Τεχνολογική Αναβάθμιση και Βιομηχανία

Η μεγάλη εμπειρία μας από τις προσπάθειες για τεχνολογική αναβάθμιση της βιομηχανίας μετά την εισβολή μπορεί να βοηθήσει και τώρα. Πέραν της καθιερωμένης Έρευνας για Επισήμανση Ευκαιριών Βιομηχανικών Επενδύσεων (1978), ζητήσαμε από το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ην. Εθνών τη χρηματοδότηση ειδικών μελετών για τον καλύτερο τρόπο μεταφοράς τεχνολογίας στην Κύπρο. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 υποβλήθηκαν δυο Εκθέσεις (McCarten ‘Βελτίωση του Συστήματος Επισήμανσης και Προώθησης Βιομηχανικής Ανάπτυξης’ και Τανέζα 'Ανάπτυξη Θεσμικού Πλαισίου για Μεταφορά Τεχνολογίας’). Από τις μελέτες αυτές διεφάνη ότι μια καλή μέθοδος μεταφοράς τεχνολογίας ήταν απευθείας μέσω των ξένων επενδύσεων. Έτσι, για πρώτη φορά το 1986 η Κυβέρνηση προχώρησε στην υιοθέτηση νέας πολιτικής για ξένες επενδύσεις, καθορίζοντας καθαρά κριτήρια εξέτασης τέτοιων αιτήσεων, καθώς και τους τομείς και τα ποσοστά συμμετοχής των ξένων επενδυτών. Παράλληλα έγιναν διευθετήσεις για επίσπευση εξέτασης των σχετικών αιτήσεων. Ήταν η πρώτη προσπάθεια εισαγωγής του συστήματος, που αργότερα έγινε γνωστό ως ‘μονοθυριδική πρόσβαση’ (ουάν στοπ). Ανάλογη περίπτωση ήταν κι η διευθέτηση που κάναμε ήδη για τις αιτήσεις Κυπρίων για κάποια άδεια (διάτρηση, λατομείο, παραχώρηση χαλίτικης γης κ.λπ). Η διευθέτηση αυτή δούλεψε αρκετά καλά για κάποιο διάστημα. Δυστυχώς, πολλές τέτοιες καινοτόμες διευθετήσεις δεν είχαν συνέχεια μέχρι σήμερα.

Όμως το 1988 προέκυψε η εξονυχιστική Μελέτη Murray (Μελέτη για τη Στρατηγική Βιομηχανικής Ανάπτυξης της Κύπρου) και η ξεχωριστή έκθεση Kaplinsky (Στρατηγική Τεχνολογικής Ανάπτυξης). Ο τελευταίος υπέβαλε επίσης έκθεση για τις βιομηχανίες που στηρίζονται στη γνώση.

Συνοπτικά οι πιο πάνω μελέτες αναφέρουν ότι: η κυπριακή οικονομία εξάντλησε τα περιθώρια ταχείας αύξησης του ΑΕΠ, η επιστημονική/τεχνολογική προσέγγιση θα μπορούσε να διαδραματίσει πρωτεύοντα ρόλο στην απελευθέρωσή της, η ειδική γεωγραφική θέση και το μέγεθος της Κύπρου απαιτούν συγκεκριμένες πολιτικές (εξαγωγική πολιτική, πολιτική τεχνολογίας/πληροφορικής) και η εισαγωγή ξένης τεχνολογίας θα πρέπει να συνοδεύεται από προσπάθειες εξύψωσης των επιπέδων των εγχώριων τεχνολογικών δυνατοτήτων. Για την προώθηση της τεχνολογικής αναβάθμισης της οικονομίας υπάρχει ανάγκη για προώθηση ευρύτερης συνεργασίας για από κοινού πρόσβαση σε σπάνιους τεχνολογικούς πόρους, μεγαλύτερη πρόσβαση σε μακροπρόθεσμα επενδυτικά κεφάλαια, επικέντρωση στη ‘λογισμική’ και ‘οργανωτική’ πτυχή της τεχνολογίας, πολιτική, όχι μόνο αναβάθμισης υφιστάμενων οικονομικών τομέων, αλλά και προώθησης νέων δραστηριοτήτων με μελλοντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα, ώστε να γίνει κατορθωτή η κινητοποίηση των επιστημονικών και τεχνολογικών πόρων και διασφάλιση της παράλληλης ανάπτυξης των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης.

Για την προώθηση των πιο πάνω, οι εμπειρογνώμονες εισηγήθηκαν τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου Συμβουλίου Αναδιάρθρωσης, ευθύνη του οποίου θα ήταν η κινητοποίηση, ανάπτυξη και εφαρμογή γενικών και ειδικών στρατηγικών τεχνολογικής αναβάθμισης. Οι κυριότεροι στόχοι του Συμβουλίου θα ήταν: η δημιουργία τεχνολογικής κουλτούρας στον ιδιωτικό τομέα, την κυβερνητική μηχανή και το ευρύτερο κοινό, η επισήμανση των πιο αποτελεσματικών, πιο καταλυτικών για τεχνολογική ανάπτυξη και πιο οικονομικών τρόπων μεταφοράς τεχνολογίας στην Κύπρο καθώς και εξαγωγής αργότερα κυπριακής τεχνολογίας, η υποβοήθηση επιλογής της κατάλληλης τεχνολογίας ιδιαίτερα στις περιπτώσεις μεταφοράς της μέσω αγοράς κεφαλαιουχικού εξοπλισμού, η ενθάρρυνση της μεγαλύτερης τεχνολογικής εμβάθυνσης στον βιομηχανικό τομέα με την παραχώρηση αυξημένων προς τούτο κινήτρων και υποβοήθηση συνεργασιών, η προώθηση της αξιοποίησης της Κρατικής τεχνολογίας καθώς κι εκείνης των Ημικρατικών Οργανισμών (Γεωργικό Ινστιτούτο, Τμήμα Ανάπτυξης Υδάτων, ΑΤΗΚ, ΑΗΚ κ.λπ) γενικότερα, η ανάπτυξη στρατηγικής τεχνολογικής εμβάθυνσης και αναβάθμισης της εκμετάλλευσης σε γεωργικές δραστηριότητες ιδιαίτερα σε τομείς όπου η Κύπρος διαθέτει συγκριτικά πλεονεκτήματα (παραγωγή σε θερμοκήπια, αύξηση αποδοτικότητας με βιοτεχνολογικές μεθόδους, παρακολούθηση επιστημονικών/ τεχνολογικών εξελίξεων στην περίπτωση σημαντικών προϊόντων-εσπεριδοειδών, πατατών-αποτελεσματική καταπολέμηση των εχθρών των ζώων και φυτών), η αξιοποίηση της τεχνολογίας στην ανάπτυξη, καλύτερη χρήση και συντήρηση των υδάτινων πόρων, η μεγαλύτερη χρήση σύγχρονης τεχνολογίας για την πιο οικονομική χρήση και διαχείριση των εισαγόμενων ενεργειακών πόρων και την εισαγωγή κι ανάπτυξη μεθόδων παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, η αξιοποίηση επιστημονικών και τεχνολογικών μεθόδων στα θέματα περιβάλλοντος τόσο για λόγους ασφάλειας και υγείας αλλά και για οικονομικούς λόγους και η αναδιάρθρωση του εκπαιδευτικού συστήματος και των συστημάτων κατάρτισης, ώστε από τη μια να καλλιεργούν περισσότερο την τεχνολογική κουλτούρα κι από την άλλη να μπορούν να προσφέρουν στην οικονομία τεχνολογικά κατάλληλα καταρτισμένα άτομα.

Η προώθηση των πιο πάνω αποτελεσμάτων των μελετών καθώς και των έκτοτε εμπειριών επαφίεται τώρα στους μηχανισμούς που εδημιουργήθηκαν στο μεταξύ. Διαχρονικά, η Κυβέρνηση προχώρησε τον Ιούνιο του 2018 στη σύσταση του Συμβουλίου Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας Κύπρου με στόχο τη συστηματική παρακολούθηση και ανάλυση των εξελίξεων και των πολιτικών στον τομέα της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας, συμβάλλοντας έτσι στην προαγωγή σταθερής και βιώσιμης ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας. Αργότερα συνέστησε το Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής. Τα δύο αυτά Σώματα σε συνεργασία με τα Πανεπιστήμια και τα Ερευνητικά Ιδρύματα καθώς και με τις αντίστοιχες Κυβερνητικές Υπηρεσίες θα πρέπει να προωθήσουν την υλοποίηση των πιο πάνω οραμάτων της δεκαετίας του 1980.

Μια προσπάθεια που έμεινε από τότε στα σκαριά είναι η δημιουργία και στην Κύπρο ενός Τεχνολογικού Πάρκου κατά το πρότυπο του Τεχνολογικού Πάρκου της Νίκαιας, Γαλλίας, γνωστού με το ελληνικότατο όνομα 'Σοφία- Αντίπολη'. Αποστολή ειδικών από τις Τοπικές Αρχές της Νίκαιας επισκέφτηκε την Κύπρο και υπέβαλε το 1987 έκθεση, στην οποία συνιστούσαν τη δημιουργία ανάλογου τεχνολογικού πάρκου στην Κύπρο και περιέγραφαν τα χαρακτηριστικά του.

*Πρώην Υπουργός, πρώην Γενικός Διευθυντής Γραφείου Προγραμματισμού