Ευρωπαϊκή Ένωση και κατάσταση κρίσης

Τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης εδώ και κάποιες εβδομάδες περνούν μιαν άνευ προηγουμένου κρίση, η οποία, όπως και προηγούμενες κρίσεις μεγάλης εμβέλειας, απειλεί ξανά την ευρωπαϊκή ενότητα, αλληλεγγύη και ολοκλήρωση. Είναι προφανές ότι η αρχική αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην αντιμετώπιση της κρίσης της πανδημίας του Covid19 ήταν κατώτατη των περιστάσεων, με τα κράτη-μέλη από μόνα τους να λαμβάνουν μονομερώς την ευθύνη αντιμετώπισης χωρίς τον επαρκή συντονισμό και οδηγίες των θεσμών της Ένωσης.

Αν και η κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης παραμένει εντός της αποκλειστικής αρμοδιότητας του κάθε κράτους ξεχωριστά στη βάση των δικών του συνταγματικών κανόνων, εντούτοις η παρούσα κρίση όντας πρωτοφανής και έχοντας χαρακτηριστεί ως πανδημία προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις για τα κράτη-μέλη σε τομείς που άπτονται θεμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άρα υπάρχει, ούτως ή άλλως, η νομιμοποίηση της Ένωσης για παρέμβαση και πρωτίστως για στήριξη των κρατών-μελών που έχουν πληγεί από την παρούσα πανδημία.

Η κρίση του κορωνοϊού αποτελεί κατά γενική ομολογία την πλέον σοβαρή από το 1929 και για αρκετούς ακόμη μεγαλύτερη από την οικονομική κρίση του 2012-2017, για την οποία ενθυμόμαστε καλώς τις επιπτώσεις της. Οι συνέπειες της κρίσης του κορωνοϊού δημιουργούν νέα δεδομένα σε διάφορα επίπεδα -οικονομικά, πολιτικά, πολιτειακά, κοινωνικά κ.ο.κ.- και επισημαίνουν τις αδυναμίες που υπάρχουν στα εθνικά συστήματα αλλά και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά την αντίδραση και στα μέτρα αναχαίτισης αλλά και στη στήριξη προς τα κράτη και τους Ευρωπαίους πολίτες.

Μέσα από την παρούσα κρίση, φυσικά, προκύπτει ένα υπαρξιακό πρωτίστως ζήτημα για την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση: κατά πόσον η Ένωση των 27 πλέον κρατών θα αρθεί στο ύψος των περιστάσεων -και αυτή είναι προφανώς η ελπίδα όλων των Ευρωπαίων πολιτών που βιώνουν στον υπερθετικό βαθμό σε όλα τα προσωπικά και επαγγελματικά τους επίπεδα τις συνέπειες της κρίσης- και να προχωρήσει σε έτι μεγαλύτερη ενσωμάτωση και επίδειξη πραγματικής ενότητας ή -και αυτό είναι το εφιαλτικό σενάριο- κατά πόσον η Ένωση θα οδηγηθεί σε έναν άκρατο μαρασμό, ειδικά όσον αφορά τον θεσμικό και εποπτικό της ρόλο αλλά και την πίστη που έχουν οι Ευρωπαίοι πολίτες σε αυτήν. Η απάντηση στα πιο πάνω έγκειται προφανώς στην αντίδραση των κρατών-μελών στα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά -και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό και ενδεχομένως πρωτόγνωρο στην ιστορία των κρίσεων- και στην αντίδραση των πολιτών τόσο όσον αφορά τα μέτρα που λαμβάνονται από τα επιμέρους κράτη-μέλη της Ένωσης αλλά και τη συνοχή και της στάση που θα επιδείξουν τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε όλες τις περιπτώσεις υπάρχουν και προκύπτουν πολλά επιμέρους ερωτήματα και πρωτίστως το ζήτημα των αντοχών των πολιτών και των κρατών να αντιμετωπίσουν τις πιο πάνω επιπτώσεις της κρίσης. Ο τρόπος της κινητοποίησης όλων των απαραίτητων μηχανισμών σε όλα τα επίπεδα -εθνικό, κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό και ευρωπαϊκό- είναι στο τέλος της ημέρας αυτός που θα καταδείξει την επόμενη μέρα.

*Λέκτορας Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, LL.B Law (Bristol), Ph.D in Law – International Law and Human Rights (Kent), Διευθυντής Μονάδας Νομικής Κλινικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας