Αποχαιρετισμός στον Μανώλη Γλέζο

Ο δικός μας άνθρωπος, ο «παγκόσμιος Μανώλης Γλέζος», έφυγε από τη ζωή στις 30 του Μάρτη. Θα μείνει αιώνια στην ιστορική μνήμη ως μια από τις πιο σπουδαίες μορφές της σύγχρονης Ιστορίας.

Γεννήθηκε στ’ Απεράθου της Νάξου στις 9 Σεπτέμβρη του 1922, μητέρα του η Ανδρομάχη Ναυπλιώτη -δασκάλα- και πατέρας του ο Νικόλας Γλέζος, Δ.Υ. και δημοσιογράφος. Σταθμοί της ζωής του η Νάξος, η Πάρος και κυρίως η Αθήνα. Από πολύ μικρός, με ανήσυχο πνεύμα και ακαταμάχητο φρόνημα, εντάχθηκε στο προοδευτικό αριστερό κίνημα προσφέροντας στον ελληνικό λαό ακατάλυτες παρακαταθήκες αυτοθυσίας, ανιδιοτέλειας, αλτρουϊσμού, αγωνιστικού πνεύματος και ήθους. Συνεχείς μέχρι τέλους της ζωής του οι αγώνες του για την ειρήνη, τον Πολιτισμό, τα Γράμματα, τη λειτουργία της δημοκρατίας, για κοινωνική δικαιοσύνη και τα καθημερινά προβλήματα του ελληνικού λαού.

Σ’ αυτό το μικρό αφιέρωμα θα γίνει μια επιλογή των πιο αντιπροσωπευτικών ιστορικών γεγονότων της πλούσιας αγωνιστικής του πορείας.

1940: Περνά στην ΑΣΟΕΕ (οικονομικές επιστήμες) και συγχρόνως εντάσσεται στις τάξεις των πρώτων αντιστασιακών νεολαιίστικών οργανώσεων (ΟΚΝΕ-ΕΠΟΝ-ΕΑΜ νέων).

31 Μαΐου 1941: Μανώλης Γλέζος και Απόστολος Σάντας ανεβαίνουν μεσάνυχτα από ένα αφύλακτο πέρασμα στην Ακρόπολη και κατεβάζουν τη χιτλερική σβάστικα. Οι Γερμανοί επικηρύσσουν με ένα τεράστιο χρηματικό ποσό τους «δράστες» και τους δικάζουν ερήμην σε θάνατο.

Για τον Μανώλη το κατέβασμα της σημαίας δεν είναι κάτι «ξεχωριστό», όπως συχνά έλεγε, είναι συνταρακτικό αυτό που γράφει συνδεδεμένο με τη μητέρα του και τη νύχτα εκείνη: «Η πιο έντονη ανάμνηση της ζωής μου είναι η μάνα μου. Με ρωτάνε διαρκώς για τη σημαία. Εγώ, όμως, ακόμα κι από την ιστορία της σημαίας, θυμάμαι τη μάνα μου. Όταν γυρίζαμε εκείνη την ημέρα στα σπίτια μας, η ώρα ήταν περασμένη, μετά τα μεσάνυχτα. Πάω στο σπίτι και βλέπω τη μάνα μου ένα κουβάρι στα σκαλοπάτια απ’ έξω. Με περίμενε. Την πλησιάζω και της λέω, ‘Μάνα!’. Σηκώνεται απότομα, με πιάνει από τον λαιμό, με πάει στην κουζίνα για να μην ακούσουν οι άλλοι και ξυπνήσουν και μου λέει, ‘Πού ήσουν;’. Τότε εγώ ανοίγω το σακάκι και της δείχνω το κομμάτι της σβάστικας που είχαμε κόψει. Με αγκαλιάζει, με φιλάει και μου λέει, ‘Πήγαινε κοιμήσου’. Την άλλη μέρα το πρωί, ακούω τον εξής διάλογο: Ο πατριός μου τη ρωτάει, ‘Πού ήταν χθες το βράδυ ο μεγάλος σου γιος;’. Του απαντάει, ‘Ανέβα στην ταράτσα και κοίταξε στην Ακρόπολη’. Ποτέ μου δεν τη ρώτησα πώς το κατάλαβε. Θα το θεωρούσα προσβολή στη νοημοσύνη της».

