Οι ΛΟΚατζήδες του Λαϊκού Καφεκοπτείου

Όταν έγραφα το άρθρο γνώμης στο «SigmaLive» (18/06/2020) με τον επιτηδευμένα προκλητικό τίτλο «Στις Οργανώσεις του ΑΚΕΛ τον καφέ τον σερβίρει ακόμα ο μαύρος δούλος…», ήξερα ότι θα έτσουζε λίγο, αλλά δεν περίμενα να έπαιρνε τέτοιες διαστάσεις. Οι συζητήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για το αν είναι ρατσιστικό ή όχι το λογότυπο του Λαϊκού Καφεκοπτείου άναψαν. Δεν θα σταθώ στις προσωπικές, ad hominem επιθέσεις -αναμενόμενες- αλλά στις γενικότερες αντιδράσεις από πλευράς ΑΚΕΛικών.

Διαχωρίζω χονδρικά τους αντιδρώντες σε τρεις ομάδες: α) Στους «κομματικούς», δηλαδή αυτούς που προσπέρασαν την ουσία του ζητήματος και τήρησαν αμυντική στάση θεωρώντας το θέμα άκαιρο και αδιάφορο, διότι ένιωσαν πως θίγεται το ΑΚΕΛ και δεν θα ήθελαν να αλλάξει το λογότυπο του Λαϊκού Καφεκοπτείου, αδιαφορώντας αν τους πουν και ρατσιστές. β) Στους «αρνητές», που ισχυρίστηκαν πως η εικόνα δεν είναι ρατσιστική και προσέδωσαν άλλο νόημα, λέγοντας πως ο μαύρος σερβιτόρος συμβολίζει την καταγωγή του καφέ από την Αφρική, παρά το ότι σημειολογικά έχει εξόφθαλμα όλα τα καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά των αμερικανικών «minstrels», «blackfaces», «golliwogs» και «coons». γ) Τέλος, στους «μεταμοντέρνους», που θεωρούν πως η εικόνα όντως αναπαράγει ρατσιστικά στερεότυπα και πρέπει να αποκαθηλωθεί και να αντικατασταθεί με κάποιαν άλλη.

Τελικά, έχει σημασία;

Βέβαια, το θέμα δεν είναι ούτε άκαιρο ούτε άσχετο με το σήμερα. Τελικά, τι σημασία έχει το λογότυπο του Λαϊκού Καφεκοπτείου και γιατί πήρε τόση έκταση; Ο λόγος που έχει εξόχως πολιτική σημασία είναι διότι το ΑΚΕΛ έριξε το βάρος της στήριξής του πίσω από το κίνημα «Black Lives Matter» σε ΗΠΑ και αλλού και επιδιώκει να ταυτιστεί μαζί του. Για παράδειγμα, στις 05/06/2020 η ΕΔΟΝ διαμαρτυρήθηκε έξω από την Πρεσβεία των ΗΠΑ για τη δολοφονία του George Floyd, ενώ στις 19/06/2020 το ΑΚΕΛ, μαζί με την ΚΙΣΑ και άλλες κομματικές και φιλικές ομάδες, διοργάνωσαν αντιρατσιστική πορεία στην Πλατεία Ελευθερίας στη Λευκωσία.

Με αυτήν του τη στάση, το ΑΚΕΛ προσπέρασε ακόμη και τις ακρότητες που έγιναν στο χάος το οποίο δημιουργήθηκε από τις κινητοποιήσεις που προκάλεσε το κίνημα «Black Lives Matter», που περιλαμβάνουν καταστροφές, εμπρησμούς, ξυλοδαρμούς, ληστείες, πλιάτσικο, μέχρι και δολοφονίες, όπως του Αφροαμερικανού Αστυνόμου ε.α. David Dorn στο Σεντ Λούις.

Το κίνημα «Black Lives Matter» δεν είναι μια απλή κινητοποίηση με εργατικές διεκδικήσεις οικονομικής φύσεως για θέματα μισθών, μόνο, αλλά έχει στο επίκεντρό του την ταυτότητα και τον ανειρήνευτο αγώνα ενάντια σε εχθρούς που ονοματίζει ως «λευκό προνόμιο» («white privilege»), «λευκή υπεροχή» («white supremacism»), «πατριαρχία» («patriarchy»), «αστυνομική βία» («police violence») και «μιλιταρισμό» («militarism»), μεταξύ άλλων.

Έτσι, δίνει ιδιαίτερα βαρύτητα στην κατάργηση θεσμών που θεωρεί ότι συνδέονται με τα πιο πάνω (π.χ. «defund the police», «abolish the police», «A.C.A.B.») και στη συμβολική πάλη για την κυριαρχία επί της μνήμης, όπως την αποκαθήλωση αγαλμάτων και την κατάργηση λογότυπων και εμβλημάτων. Για παράδειγμα, κατέβηκαν αγάλματα δουλεμπόρων και αποικιοκρατών, είτε με βίαιο ακτιβισμό είτε με νόμιμους τρόπους, ως αποτέλεσμα άσκησης αφόρητης πολιτικής πίεσης.

