Αρχίζει η επανεκκίνηση

Αρχίζει από την ερχόμενη εβδομάδα η σταδιακή απόσυρση των περιοριστικών μέτρων που επιβλήθηκαν για περιορισμό της εξάπλωσης του κορωνοϊού. Η κατάσταση των δημόσιων οικονομικών (αυτό δεν αφορά μόνο την Κύπρο) δημιουργεί την αναγκαιότητα για τη σταδιακή επαναφορά στην κανονικότητα και την επαναδραστηριοποίηση των παραγωγικών επιχειρηματικών μονάδων, φυσικά πάντοτε με το βλέμμα στη διασφάλιση της δημόσιας υγείας και της επαρκούς προστασίας των εργαζομένων.

Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις, οι κατασκευές (και παρεμφερείς επιχειρήσεις) και το λιανικό εμπόριο, αφού ληφθούν συγκεκριμένα προστατευτικά μέτρα για τους πελάτες, είναι οι πρώτοι δύο τομείς που μπαίνουν στη «μάχη» της επανεκκίνησης.

Σε ό,τι αφορά τις κατασκευές, οι εργασίες γίνονται σε ανοικτό χώρο, οπότε είναι ευκολότερο να επαναδραστηριοποιηθούν, πάντοτε φυσικά λαμβάνοντας τα απαραίτητα μέτρα για τους εργαζόμενους. Σημειώνεται ότι για πολλές από τις πωλήσεις που έγιναν στα σχέδια (π.χ. που είναι συνδεδεμένα με πολιτογραφήσεις), τα ποσά της τιμής αγοράς βρίσκονται στα τραπεζικά ιδρύματα και ελευθερώνονται στους πωλητές / εταιρείες ανάπτυξης γης με βάση την πρόοδο των κατασκευών.

Είναι φυσιολογικό ότι θα χρειαστεί ένα χρονικό διάστημα μέχρι την πλήρη επαναφορά των εργοταξίων, ενώ τα περιοριστικά μέτρα που παραμένουν ακόμα σε ισχύ, ενδεχομένως να προκαλέσουν περαιτέρω καθυστερήσεις στις παραδόσεις. Για παράδειγμα, ενδεχομένως να παρουσιαστούν καθυστερήσεις στην εισαγωγή επίπλων ή άλλων υλικών που αφορούν τις κατασκευές, λόγω των περιοριστικών μέτρων που υφίστανται σε παγκόσμιο επίπεδο.

Την ίδια στιγμή, όπως γίνεται αντιληπτό, η ζήτηση για νέες αγορές ακινήτων αναμένεται να διατηρηθεί σε χαμηλά επίπεδα, εφόσον από τη μια η εσωτερική ζήτηση θα είναι υποτονική (οι πολίτες αναμένουν να δουν πώς θα κινηθεί η οικονομία και αν θα επηρεαστούν τα εισοδήματα τους) και από την άλλη η κατάσταση στα αεροδρόμια και τις αερομεταφορές θα συνεχίσει να οδηγεί τους ξένους επενδυτές σε ματαίωση των ταξιδιών τους και περιορισμό της εξωτερικής ζήτησης σε ακίνητα.

Σε ό,τι αφορά το λιανεμπόριο, το άνοιγμα των καταστημάτων στοχεύει στην τόνωση της κατανάλωσης, τη βελτίωση του οικονομικού κλίματος και φυσικά τη ροή εσόδων προς την Κυβέρνηση, ειδικά μέσω των έμμεσων φόρων.

Όπως στις κατασκευές έτσι και στο λιανεμπόριο, θα απαιτηθεί χρόνος για την επαναφορά του τομέα στην προ-κορωνοϊού εποχή, εφόσον οι περιορισμοί στις μετακινήσεις των πολιτών συνεχίζουν να υπάρχουν, ενώ οι επιχειρηματίες θα πρέπει να λάβουν όλα τα μέτρα για να διασφαλιστεί η δημόσια υγεία. Την ίδια στιγμή, η ψυχολογία των καταναλωτών βρίσκεται σε πολύ χαμηλό σημείο, ενώ άτομα που εντάχθηκαν σε προγράμματα του Υπουργείου Εργασίας για Μερική ή Ολική Αναστολή εργασιών έχουν λάβει ποσοστό του μηνιαίου μισθού τους, κάτι που επηρέασε το διαθέσιμο εισόδημά τους.

Σημειώνεται ότι η πορεία της κατανάλωσης αποτελεί σημαντική ένδειξη για το υγιές μιας οικονομίας και ταυτόχρονα καταδεικνύει τις διαθέσεις των καταναλωτών / πολιτών. Η ενίσχυση της εσωτερικής ζήτησης συνεισφέρει σημαντικά στον κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων και ενισχύει τα δημόσια οικονομικά μέσω της είσπραξης φορολογιών.

Τονίζεται ότι ο λιανικός τομέας αναδιαρθρώθηκε σημαντικά λόγω της προηγούμενης κρίσης με αρκετές εταιρείες, κυρίως μικρομεσαίες (παρόλο που είδαμε και μεγάλες αλυσίδες να πτωχεύουν), να αναστέλλουν δραστηριότητες λόγω οικονομικών προβλημάτων και νέους «παίκτες» να μπαίνουν στην αγορά ή υφιστάμενους να ενισχύουν τον κύκλο εργασιών τους. Είναι πολύ ενδιαφέρον να δούμε την εξέλιξη του τομέα με την άρση των περιοριστικών μέτρων, εφόσον όλοι οι οικονομικοί αναλυτές συμφωνούν ότι η σημερινή κρίση θα έχει απώλειες.