1942: Συλλαμβάνεται από την Γκεστάπο, φυλακίζεται, βασανίζεται, αλλά γλιτώνει την εκτέλεση, αφού τότε οι Γερμανοί δεν γνωρίζουν ότι είναι ο ίδιος που κατέβασε τη σημαία τους. Οι Γερμανοί τον απελευθερώνουν, επειδή αρρώστησε βαριά με φυματίωση.

1943-44-45: Συνεχίζει την αντίσταση μαζί με όλον τον ελληνικό λαό, συλλαμβάνεται και φυλακίζεται και από τους Ιταλούς κατακτητές και από τις δυνάμεις των εγκάθετων ελληνικών κυβερνήσεων και τους ταγματασφαλίτες περνώντας 12 μήνες φυλακισμένος, για να δραπετεύσει τον Σεπτέμβρη του 1944.

10 Μαΐου 1944: Ο μικρότερος αδελφός του, ο Νίκος Γλέζος, εκτελείται στην Καισαριανή από τους Ναζί μαζί με άλλους 91 αγωνιστές - ανάμεσα στους οποίους και 10 γυναίκες. Συνταρακτικό είναι το σημείωμα που γράφει στη μάνα του στη φόδρα της τραγιάσκας του και το ρίχνει από το καμιόνι που τους μεταφέρει: «Αγαπητή μητέρα, σας φιλώ, χαιρετισμούς, σήμερα πάω για εκτέλεση. Πέφτοντας για τον ελληνικό λαό, Νίκος Γλέζος. Παραμυθίας 40».

• 1945: Με την απελευθέρωση ο Μανώλης Γλέζος και ο Απόστολος Σάντας δηλώνουν συγχρόνως σε δύο αθηναϊκές εφημερίδες, ο Γλέζος στον «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ» και ο Σάντας στην «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», ότι είναι εκείνοι που κατέβασαν την γερμανική σημαία από την Ακρόπολη και έτσι γίνεται γνωστό στο ευρύ κοινό.

1945 - Απελευθέρωση: Αναλαμβάνει αρχισυντάκτης και υπεύθυνος έκδοσης της εφημερίδας «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» μέχρι το 1947, οπότε και κλείνει η εφημερίδα από τις τότε ελληνικές Αρχές.

1948-49: Συλλαμβάνεται στις 3 Μαρτίου 1948 από τις ελληνικές Αρχές και δικάζεται δις εις θάνατον. Η 1η καταδίκη είναι για «αδικήματα Τύπου», Οκτώβρη 1948 και η 2η για παράβαση του Γ' Ψηφίσματος, Μάρτιο 1949. Ποινή που δεν εκτελείται, ύστερα από παγκόσμια κατακραυγή και κινητοποίηση του ελληνικού λαού και διεθνών κινημάτων, αλλά και σημαντικών προσωπικοτήτων της εποχής όπως οι Ντε Γκωλ και Πικάσο. Η καταδίκη του μετατρέπεται σε ισόβια δεσμά. Παραμένει στη φυλακή επί 6 συνεχή έτη μέχρι το 1954, οπότε και απελευθερώνεται.

1951: Ενώ είναι φυλακισμένος, εκλέγεται βουλευτής με το ψηφοδέλτιο της νεοϊδρυθείσας ΕΔΑ. Μέσα από τη φυλακή δίνει τους δικούς του αγώνες με απεργία πείνας για την απελευθέρωση από την εξορία άλλων 10 εκλεγμένων βουλευτών με την ΕΔΑ. Το πετυχαίνει, αλλά ο ίδιος δεν αποφυλακίζεται.

