Ο κωρονοϊός δοκιμάζει την Παγκόσμια Τάξη

«Η Κίνα πρέπει να ανοίξει τον δρόμο για τη μεταρρύθμιση της παγκόσμιας διακυβέρνησης», είχε δηλώσει τον Ιούνιο του 2018 ο Κινέζος Πρόεδρος Xi Jinping, καθώς το Πεκίνο έστρωνε με υπομονή τον καινούργιο Δρόμο του Μεταξιού, το φιλόδοξο πρόγραμμα δισεκατομμυρίων «One Belt One Road» που θα ενώνει εμπορικά Ασία και Ευρώπη. Στόχος της Κίνας ήταν, και παραμένει, η αύξηση της παγκόσμιας επιρροής της. Αυτό το πέτυχε σε μεγάλο βαθμό αποκτώντας μεγαλύτερο εκτόπισμα σε παγκόσμιους οργανισμούς όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και τα Ηνωμένα Έθνη, ενώ παράλληλα αύξησε την οικονομική και διπλωματική της ισχύ. Αν και η εστία του κορωνοϊού προήλθε από κινεζική πόλη, σήμερα το Πεκίνο έχει καταφέρει να περιορίσει τον κορωνοϊό στο εσωτερικό και εμφανίζεται ως από μηχανής θεός, πρόθυμος να απλώσει χείρα βοηθείας σε πολλές χώρες του κόσμου για αντιμετώπιση της πανδημίας, την ώρα που ο Τραμπ εμφανίζεται ως ο πλανητάρχης που μεγαλώνει το τείχος της απομόνωσης των ΗΠΑ. Γινόμαστε άραγε μάρτυρες της σταδιακής εκθρόνισης από τη διεθνή ηγεμονία του αμερικανικού Αετού και την ετοιμασία του κινεζικού Δράκου για διαδοχή;

Νέα «κρίση του Σουέζ»

Το περιοδικό Foreign Affairs, σε ανάλυση αυτήν την εβδομάδα με τίτλο «Ο κορωνοϊός θα μπορούσε να αλλάξει την παγκόσμια τάξη», υπογραμμίζει πως η Κίνα ελίσσεται για να αναλάβει τη διεθνή ηγεμονία την ώρα που οι ΗΠΑ χάνουν το μομέντουμ. «Το 1956, μια παρεμβατική ενέργεια στο Σουέζ (για την εθνικοποίηση της Διώρυγας από Νάσερ) προκάλεσε κρίση και φθορά στη βρετανική εξουσία και σημάδεψε το τέλος της ηγεμονίας του Ηνωμένου Βασιλείου ως παγκόσμιας δύναμης. Σήμερα, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ θα πρέπει να αναγνωρίσουν ότι, εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν παλέψουν για να ανταποκριθούν στα γεγονότα, η πανδημία του κορωνοϊού θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια άλλη "κρίση του Σουέζ"», αναφέρει to Foreing Affairs.

«Επανεφεύρεση κομμουνισμού»

Είναι γεγονός πως στον σημερινό κόσμο τα τοπικά φαινόμενα έχουν σε κάποιο βαθμό πλέον παγκόσμιες συνέπειες και αυτό αποτυπώνεται καλύτερα από τις επιπτώσεις μολυσματικών ασθενειών. Μερικές μόνο βδομάδες χρειάστηκαν από τη μόλυνση του ασθενούς 0 από κορωνοϊό στη Γιουχάν της Κίνας τον Νοέμβριο του 2019 για να βλέπουμε σήμερα ολόκληρο τον πλανήτη σε επιφυλακή με χιλιάδες νεκρούς και ασθενείς. Οι απόψεις των διεθνών αναλυτών ποικίλλουν. Άλλοι βλέπουν την πανδημία του κορωνοϊού ως την ταφόπλακα της παγκοσμιοποίησης και τη νίκη των εθνών-κρατών, την ώρα που κάποιοι άλλοι βλέπουν ευκαιρία-ανάγκη για παγκόσμια διακυβέρνηση. Ανάμεσα στους τελευταίους υπάρχουν εκείνοι που βλέπουν ευκαιρία να κτυπηθεί ο καπιταλισμός.

Ένας από τους πιο προβεβλημένους σύγχρονους θεωρητικούς της αριστεράς, ο Μαρξιστής φιλόσοφος Σλάβοϊ Ζίζεκ, θεωρεί πως η εξέλιξη των γεγονότων μπορεί οδηγήσει την ανθρωπότητα σε μια «επανεφεύρεση του κομμουνισμού». Ο ίδιος αναρωτιέται, αν χρειάζεται «κάποιο είδος παγκόσμιου δικτύου υγείας».