Επιπλέον, αναμένεται να παρατηρηθούν αλλαγές στη νοοτροπία των καταναλωτών, οι οποίοι θα είναι πιο προσεκτικοί στις αγορές και στις δαπάνες τους και θα προχωρούν σε έρευνα αγοράς πριν προχωρήσουν σε αυτές.

Η κατανάλωση, πέρα από τη διάθεση των καταναλωτών, επηρεάζεται και από τη ρευστότητα που υπάρχει στην αγορά και το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, καθώς και τη διάθεση των πολιτών να αποταμιεύουν.

Η «εισαγόμενη» κατανάλωση αποτελεί ένα από τα στοιχεία που επηρεάζουν την εμπορική και επιχειρηματική δραστηριότητα της χώρας. Είναι ξεκάθαρο ότι η φετινή χρονιά για τον τουρισμό είναι πολύ δύσκολη, με τις αισιόδοξες προβλέψεις να κάνουν αναφορά για την άφιξη των πρώτων τουριστών τον Ιούλιο (φυσικά σε καμιά περίπτωση δεν αναφερόμαστε στους αριθμούς που είχαμε τον αντίστοιχο περσινό μήνα).

Η προσέλκυση τουριστών υψηλής εισοδηματικής τάξης ενισχύει άμεσα και έμμεσα την οικονομία, εφόσον πέραν των ξενοδοχείων και άλλες επιχειρήσεις, όπως καταστήματα ρούχων και εστιατόρια, μπορούν να ευνοηθούν. Αυτήν τη στιγμή δεν μπορούν να γίνουν ασφαλείς εκτιμήσεις, εφόσον βρισκόμαστε στο πρώτο κύμα χαλάρωσης των περιοριστικών μέτρων.

Ο χώρος του λιανικού εμπορίου και οι συνήθειες των καταναλωτών έχουν αλλάξει μετά την κρίση του 2013, με τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις να μη βρίσκουν ουσιαστικά περιθώριο επαναδραστηριοποίησης στα προ κρίσης επίπεδα. Ενδεχομένως να υπάρξουν σημαντικές αλλαγές και αυτήν την περίοδο, όμως όλα θα εξαρτηθούν από το πόσο γρήγορα και σε ποιο βαθμό θα ανακάμψει το «παζάρι».

Την ίδια στιγμή, το χρηματοδοτικό κενό που παρουσιάζουν οι εκτιμήσεις της Κυβέρνησης αναμένεται να οδηγήσει σε περιορισμό των δαπανών στον προϋπολογισμό του 2020, ο οποίος αναμένεται να αναδιαμορφωθεί, κάτι που επίσης θα επηρεάσει αρνητικά τους δείκτες κατανάλωσης και τις επιχειρήσεις που προσέβλεπαν στην προκήρυξη κρατικών έργων.

Από τη μια η παραχώρηση των επιδομάτων διατήρησε τον επιχειρηματικό ιστό που αδρανοποιήθηκε, από την άλλη διαφαίνεται ότι δημιούργησε ένα τεράστιο βάρος στα δημόσια οικονομικά, κάνοντας πιο αναγκαία τη γρηγορότερη επανεκκίνηση της οικονομίας και ενίσχυσης των κρατικών εσόδων.

Μεγάλο είναι το στοίχημα και για τις τράπεζες και τους δανειολήπτες. Το ζητούμενο είναι το κατά πόσον οι δανειολήπτες που ζήτησαν αναστολή των δόσεών τους θα μπορέσουν να επανέλθουν σε κανονικές αποπληρωμές των δόσεων των δανείων τους από τις αρχές του 2021. Σε αντίθετη περίπτωση, θα υπάρξει αύξηση στις προβλέψεις και αναγκαιότητα για αναδιαρθρώσεις δανείων.

Όλες οι αναλύσεις τεχνοκρατών αναφέρονται σε καταγραφή υψηλών ποσοστών ύφεσης το 2020, με κάποιες από αυτές να ανεβάζουν το ποσοστό αρνητικού ρυθμού ανάπτυξης στο 14% με 15% (με βάση απαισιόδοξα σενάρια). Ασφαλείς εκτιμήσεις ενδεχομένως να μπορούν να γίνουν τους επόμενους μήνες, όταν καταγραφούν οι συμπεριφορές των πολιτών, των επιχειρηματιών και των επενδυτών στα πρώτα κύματα άρσης των περιοριστικών μέτρων.

Το αρχικό ζητούμενο είναι όλοι να σεβαστούν τις οδηγίες των ειδικών σε ό,τι αφορά τα μέτρα προστασίας που πρέπει να λαμβάνονται, διότι τυχόν επαναφορά των περιορισμών θα ήταν σημαντικό πισωγύρισμα για την οικονομία. Είναι επίσης σημαντικό να υπάρξουν αποφάσεις για την υιοθέτηση κάποιων κινήτρων που θα ενισχύσουν την κατανάλωση, τις επενδύσεις και την επιχειρηματική δραστηριότητα, ώστε να υποβοηθηθεί η ανάκαμψη. Η κατάσταση θα πρέπει να αξιολογείται σε συστηματική βάση, ώστε όπου και εφόσον χρειάζεται να λαμβάνονται διορθωτικά μέτρα.