1954: Αποφυλακίζεται κάτω από την πίεση της παγκόσμιας κοινής γνώμης και του λαϊκού κινήματος στην Ελλάδα, όπου με αίτημα την απελευθέρωση του Γλέζου οργανώθηκαν πορείες-διαδηλώσεις και γενικές απεργίες. Με την απελευθέρωσή του αναλαμβάνει οργανωτικός γραμματέας της ΕΔΑ και διευθυντής της εφημερίδας «ΑΥΓΗ».

1958-1962: Ξανά στη φυλακή. Συλλαμβάνεται το 1958 και θα παραπεμφθεί σε δίκες για παράβαση του νόμου 375/1936 περί κατασκοπίας. Το 1959 στρατοδικείο με κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή καταδικάζει τον Γλέζο και αρκετούς συντρόφους του σε πολυετείς φυλακίσεις με την κατηγορία ότι έκαναν κατασκοπία υπέρ της Σοβιετικής Ένωσης!!! Ο Μ. Γλέζος καταδικάζεται σε 5ετή κάθειρξη, 4ετή εξορία και 8ετή στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων. Σημειωτέον ότι στους κατηγορούμενους συγκαταλέγεται και η αδελφή του Γλέζου Βασιλική (Μπούμπα), με συνήγορο υπεράσπισης τον Νικηφόρο Μανδηλαρά. Παγκόσμια κινητοποίηση ξεκινάει και πάλι με αίτημα την αποφυλάκιση του Μανώλη Γλέζου και αμνηστία σε όλους. Επικεφαλής αυτής της νέας κινητοποίησης είναι προσωπικότητες απ’ όλον τον κόσμο με επικεφαλής τον Γάλλο πολιτικό Πωλ Μπονκούρ και τους Γάλλους φιλοσόφους και συγγραφείς Ζαν-Πολ Σαρτρ και Αλμπέρτ Καμύ.

1961: Ο Μ. Γλέζος, ενώ είναι στη φυλακή, εκλέγεται πάλι βουλευτής με την ΕΔΑ, αλλά του αφαιρείται η βουλευτική έδρα από την Κυβέρνηση Καραμανλή, με το επιχείρημα «ότι του είχαν αφαιρεθεί τα πολιτικά δικαιώματα» από το στρατοδικείο.

1962: Ο Μ. Γλέζος εκτός φυλακής.

1963: Συμμετέχει στην παγκόσμια Πορεία Ειρήνης που γίνεται στο Λονδίνο μαζί με τους Γρηγόρη Λαμπράκη, Λεωνίδα Κύρκο και μπαίνουν επικεφαλής πολυπληθούς ελληνικής συμμετοχής και επικεφαλής της πορείας. Την ίδια χρονιά μεταβαίνει στη Μόσχα, πρωτεύουσα της Σοβιετικής Ένωσης, όπου του απονέμεται το «ΒΡΑΒΕΙΟ ΛΕΝΙΝ» για την Ειρήνη. Ο Μανώλης Γλέζος περιβάλλεται από απέραντη αγάπη από τον σοβιετικό λαό ως ένα σύμβολο της Αντίστασης και της Αντιφασιστικής Νίκης κατά του Χιτλεροφασισμού. Λίγα χρόνια πριν (1959), όσο ο Γλέζος ήταν πολιτικός κρατούμενος, η ΕΣΣΔ κυκλοφόρησε γραμματόσημο, στο οποίο απεικονιζόταν ο Γλέζος με φόντο την Ακρόπολη. Αξιοσημείωτο είναι ότι 55 χρόνια μετά, το 2016, τα Ελληνικά Ταχυδρομεία εξέδωσαν σειρά ελληνικών γραμματοσήμων τιμώντας τον Μ. Γλέζο μαζί με 5 άλλους αγωνιστές της εθνικής αντίστασης.

21η Απρίλη 1967: Ο Γλέζος συλλαμβάνεται από τους απριλιανούς πραξικοπηματίες. Νέες φυλακίσεις και εξορίες για 4 ακόμη χρόνια στο Πικέρμι, στη Γυάρο, στο Παρθένι Λέρου και στον Ωρωπό, απ’ όπου και απελευθερώθηκε το 1971.