Η επιβεβαίωση των ρεαλιστών

Aπό την άλλη πλευρά, ο καθηγητής διεθνών σχέσεων Stephen Walt έγραφε στο Foreign Policy αυτήν την εβδομάδα ότι η παγκοσμιοποίηση κατευθύνεται προς την «Μονάδα Εντατικής Θεραπείας», ενώ θυμήθηκε και τον Θουκυδίδη. «Παρά τους προφανείς περιορισμούς, ο ρεαλισμός μπορεί να προσφέρει χρήσιμες γνώσεις σε μερικά από τα θέματα που έθεσε ο κορωνοϊός. Αξίζει να θυμηθούμε, για παράδειγμα, ότι ένα κεντρικό γεγονός στον Θουκυδίδη για τον πελοποννησιακό πόλεμο (ένα από τα βασικά κείμενα στη ρεαλιστική παράδοση) είναι ο λοιμός που έπληξε την Αθήνα το 430 π.Χ. και συνεχίστηκε για περισσότερα από τρία χρόνια. Οι ιστορικοί πιστεύουν ότι ο λοιμός μπορεί να είχε σκοτώσει περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού της Αθήνας - συμπεριλαμβανομένων εξεχόντων ηγετών όπως ο Περικλής - και είχε μακροπρόθεσμα προφανείς αρνητικές επιπτώσεις στην ισχύ της Αθήνας».

Ο Walt στέκεται επικριτικά απέναντι στους φιλελεύθερους θεωρητικούς, που εδώ και καιρό υποστήριζαν ότι η αυξανόμενη αλληλεξάρτηση μεταξύ των κρατών θα αποτελούσε πηγή ευημερίας και εμπόδιο στη διεθνή αντιπαλότητα. «Αντίθετα, οι ρεαλιστές προειδοποιούν ότι οι στενοί δεσμοί αποτελούν επίσης πηγή ευπάθειας και πιθανής αιτίας σύγκρουσης», αναφέρει.

Ευκαιρία βλέπουν οι περιβαλλοντιστές

Δεν είναι τυχαία τα δημοσιεύματα που έσπευσαν να υπερθεματίσουν ότι τα περιοριστικά μέτρα για τον κορωνοϊό έχουν μειώσει τους ρύπους και τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα. Σε αυτό το πλαίσιο, η διάσημη συγγραφέας Ναόμι Κλέιν, που έγραψε το «Δόγμα του Σοκ», ισχυρίζεται πως οι κυβερνήσεις και η παγκόσμια ελίτ θα εκμεταλλευτούν την πανδημία ως μία "τέλεια καταιγίδα", ωστόσο η ίδια προτάσσει στον αντίποδα ένα νέο Green New Deal (Πράσινη Νέα Συμφωνία) και καλεί σε Παγκόσμια Υγειονομική Περίθαλψη. Ομάδα επιστημόνων στο γνωστό επιστημονικό περιοδικό New Scientist σημειώνει σε αυτό το πλαίσιο πως έχει ήδη καταρτίσει προτάσεις για έναν οργανισμό που θα παρέχει: τη Δομή Παγκόσμιας Διακυβέρνησης για τις Λοιμώδεις Νόσους (GGSID). Τα τελευταία χρόνια παρουσίασαν, όπως αναφέρουν, αυτήν την ιδέα σε διάφορους διεθνείς οργανισμούς, μεταξύ των οποίων ο ΟΗΕ, ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), το Ινστιτούτο για τη Διεθνή Δικαιοσύνη της Χάγης και η Βουλή των Λόρδων του Ηνωμένου Βασιλείου και έχουν αποκτήσει ευρεία υποστήριξη. Ένας εξ αυτών είναι ο καθηγητής Harvey Rubin, ο οποίος το 2011 έγραψε τη μελέτη για τον ΟΑΣΕ με τίτλο «Μελλοντικά Παγκόσμια Σοκ: Πανδημίες».

Επιπτώσεις στον Δρόμο του Μεταξιού

Αναλύοντας τις επιπτώσεις του ξεσπάσματος του κορωνοϊού στην πρωτοβουλία «One Belt One Road», το Council of Foreign Relations επισημαίνει πως η κινεζική κυβέρνηση προσπαθεί σαφώς να ενισχύσει τον δικό της ρόλο στην παγκόσμια διακυβέρνηση, καθιερώνοντας τον εαυτό της ως ηγέτιδα δύναμη της καταπολέμησης του ιού με λόγια και έργα. Αξιωματούχοι του Κουμμουνιστικού Κόμματος Κίνας εργάζονται για να μετατοπίσουν το παγκόσμιο αφήγημα υπέρ τους, αφήνοντας μάλιστα να εννοηθεί ότι τον ιό έφερε στην Κίνα ο Αμερικανικός Στρατός. Ως απάντηση ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ επιμένει εμμονικά να ονομάζει τον νέο κορωνοϊό ως «κινεζικό ιό», παρά τις αντιδράσεις στο εσωτερικό για «ρατσισμό» και την έντονη αγανάκτηση της Κίνας.

Σε κάθε περίπτωση, ο COVID-19 προκάλεσε κάποιες στρεβλώσεις στην ανεφοδιαστική αλυσίδα, αφού τα κατασκευαστικά έργα στις διάφορες χώρες που εμπλέκονται στον «Νέο Δρόμο του Μεταξιού» εξαρτώνται κατά κύριο λόγο από κινεζικά και όχι από τοπικά υλικά και προμήθειες. Η Κίνα σημείωσε εμπορικό έλλειμμα κατά τους πρώτους δύο μήνες του έτους και τα εργοστάσια της χώρας όχι μόνο χρειάζονται εργαζομένους που βρίσκονται σε καραντίνα για να ξαναρχίσουν την κανονική παραγωγή, αλλά χρειάζονται επίσης προμήθειες πρώτων υλών, επαρκή αποθέματα προστατευτικού εξοπλισμού για τους εργαζομένους, ενεργά φορτηγά και λιμάνια να παραδίδουν τα εμπορεύματά τους στο εξωτερικό κ.λπ.

Κινεζικός «από μηχανής θεός»

Αδιαμφισβήτητα τα τελευταία χρόνια η Κίνα έχει αναδιπλωθεί και παρουσιάζει μια εξωστρέφεια στη διεθνή της εικόνα, προωθώντας μεταρρυθμίσεις στην "παγκόσμια διακυβέρνηση", και ο κορωνοϊός προσφέρει την ευκαιρία να τεθεί η θεωρία σε δράση. «Αναλογιστείτε τις ολοένα και πιο δημοφιλείς εκδηλώσεις υλικής βοήθειας της Κίνας - συμπεριλαμβανομένων μασκών, αναπνευστήρων και φαρμάκων. Στην αρχή της κρίσης, η Κίνα αγόρασε και παρήγαγε (και έλαβε ως βοήθεια) τεράστιες ποσότητες αυτών των αγαθών. Τώρα είναι σε θέση να τα παραδώσει σε άλλους», σημειώνει το Foreign Affairs. Όντως, η πιο πάνω προσέγγιση έχει μια δόση αλήθειας που μάλιστα το Πεκίνο φροντίζει να προβάλλει επικοινωνιακά. Η είδηση τα τελευταία 48ωρα ήταν ότι η Κίνα επιστρέφει στους κανονικούς της ρυθμούς την ώρα που ο υπόλοιπος πλανήτης υιοθετεί μέτρα περιορισμού της εξάπλωσης της πανδημίας. Από την Πέμπτη το βράδυ μάλιστα η Κίνα τάχθηκε στο πλευρό της Κύπρου στη μάχη για τον κορωνοϊό. Συγκεκριμένα, σε ανάρτησή του στον προσωπικό του λογαριασμό στο Twitter ο Κινέζος Πρέσβης στην Κύπρο, Huang Xingyuan, ανέφερε ότι στην πρώτη παρτίδα από ιατρικές προμήθειες που θα φτάσουν στο νησί θα περιλαμβάνονται 10 χιλιάδες μάσκες. Στην Ελλάδα επίσης έστειλε χιλιάδες μάσκες με το μήνυμα στις κούτες «Αλληλεγγύη, φιλία, κουράγιο». Παράλληλα ο Πρωθυπουργός της Κίνας, Λι Κετσιάνγκ, διαβεβαίωσε την Πρόεδρο της Κομισιόν για την αποστολή στην Ευρώπη 200.000 μασκών Ν 95, 2 εκατομμυρίων χειρουργικών μασκών, καθώς και 50.000 κιτς για τεστ κορωνοϊού. Βοήθεια έχει δοθεί και στην Ιταλία, αλλά και στην Πολωνία.

Καταληκτικά, αυτό στο οποίο σε μεγάλο βαθμό όλοι οι σοβαροί αναλυτές συμφωνούσαν το προηγούμενο διάστημα είναι ότι το διεθνές σύστημα από μονοπολικό μετατρέπεται σε πολυπολικό. Το ερώτημα είναι κατά πόσον η πανδημία του κορωνοϊού θα επισπεύσει αυτήν τη διαδικασία τα επόμενα χρόνια και ποιοι θα βγουν στο τέλος νικητές. Μέχρι τότε, οι ηγεσίες αλλά και λαός σε Ελλάδα και Κύπρο, τώρα που «μένουμε σπίτι», έχουμε χρόνο να αναστοχαστούμε για να σχεδιάσουμε το αύριο, μακριά από λάθη και παραλείψεις του παρελθόντος.