Μάχη της Αδριανούπολης και η προσφυγική κρίση

Στις 20 Φεβρουαρίου 2016, σε άρθρο στην εφημερίδα «Σημερινή» με τίτλο «Το deja vu της Αιώνιας Πόλης», προειδοποιούσαμε ότι η ανεξέλεγκτη λαθρομετανάστευση και δημογραφική αλλοίωση της Ευρώπης, η αδυναμία φύλαξης των συνόρων και η πολιτική διαφθορά που επικρατεί στη Γηραιά Ήπειρο, θυμίζει την εποχή κατάρρευσης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Πριν από τέσσερα χρόνια, όταν γράφτηκε το άρθρο, το μεταναστευτικό πρόβλημα ήταν υπαρκτό αλλά είχε μόλις αρχίσει να αποκαλύπτει το εφιαλτικό του πρόσωπο για τους λαούς και τα κράτη της Δύσης που βρίσκονταν σε πνευματική, κυρίως, καταστολή.

Η χαλάστρα του Ερντογάν
Η πολιτική που διατυμπάνιζε τα κοινωνικο-οικονομικά οφέλη των «ανοιχτών συνόρων», της «πολυπολιτισμικότητας», της «ενσωμάτωσης μεταναστών» αποτελούσε εξάλλου (και συνεχίζει να αποτελεί) το αλφαβητάρι της διεθνιστικής μαρξιστική Αριστεράς, που τείνει να ταυτιστεί με τη νεοφιλελεύθερη Δεξιά. Όλα τα πιο πάνω ψευδοαφηγήματα κατέρρευσαν μέσα σε ένα βράδυ, όταν ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν άνοιξε τις πύλες, όπως είχε επανειλημμένως προειδοποιήσει, σπρώχνοντας με τη βία χιλιάδες λαθρομετανάστες και πρόσφυγες προς την Ευρώπη μέσω Ελλάδας. Πρόκειται για την κήρυξη ενός υβριδικού πόλεμου και μιας ασύμμετρης απειλής, το επίκεντρο της οποίας είναι τα νησιά του Αιγαίου και η Θράκη, η περιοχή όπου πριν από περίπου 1.700 χρόνια έγινε η μάχη που σήμανε τη ληξιαρχική πράξη της χιλιόχρονης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Η μάχη της Αδριανούπολης
Στις 3 Αυγούστου 378 μ.Χ, στη μάχη που διεξήχθη στην Αδριανούπολη, ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Ουάλης, ο επονομαζόμενος "τελευταίος αληθινός Ρωμαίος", σκοτώθηκε από εξεγερμένους Γότθους, οι οποίοι είχαν ήδη εγκατασταθεί στην επικράτεια της Αυτοκρατορίας. Ήταν η μάχη που ο Άγιος Αμβρόσιος περιέγραψε ως «το τέλος όλης της ανθρωπότητας, το τέλος του κόσμου». Στην περιοχή των συνόρων της Αδριανούπολης είναι που η Τουρκία έστειλε την Πέμπτη 1000 οπλισμένους Ειδικούς Αστυνομικούς, για να αποτρέψουν «την απώθηση (push back) των προσφύγων από τις ελληνικές Αρχές», σε μια κίνηση που δείχνει διάθεση κλιμάκωσης της κατάστασης.

Η ήττα της Αδριανούπολης τον 4ον αιώνα π.Χ. δεν προέκυψε εξαιτίας της επίμονης δίψας του Αυτοκράτορα Ουάλη για ισχύ ή επειδή υποτίμησε τις δυνατότητες των «βαρβάρων Γότθων», όπως τους αποκαλούσαν οι Ρωμαίοι. Αυτό που ήταν αναμφισβήτητα η πιο σημαντική ήττα στην ιστορία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας είχε τις ρίζες της σε κάτι άλλο, όπου οι ιστορικοί συγκλίνουν: την προσφυγική κρίση.

