ART AERI: Σφίγγα

Η Σφίγγα ήταν φανταστικό πλάσμα της ελληνικής μυθολογίας, στενά συνδεδεμένο με τον μύθο των Λαβδακιδών και συγκεκριμένα με εκείνον του Οιδίποδα. Παριστάνεται με σώμα γυναίκας από τη μέση και πάνω και φτερωτού λιονταριού από τη μέση και κάτω. Σύμφωνα με τον Ησίοδο ήταν κόρη της Χίμαιρας και του Όρθρου ή κατά άλλους του Τυφώνος και της Έχιδνας. Η Έχιδνα είχε γεννήσει επίσης τον Κέρβερο, τον Όρθρο, το Λιοντάρι της Νεμέας, τη Λερναία Ύδρα και τη Φαία της Κρομμυώνας. Της αποδίδουν επίσης τη Χίμαιρα, το δράκοντα της Κολχίδας, τον φύλακα του χρυσόμαλλου δέρατος, τον δράκοντα που φυλούσε τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων και τον αετό του Προμηθέα. Στην ελληνική μυθολογία έχει τα χαρακτηριστικά ενός δαίμονα του θανάτου. Οι Έλληνες ονόμαζαν "σφίγγες" και παρόμοιες απεικονίσεις που ήταν διαδεδομένες στην Αίγυπτο, αλλά οι αιγυπτιακές σφίγγες είναι μορφές των Φαραώ, και δεν έχουν σχέση με τον ελληνικό μύθο, ενώ δεν εικονίζονται με φτερά.

Η θεά Ήρα και ο θεός Άρης την έστειλαν από την πατρίδα της, στην Αρχαία Θήβα. Εκεί στεκόταν και ρωτούσε τους περαστικούς «Ποιο ον το πρωί στέκεται στα τέσσερα, το μεσημέρι στα δύο και το βράδυ στα τρία;». Όποιον δεν μπορούσε να λύσει τον γρίφο, η Σφίγγα τον έσφιγγε, μέχρι να πεθάνει. Ο Οιδίπους έλυσε τον γρίφο απαντώντας ότι το ον αυτό είναι ο άνθρωπος. Μόλις λύθηκε το αίνιγμά της η Σφίγγα γκρεμίστηκε από τον βράχο όπου στεκόταν και σκοτώθηκε.

Υπάρχει και μια άλλη εκδοχή για την Σφίγγα την οποία παρουσιάζει ο Παυσανίας. Σύμφωνα λοιπόν με τον Παυσανία, η Σφίγγα ήταν νόθα κόρη του Λάιου. Ο Λάιος εμπιστεύθηκε μόνο σε αυτήν τον χρησμό που πήρε από την Πυθία και της ανέφερε πως αφορούσε μόνο την Ιοκάστη και τους καρπούς της. Αυτό γιατί ο Λάιος είχε παιδιά και από παλλακίδες, αφού απέφευγε τη συνεύρεσή του με την Ιοκάστη. Όμως σε ένα από τα μεθύσια του κοιμήθηκε με τη γυναίκα του και γεννήθηκε ο Οιδίποδας.

Έτσι, παρότι εγκατέλειψε τον Οιδίποδα στον Κιθαιρώνα, διατηρώντας τις επιφυλάξεις του, όταν κάποιος από τους γιους διεκδικούσε τον θρόνο τον έστελνε στη Σφίγγα. Αυτή με τον γρίφο της εξέταζε αν αυτοί ήταν γνήσια παιδιά του Λάιου. Επειδή τη γνώση του χρησμού την είχαν μόνο αυτοί που κατάγονταν από τη βασιλική γενιά, όσοι δεν μπορούσαν να απαντήσουν στον γρίφο της θανατώνονταν.

Εξαιρετική είναι η απεικόνιση της Σφίγγας σε αρχαία κυπριακά νομίσματα, καθώς και σε αρχαία κυπριακά αγάλματα, που ανευρέθησαν μεταξύ άλλων και στο Αρχαίο Ιδάλιο.

Για περισσότερες πληροφορίες αποταθείτε στο www.artaeri.com.

Μακαρίου 71, Λ/σία