1971-1981: Δημιουργία του εκδοτικού οίκου «ΒΕΓΑΣ». Άνοιγμα του ομώνυμου βιβλιοπωλείου στην οδό Ιπποκράτους 4, όπου θα γίνει «εργαστήριο» πνευματικής-πολιτιστικής αλλά και πολιτικής σκέψης. Την περίοδο αυτή θα εκδοθούν από τον ίδιο τα πολύ σημαντικά βιβλία:

Η ιστορία του βιβλίου (1974)

Από τη δικτατορία στη δημοκρατία (1974)

Το φαινόμενο της αλλοτρίωσης στη γλώσσα (1977).

Το 1981 η ΕΔΑ συνεργάζεται με το ΠΑΣΟΚ και κατεβαίνει στις βουλευτικές εκλογές, όπου ο Μ. Γλέζος εκλέγεται 1ος βουλευτής στην Α΄ εκλογική περιφέρεια Αθηνών.

1984: Εκλέγεται ευρωβουλευτής σε συνεργασία με το ΠΑΣΟΚ.

1985: Επανεκλέγεται βουλευτής στη Β’ Πειραιώς σε συνεργασία με το ΠΑΣΟΚ, για να παραιτηθεί αργότερα και να κατέβει στις αυτοδιοικητικές εκλογές στ’ Απεράθου Νάξου όπου εκλέγεται πρόεδρος. Κίνητρό του ήταν να εφαρμόσει τα ιδεώδη του για την τοπική αυτοδιοίκηση. Εφάρμοσε αμέσως τον θεσμό της «άμεσης δημοκρατίας» στις αποφάσεις της κοινότητας και πρωτοποριακά προχώρησε σε έργα παρέμβασης στο υδατικό, με τεράστια επιτυχία. Ως αναγνώριση του πολύ σημαντικού αυτού έργου ανακηρύσσεται το 1994 επίτιμο μέλος της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρείας, το 1995 επίτιμο μέλος της Ελληνικής Υδροτεχνικής Ένωσης και το 1996 επίτιμο μέλος του Συνδέσμου Γεωλόγων-Μεταλλειολόγων Κύπρου.

ΣΥΡΙΖΑ - Κίνηση «ΕΝΕΡΓΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ»: Με τον Σύριζα θα εκλεγεί βουλευτής Επικρατείας το 2012 και το 2013 και ευρωβουλευτής το 2014 (με 468.000! ψήφους). Παραμένει στο Ευρωκοινοβούλιο για έναν χρόνο, όσο είχε δηλώσει εξ αρχής, προκειμένου να προωθήσει το θέμα της καταβολής των γερμανικών οφειλών. Παρά τον τιτάνιο αγώνα δεν ευτύχησε να δει να υλοποιείται αυτός ο στόχος, εξαιτίας κυρίως της αδράνειας ή της υποταγής όλων των μεταπολεμικών κυβερνήσεων. Από τον ΣΥΡΙΖΑ αποχωρεί το 2015, διαφωνώντας με την πολιτική των μνημονίων στην οικονομία.

ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ: Οι τιμητικές διακρίσεις που αποδόθηκαν στον Μανώλη στην Ελλάδα και στο εξωτερικό είναι πολλές. Ξεχωρίζουν το βραβείο Ειρήνης του «Παγκοσμίου Συμβουλίου Ειρήνης» και το βραβείο «Λένιν», καθώς και τιμητικοί τίτλοι διεθνών οργανισμών Ειρήνης. Του απονεμήθηκε ο τίτλος επίτιμου καθηγητή των Πανεπιστημίων: Πάτρας - Αριστοτελείου Θεσσαλονίκης - Πανεπιστημίου Αθηνών - ΕΜΠ - Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών, από δεκάδες αρχηγούς κρατών και 38 δήμοι της χώρας τον έχουν ανακηρύξει επίτιμο δημότη.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ-ΓΡΑΜΜΑΤΑ: Ο Μ. Γλέζος αφήνει ένα πολύ σημαντικό έργο στον Πολιτισμό και στα Γράμματα.

Τα μουσεία στ’ Απεράθου Νάξου (Λαογραφικό-Φυσικής ιστορίας-Εικαστικών τεχνών και γεωλογικό). Η Βιβλιοθήκη Νίκου Γλέζου (του εκτελεσμένου από τους Γερμανούς μικρότερου αδελφού του).

Οι βιβλιοθήκες σε μικρές κοινότητες στα νησιά του Αιγαίου.

Τα «ΚΥΚΛΑΔΙΚΑ ΝΕΑ»: Σημαντική κυκλαδίτικη εφημερίδα.

• «ΠΟΛΙΤΕΣ»: Περιοδικό πανελλήνιας εμβέλειας, άφησε τη δική του εποχή.
• «ΒΙΒΛΙΑ-ΙΣΤΟΡΙΑ»: Τα σπουδαιότερα είναι:

Το δίτομο έργο «Εθνική Αντίσταση 1940-1945», έκδοση 2006. Το μνημειώδες αυτό έργο παρουσιάστηκε σε πολλές πόλεις στην Ελλάδα και στην Κύπρο, έτυχε θερμής υποδοχής και αγοράστηκε από πλήθος πολιτών, ιδρυμάτων και πανεπιστημιακών σχολών.

«Η συνείδηση της πετραίας γης», 1977

«Η Μαύρη Βίβλος της Κατοχής», 1999

«Και ένα Μάρκο να ήταν... Οι οφειλές της Γερμανίας στην Ελλάδα», 2012

"Στα Κυκλαδονήσια η αίσθηση στο φως στιχουργεί", 2016

"ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ", 2017 (Έκδοση της Βουλής των Ελλήνων).

Ο Μανώλης Γλέζος αγαπήθηκε όσο λίγοι Έλληνες αγωνιστές. Μέσα στην ψυχή και τη συνείδηση του Έλληνα ενσωμάτωνε τον συνεχή, αδιάκοπο και αδικαίωτο αγώνα του για ισότητα, ελευθερία, δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια. Στον δρόμο, όπου και αν πήγαινε, όπου και αν βρισκόταν, γινόταν αντικείμενο λατρείας. Θα μεταφέρω από το ημερολόγιο της μικρής τότε Μαργαρίτας, όπως είδε με τα αθώα παιδικά της μάτια, την αγάπη του κόσμου στον Μανώλη Γλέζο, όταν βρέθηκε στη Σύρο με τη γυναίκα του για να πάνε από εκεί στη Γυάρο, όπου εκεί θα γίνονταν εκδηλώσεις προς τιμήν των πολιτικών εξορίστων: «Παντού ο κόσμος ερχόταν στο κ. Γλέζο να τον χαιρετίσουν και να μιλήσουν μαζί του. Περπατούσαμε και ο κόσμος όλο και πιο πολύς γινότανε. Όλο μιλούσαν, αλλά δεν καταλάβαινα τι έλεγαν. Έρχονταν γυναίκες και άντρες, άλλοι φιλούσαν τον Μανώλη, άλλοι μιλούσαν και δάκρυζαν ή νομίζαμε ότι έκλαιγαν. Το σπίτι μας ήταν 5 λεπτά από το πλοίο, είχε περάσει μια ώρα και ακόμη δεν είχαμε μπει στην πλατεία της Ερμούπολης…».

Στο καλό, Μανώλη, έφυγες μόνος μέσα στη σιωπή της πανδημίας του κορωνοϊού, αλλά κλεισμένος στις καρδιές του κάθε Έλληνα να του μιλάς και να τον ενθαρρύνεις για την αξία της ζωής, για τα ιδανικά μιας πιο ανθρώπινης κοινωνίας, μιας κοινωνίας της δικαιοσύνης, της Δημοκρατίας, της Λευτεριάς, της Ειρήνης, του Σοσιαλισμού.