Σύμφωνα με τον ιστορικό Αιμιλιανό Μαρκελλίνο, το 376 οι Γότθοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα εδάφη τους, κατευθυνόμενοι στην περιοχή της σημερινής Ανατολικής Ευρώπης, κατατρεγμένοι από τους Ούννους. Οι τελευταίοι ήταν έφιπποι τοξότες, με αρχηγό τον Αττίλα, από τον οποίον οι Τούρκοι εμπνεύστηκαν για να ονομάσουν την εισβολή του 1974 στην Κύπρο. Η εισβολή των Ούννων οδήγησε με τη βία πολλές γερμανικές φυλές, μεταξύ των οποίων και οι Γότθοι (Οστρογότθοι-Βησιγότθοι), οι Μογγόλοι, οι Βουργουνδοί και οι Βάνδαλοι, στα αφύλακτα σύνορα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Οι αιματοχυσίες και οι πόλεμοι οδήγησαν όλους τους πιο πάνω, όπως πολλούς σήμερα Σύριους-Αφγανούς-Πακιστανούς και άλλους εκτοπισμένους, να μεταναστεύσουν. Οι μετανάστες της τότε εποχής αποφάσισαν ότι η εγκατάσταση στη ευρύτερη περιοχή της Θράκης, ακριβώς απέναντι από τον ποταμό Δούναβη, ήταν η καλύτερη λύση και η γη ήταν εύφορη για να αρχίσουν μια καλύτερη ζωή. Όντως αυτά τα εδάφη υπό ρωμαϊκή κυριαρχία χρειάζονταν καλλιέργεια, και οι Ρωμαίοι άρπαξαν την ευκαιρία να εντάξουν τους μετανάστες στο στράτευμά τους. Αυτή ήταν η «πολιτική ενσωμάτωσης» της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Η επανάληψη της Ιστορίας
Όλα ξεκίνησαν μάλλον ειρηνικά και, όπως σημειώνουν ιστορικοί, οι Ρωμαίοι έθεσαν σε λειτουργία μια υπηρεσία όχι διαφορετική από ένα σύγχρονο πρόγραμμα έρευνας και διάσωσης. «Δεν έμεινε κανένας πίσω», γράφει ο Αμμιανός Μαρκελλίνος, «ούτε καν εκείνοι που είχαν πληγεί από θνησιγενή νόσο». Οι Γότθοι «διασχίζουν το ρεύμα μέρα-νύχτα, χωρίς να παύουν να τους επιβιβάζουν τα στρατεύματα πάνω σε πλοία και σχεδίες και καγιάκ από τους κοίλους κορμούς δέντρων». Ο Μαρκελλίνος αφηγείται ότι «πολλοί άνθρωποι πνίγηκαν, οι οποίοι, επειδή ήταν πάρα πολύ πολυάριθμοι για τα πλοία, προσπάθησαν να κολυμπήσουν και παρά τις προσπάθειές τους τούς είχε παρασύρει το ρέμα».

Στα χρόνια ωστόσο που ακολούθησαν, η κακοδιαχείριση των πρώην μεταναστών (πλέον υπηκόων με δικαιώματα και αξιώματα στο στράτευμα) από τους Ρωμαίους πυροδότησε μιαν αλυσίδα γεγονότων, που οδήγησε σε εξεγέρσεις και τέλος στην κατάρρευση μιας από τις μεγαλύτερες πολιτικές και στρατιωτικές δυνάμεις που έχει γνωρίσει ποτέ η ανθρωπότητα, τον πρόδρομο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τη Ρώμη.

Σήμερα η Ευρώπη έχει να αντιμετωπίσει, αν όχι τις ίδιες, παρόμοιας φύσης σοβαρές προκλήσεις σε σχέση με το μεταναστευτικό. Η σταδιακή ενσωμάτωση στην ΕΕ όχι μόνο δεν θα λύσει το πρόβλημα στο σύνολό του, αλλά ήδη δημιουργεί εσωτερικούς τριγμούς στο οικοδόμημα της Ένωσης. Αυτό που απαιτείται είναι μια συλλογική, συντονισμένη προσπάθεια από τους λαούς της Δύσης, ούτως ώστε να επιλύσουν το πρόβλημα της μετανάστευσης στον πυρήνα του, που είναι φυσικά η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης μέσα στις ίδιες τις χώρες, από τις οποίες ξεκινούν τα καραβάνια των μεταναστών.

Οι Τρεις Εποχές της Μετανάστευσης
Το φαινόμενο της μετανάστευσης δεν είναι καινούργιο, αφού στην ιστορία της η ανθρωπότητά βίωσε ήδη δυο μεγάλα παγκόσμια κύματα. Λαμβάνοντας υπόψη την κρίση μετανάστευσης στην Αμερική, τις αναταραχές στη Μέση Ανατολή και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας στην Ασία, θα μπορούσαμε να είμαστε στην αυγή της «Τρίτης Εποχής της Μετανάστευσης». Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι, κάποτε στον 12ον αιώνα π.Χ., μια δεκαετής ξηρασία - αλλαγή του κλίματος - σε συνδυασμό με μια πεντηκονταετή «σεισμική καταιγίδα» προκάλεσε σοβαρές οικονομικές ανησυχίες, αναγκάζοντας εκατοντάδες χιλιάδες να εκτοπιστούν για αναζήτηση άλλων πατρίδων. Αυτή ήταν η πρώτη εποχή της μετανάστευσης, ενώ η δεύτερη εποχή ήταν εκείνη των Ρωμαϊκών χρόνων.

Ορισμένοι ιστορικοί προβάλλουν το επιχείρημα ότι οι αναγκαστικές μετακινήσεις πληθυσμών ή οι μετακινήσεις προσφύγων συσχετίζονται σίγουρα με τον πόλεμο, αλλά όχι με αιτιώδη τρόπο. Η αλλαγή του κλίματος συσχετίζεται σίγουρα με τον πόλεμο και φαίνεται να είναι ένας σημαντικός αιτιώδης παράγοντας. Η κλιματική αλλαγή και οι μετακινήσεις προσφύγων επίσης συσχετίζονται και σήμερα φαίνεται να βρισκόμαστε στη νέα τρίτη εποχή των προσφύγων της κλιματικής αλλαγής. Εκτιμάται πως ακόμη και τώρα, στα αρχικά στάδια της αρχής της σημαντικής κλιματικής αλλαγής, τα νησιωτικά έθνη όπως οι Μαλδίβες προετοιμάζονται να εκκενώσουν τα νησιά τους, καθώς κατακλύζονται από την αύξηση των ωκεανών. Έτσι μια νέα κατηγορία κλιματικών προσφύγων αρχίζει να εμφανίζεται. Οι κοινωνίες μπορούν να βελτιώσουν και να απορροφήσουν αυτές τις αλλαγές αν έχουν αντοχή στις περιβαλλοντικές αλλαγές. Οι δημοκρατίες είναι η μορφή διακυβέρνησης που έχει γενικά την πιο πολιτική ανθεκτικότητα. Όταν κάποιος χαρτογραφεί τις περιοχές του πλανήτη όπου είναι πιθανό να εμφανιστούν κινήσεις προσφύγων και όπου οι πιο ακραίες κλιματικές αλλαγές πιθανόν να συμβούν τον επόμενο αιώνα, υπάρχει σύγκλιση σε ορισμένες περιοχές του κόσμου, στο κέντρο των οποίων βρίσκεται η Ευρώπη.

Μαρξ και μετανάστευση
Είναι πάντως αξιοπερίεργο το πώς οι νεο-μαρξιστές σήμερα, που είναι υπέρμαχοι των δικαιωμάτων των μεταναστών, αγνοούν το πώς ο ίδιος ο Κάρολος Μαρξ είχε αντιληφθεί το θέμα της μετανάστευσης με αφορμή τη μετανάστευση Ιρλανδών στην Αγγλία. Ο ίδιος, μελετώντας τη λειτουργία του καπιταλιστικού συστήματος, εντόπισε ότι η εισροή χαμηλόμισθων Ιρλανδών μεταναστών στην Αγγλία συμπίεσε προς τα κάτω τους μισθούς για τους γηγενείς Άγγλους εργαζόμενους. Στην πραγματικότητα, αυτό που βιώνουμε σήμερα είναι ότι πολλοί υποστηρικτές των δικαιωμάτων των μεταναστών πέρασαν στην αντίπερα όχθη των φιλελεύθερων οικονομολόγων, που επιμένουν ότι η μετανάστευση υποβοηθά στην αύξηση των μισθών των γηγενών εργαζομένων. Συγκεκριμένα, σε επιστολή του το 1870, ο Μαρξ δήλωσε ότι η αγγλική πολιτική έναντι της Ιρλανδίας βασιζόταν κυρίως στα οικονομικά συμφέροντα των βιομηχανικών καπιταλιστών της Αγγλίας και της αριστοκρατίας. Η αγγλική αριστοκρατία και η αστική τάξη, έγραψε, είχαν «κοινό συμφέρον... να μετατρέψουν την Ιρλανδία σε απλό βοσκοτόπι, που παρέχει στην αγγλική αγορά κρέας και μαλλί στις φθηνότερες δυνατές τιμές». Ένας άλλος παράγοντας που αγνοούν οι οικονομολόγοι είναι ακριβώς αυτός που ο Μαρξ θεωρεί «πιο σημαντικό απ’ όλα»: ο τρόπος με τον οποίο η μετανάστευση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δημιουργήσει «μια εργατική τάξη χωρισμένη σε δύο εχθρικά στρατόπεδα».

Στις μέρες μας η κυρίαρχη δύναμη στην Ευρώπη, η Γερμανία, ήταν αυτή που χρειαζόταν πρώτη τα φτηνά εργατικά χέρια για να συντηρήσει τις βιομηχανίες της. Αυτή άνοιξε πρώτη τις αγκάλες για πρόσφυγες και μετανάστες, αλλά όταν οι ανάγκες της καλύφθηκαν και οι αντιδράσεις και τα προβλήματα στο εσωτερικό κλιμακώθηκαν, έκλεισε πύλες της Ευρώπης, για να τις ανοίξει πάλι κατά το δοκούν.