanovich Lebedev. Αποτελούν μια συμμαχία αμερικανικών παραστρατιωτικών σχηματισμών, τις οποίες στηρίζουν αντιφρονούντες επιστήμονες και προγραμματιστές, με σκοπό την ανατροπή της αμερικανικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης και του ΟΗΕ και την επιστροφή του δικαιώματος οπλοκατοχής. Οι NSF κλέβουν φορτία με το αντίδοτο Ambrosia για να βοηθήσουν τον πληθυσμό που υποφέρει. Στη Γαλλία, οι NSF συνεργάζονται με την οργάνωση Silhouette, η οποία μάχεται τη γαλλική κυβέρνηση για τους ίδιους λόγους και στην Κίνα με την Τριάδα «Φωτεινό Μονοπάτι» («Luminous Path»).

Πανδημία & Αντίδοτο

Τελικά, ο JC πείθεται από τον αδελφό του Paul και αυτομολεί. Η UNATCO και η FEMA («Federal Emergency Management Agency») προσπαθούν να τους δολοφονήσουν στις φυλακές της Majestic 12, που ανακαλύπτουν πως βρίσκονται κάτω από το ίδιο το Αρχηγείο της UNATCO. Ακόμα και η επίθεση στο Άγαλμα της Ελευθερίας ήταν προβοκάτσια.

Με τη βοήθεια του «Δαίδαλου», μιας οντότητας τεχνητής νοημοσύνης (artificial intelligence) που ξεπήδησε μέσα από το πρόγραμμα ηλεκτρονικής κατασκοπίας «ECHELON», δραπετεύουν για να συναντήσουν τον Κινέζο χάκερ και επιστήμονα, Tracer Tong. Ο JC πηγαίνει στο Παρίσι για να συναντηθεί με τον ηγέτη των «Illuminati», Morgan Everett, για να πολεμήσουν την Majestic 12. Ο Everett τού αποκαλύπτει πως ο «Φαιός Θάνατος» είχε κατασκευαστεί αρχικά ως θετικό πρόγραμμα. Την τεχνολογία έκλεψε ο τρισεκατομμυριούχος Bob Page, πρώην μέλος των Illuminati και ηγέτης των Majestic 12 και τη μετέτρεψε σε ιό, με σκοπό τον έλεγχο του κόσμου μέσα από τον εκβιασμό των πολιτικών, οικονομικών, τεχνολογικών και ακαδημαϊκών ελίτ, αφού μόνο αυτός μπορεί να τους χορηγήσει το αντίδοτο. Η εταιρεία του Page, η «VersaLife», που δημιουργεί την Ambrosia, είναι και αυτή που έφτιαξε τον «Φαιό Θάνατο».

Μια από τις αποστολές του Denton, αφού μαθαίνει την αλήθεια, είναι η εξουδετέρωση του πλοίου «PRCS Wall Could». Πρόκειται για ένα κινέζικο υπερωκεάνιο, με το οποίο η Majestic 12 μεταφέρει τον «Φαιό Θάνατο» από το Χονγκ Κονγκ για να τον ψεκάσει στις ΗΠΑ, μολύνοντας εκατομμύρια.

Οι παραλληλισμοί με τις περί κορωνοϊού θεωρίες, εμφανέστατοι…

Συνωμοσιολογικό Επίμετρο

Αυτό που έκανε το «Deus Ex» πρωτοποριακό για την εποχή του, σαρώνοντας βραβεία και πρωτιές, είναι η δυνατότητα που έδωσε στον παίκτη να «ζήσει» τον δυστοπικό κόσμο για τον οποίο προανάγγελλαν οι θεωρίες συνωμοσίας. Βέβαια, οι οργανώσεις, οι ορολογίες, οι εξωτικές τεχνολογίες και τα σενάρια σκοτεινής παγκοσμιοποίησης που παρουσιάζει ήταν γνωστά, αλλά η ενασχόληση με αυτά θεωρείτο «περιθωριακή».

Είκοσι χρόνια μετά, οι «συνωμοσιολογικές» ορολογίες αυτές έχουν πλέον καθιερωθεί και τα θέματα συζητούνται δειλά-δειλά και από «έγκριτους» αναλυτές, αφού οι αμερικανικές εκλογές του 2016 έθεσαν, διά στόματος Donald Trump, ανοιχτά την ιδέα «Americanism, not Globalism».

Προσωπικά, και όντας παιδί της εποχής μου, μεγάλωσα όπως τόσοι άλλοι μέσα σε αυτόν τον γεμάτο υπερπληροφόρηση και παραπληροφόρηση κόσμο, όπου το διαδίκτυο και τα video games έμπαιναν σιγά-σιγά στη ζωή μας. Ως εκ τούτου, πιστεύω πως οι θεωρίες συνωμοσίας, τελικά, μπορούν να είναι προϊόν προπαγάνδας ή παρανοϊκής παραφιλολογίας, αλλά μπορούν επίσης να αποτελέσουν ένα ακόμα αναλυτικό εργαλείο στα χέρια ενός καλόπιστου ερευνητή. Όπως λέει και ο Δρ M.R.X. Dentith, συγγραφέας του «The Philosophy of Conspiracy Theories» (Palgrave Macmillan, 2014), η κάθε θεωρία συνωμοσίας πρέπει να κρίνεται ξεχωριστά με βάση τα στοιχεία που παρουσιάζει και όχι να καταρρίπτεται απλοϊκά ως αδικαιολόγητη δοξασία.

Με αυτά κατά νουν, η αναζήτηση εξηγήσεων μέσα από το πρίσμα της «συνωμοσιολογίας», είτε μιλούμε για τον κορωνοϊό είτε για τον πόλεμο στη Συρία είτε για το Κυπριακό Ζήτημα, δεν είναι εκ των πραγμάτων κακή. Κακό είναι να παραμένεις κολλημένος σε αυτήν, όταν έχει αποδειχτεί πως δεν στέκει. Εξίσου κακό είναι να συνεχίζεις να γελάς με αυτή, ακόμα και όταν τα στοιχεία αποδεικνύουν πως στέκει πέρα για πέρα…

*Αστυνομικές Σπουδές, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου