Βιοϊατρική έρευνα επόμενης γενιάς στην Κύπρο

To Πανεπιστήμιο Κύπρου, ως ο κατ’ εξοχήν ερευνητικός φορέας της χώρας, φιλοδοξεί να συνδράμει στην αναγέννηση της ερευνητικής κουλτούρας που άρχισε σχετικά πρόσφατα, μετά τη μεγάλη οικονομική κρίση, η οποία είχε οδηγήσει στη δραστική μείωση και σχεδόν εξαφάνιση της κρατικής χρηματοδότησης για την έρευνα. Χαιρετίσαμε τη νέα επιθετική πολιτική με το πρόγραμμα RESTART, που συνοδεύθηκε από αύξηση κονδυλίων και προγραμμάτων σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της επιχειρηματικής δραστηριότητας, ενώ η πιο πρόσφατη δημιουργία Υφυπουργείου για την Έρευνα, Καινοτομία και Ψηφιακή Πολιτική αποτελεί ένα ακόμη δείγμα για τη σοβαρότητα της κυβερνητικής πολιτικής, στον τομέα αυτό. Ο πρώτος Υφυπουργός, κ. Κυριάκος Κόκκινος, έδειξε δείγματα γραφής ως Επικεφαλής Επιστήμονας Έρευνας και Καινοτομίας, οπότε έχουμε λόγο να αισιοδοξούμε.

Όμως, πρέπει να γίνουν πολλά ακόμη! Ο Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Εργοδοτών και Βιομηχάνων (ΟΕΒ), σε πρόσφατο άρθρο του, τόνισε ότι η Κύπρος δεν έχει χρόνο για χάσιμο, αναφερόμενος σε έξι παραγωγικούς τομείς όπου υστερούμε. Προσθέτουμε έναν έβδομο, αυτόν της έρευνας! Όντως, δεν έχουμε χρόνο για χάσιμο και πρέπει να συγκεντρωθούν οι δημιουργικές ανήσυχες δυνάμεις του τόπου για να κερδίσουμε το χαμένο έδαφος. Ο δικός μας τομέας είναι η ιατρική έρευνα και φιλοδοξούμε να συμβάλουμε σε μια μικρή ερευνητική επανάσταση με την αναβάθμιση και εντατικοποίηση των εργασιών της πρώτης Βιοτράπεζας που ξεκινήσαμε το 2011, στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, μέσα από ανταγωνιστική χρηματοδότηση.

Οι Βιοτράπεζες είναι οργανωμένες συλλογές ιατρικών αρχείων που συνοδεύονται από βιολογικό υλικό στη μορφή DNA, ορού, πλάσματος, ούρων και άλλων (π.χ. βιοψίες, τρίχες, κ.λπ.) με σκοπό την υποστήριξη βασικής ή και εφαρμοσμένης ιατρικής έρευνας ακριβείας. Δηλαδή, ως ερευνητικές υποδομές είναι εργαλεία εκ των ων ουκ άνευ για την ανακάλυψη νέας γνώσης αλλά και για να βοηθήσουν τον κάθε ασθενή ξεχωριστά (personalized medicine), με την ανάπτυξη καινοτόμων φαρμάκων και βελτιωμένης διαδικασίας διάγνωσης και αντιμετώπισης των ασθενών. Η Βιοτράπεζα του Πανεπιστημίου Κύπρου είναι η πρώτη Βιοτράπεζα που εγκρίθηκε από την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής Κύπρου το 2011 μέσω ανταγωνιστικής χρηματοδότησης από την Κυπριακή Δημοκρατία και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, μέσω του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας. Το 2019 εξασφαλίστηκε περαιτέρω χρηματοδότηση μέσω ανταγωνισμού στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού προγράμματος Ορίζοντας 2020, για επέκταση της ερευνητικής αυτής υποδομής, ως Κέντρο Αριστείας με τομέα δραστηριοτήτων τη Βιοτράπεζα και Βιοϊατρική Έρευνα. Είναι πολύ σημαντικό ότι το κράτος και πάλι ήρθε αρωγό, συμπληρώνοντας την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση των 15 εκατ. ευρώ με άλλα 15 εκατ. Ευρώ, ενώ το ίδιο το Πανεπιστήμιο Κύπρου συνδράμει με 8 εκατ. ευρώ, σε χρονικό ορίζοντα 15 ετών, οπότε εξασφαλίζεται μακροχρόνια βιωσιμότητα.

Μέσα από το πρόγραμμα της Βιοτράπεζας προσκαλούμε τον κάθε πολίτη να σκεφτεί μαζί μας επιστημονικά και, γιατί όχι, ερευνητικά. Προσβλέπουμε στη συνεισφορά του Πολίτη-Επιστήμονα, που από τη μια θα συνδράμει συμμετέχοντας σε ερευνητικά προγράμματα και από την άλλη θα απαιτεί να εγκύψουμε σε όλο και περισσότερα προβλήματα υγείας για να επιτύχουμε καλύτερη διάγνωση και θεραπεία των ασθενειών, είτε πρόκειται για σπάνια νοσήματα είτε για συχνά, όπως οι καρδιοπάθειες, οι νεφροπάθειες, ο καρκίνος και άλλα. Όλες οι χώρες της Ευρώπης έχουν Βιοτράπεζες υψηλών προδιαγραφών. Λόγω μεγέθους στην Κύπρο, μια ενιαία Βιοτράπεζα θα ήταν υπεραρκετή για να αρχειοθετήσει με εμπιστευτικότητα και σε καθεστώς ηλεκτρονικής υγείας χιλιάδες συμπολίτες μας, τόσο υγιείς όσο και ασθενείς για διευκόλυνση της ερευνητικής διαδικασίας, της μόνης επιστημονικής μεθόδου για βελτίωση της υγείας και εφαρμογή εξατομικευμένης θεραπείας και ιατρικής ακριβείας. Άλλες μικρές χώρες όπως η Εσθονία και το Λουξεμβούργο, ξεκίνησαν πιο δυναμικά πριν από μερικά χρόνια και έχουν καλύψει πολύ μεγαλύτερο έδαφος από εμάς. Η νέα προοπτική που έχουμε μπροστά μας θα δημιουργήσει τις ορθές υποδομές και προϋποθέσεις για να πετύχουμε τους στόχους μας. Σε συνεργασία με τον οργανισμό BBMRI-ERIC (https://www.bbmri-eric.eu/), που αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη κοινοπραξία βιοτραπεζών στην Ευρώπη, εφαρμόζουμε μηχανισμούς ασφαλείας και εμπιστευτικότητας που διασφαλίζουν την απόλυτη εχεμύθεια, σε συμμόρφωση με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (GDPR).

Ο κάθε Πολίτης-Επιστήμονας προσβλέπει στην καθολική συμμετοχή του ιατρικού και επιστημονικού δυναμικού της χώρας και στη γενναία χρηματοδότηση της έρευνας, ως την πιο αποδοτική επένδυση για μακροχρόνια μείωση του κόστους της υγείας. Σχεδιάζουμε τη σύνδεση της κάθε κλινικής, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα με ερευνητικά πρωτόκολλα. Στην ερευνητική ομάδα θα συμμετέχουν ο ασθενής, ο γιατρός, ο νοσηλευτής και οι εργαστηριακοί ή άλλοι συνεργάτες. Η ομάδα θα περιλαμβάνει μοριακούς γενετιστές, βιοπληροφορικάριους, βιοστατιστικούς και πολλούς άλλους, ανάλογα με τα ερωτήματα που θα προκύπτουν.

Η πληθώρα των ιατρικών αρχείων και δεδομένων στη Βιοτράπεζα, μαζί με τα βιολογικά δείγματα, αποτελούν μοναδικό εθνικό θησαυρό και θα τύχουν αξιοποίησης από κάθε ερευνητή ώστε να προσφέρουν ως τόκο, τις απαντήσεις σε διαχρονικά ερωτήματα για τη βελτίωση της διάγνωσης, πρόγνωσης και θεραπείας των ασθενειών, ικανοποιώντας τις απαιτήσεις της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Για πληροφορίες και συμμετοχή σε υφιστάμενα προγράμματα, παρακαλούμε όπως αποταθείτε στο: https://www.ucy.ac.cy/mmrc/el/announcements

*Καθηγητής Γενετικής, Διευθυντής Κέντρου Αριστείας Έρευνας και Καινοτομίας Βιοτράπεζα και Βιοϊατρική Έρευνα Πανεπιστημίου Κύπρου και Διευθυντής της Βιοτράπεζας Πανεπιστημίου Κύπρου