Η ίδια πίεση ανάγκασε παλιές, πασίγνωστες εταιρείες όπως την «Uncle Ben’s», την «Aunt Jemima» και άλλες να αλλάξουν τα λογότυπά τους και τη «Lego» να αποσύρει παιχνίδια με αστυνομικούς και πυροσβέστες. Καμία από τις πιο πάνω εταιρείες δεν χαρακτηριζόταν από ρατσιστικές πρακτικές σήμερα. Όμως σε όλες τις περιπτώσεις, οι εικόνες και μόνο θεωρήθηκαν προσβλητικές.

Είναι γι’ αυτό που τέθηκε το θέμα του «μαύρου δούλου» του Λαϊκού Καφεκοπτείου – και είχε ήδη τεθεί κατά καιρούς αρκετές φορές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πριν από το δικό μου άρθρο. Δεν έχει καμία σημασία ο λόγος και η πρόθεση που επιλέχθηκε το 1948, από τους πρωτοπόρους αυτής της λαϊκής εταιρείας, που τόσο ταυτίστηκε με την Κύπρο. Σημασία έχει, πως με τα κριτήρια των «Black Lives Matter» στο τώρα και στο σήμερα, συνεχίζει να απεικονίζει έναν στερεοτυπικό νέγρο «coon» με πελώρια χείλη, φέσι και κόκκινη φορεσιά και αυτό προσβάλλει τα αισθήματα (feelings) κάποιων ψυχοπονιάρηδων σε ένα «τώρα» με συγκεκριμένη και επιλεκτική ανάγνωση του παρελθόντος. Εδώ το HBO Max, στις 9 Ιουνίου αφαίρεσε την πολυβραβευμένη ταινία «Gone with the Wind» από την ψηφιακή του βιβλιοθήκη, διότι την προηγούμενη μέρα ο John Ridley έγραψε στη «Los Angeles Times» πως το αφήγημά της είναι μιας «φαντασιακή παράδοση», εξιδανικεύει την αμερικανική Συνομοσπονδία και τον Νότο και διαιωνίζει τον ρατσισμό. Και όλα αυτά, παρά το ότι η Hattie McDaniel ήταν η πρώτη Αφροαμερικάνα ηθοποιός που βραβεύθηκε με Όσκαρ, λόγω της ερμηνείας της στην ταινία.

Το ΑΚΕΛ, ταυτιζόμενο με το «Black Lives Matter» και τους εδώ φωνακλάδες αντιπροσώπους του, όπως την ΚΙΣΑ και κάποιους «οργανικούς διανοούμενους» και «Antifa» ακτιβιστές, νομοτελειακά φέρει το συμπαθέστατο Λαϊκό Καφεκοπτείο (που τροφοδοτεί τις Λαϊκές Οργανώσεις) προ του εξής φρικτού διλήμματος: Ή θα γονατίσει (sic) στην πολιτική ορθότητα και θα αφαιρέσει τον ιστορικό μαύρο μενεστρέλο από το λογότυπό του, όπως έκαναν άλλες εταιρείες παγκοσμίως· ή δεν θα το κάνει και θα συνεχίσει όλος ο υπόλοιπος κόσμος να κατηγορεί το ΑΚΕΛ για υποκρισία όταν μιλά για «φυλετικά στερεότυπα» («racial stereotypes») και για τήρηση δύο μέτρων και δύο σταθμών στον «αντιρατσισμό», «αντιεθνικισμό» και «αντιφασισμό» του.

Προς υπεράσπιση του Λαϊκού

Όπως έγραψα και στο προηγούμενο άρθρο, δεν θεωρώ ούτε θέλω να πιστεύω πως η επιλογή του λογοτύπου του Λαϊκού Καφεκοπτείου έγινε με ρατσιστική σκέψη, κακή πρόθεση και κριτήρια μίσους. Φαίνεται πως οι εικόνες αυτές, μέσω της Αγγλοκρατίας και της περιρρέουσας καλλιτεχνικής και πολιτισμικής ατμόσφαιράς της, πέρασαν σε μεγάλο βαθμό και στους Κυπρίους. Ωστόσο, τώρα τους «έπιασε το κολάνι» της πολιτικής ορθότητας.

Πολιτική Ορθότητα & ΛΟΚ

Ρίχνοντας περισσότερο λάδι στη φωτιά, θα περιγράψω τρεις τηλεοπτικές διαφημίσεις του Λαϊκού Καφεκοπτείου που μου έκανε εντύπωση η σημειολογία τους.

Η πρώτη, συνοδευόμενη από το αξέχαστο τραγούδι του, μάλλον τοποθετείται κάπου στη δεκαετία του 1990. Ξεκινά με έναν ορθόδοξο παπά να πίνει καφέ από το γνωστό φλιτζάνι και μετά ο καφετζής του Λαϊκού παραδίδει καφέδες «πάντα και παντού», σε γραφεία, φούρνους, κουρεία και γυμναστήρια, για να απολαύσει στο τέλος και ο ίδιος, μαζί με την αγαπημένη του και τους φίλους του, τον ίδιο καφέ σε εστιατόριο. Υπάρχει μια ενδιαφέρουσα σκηνή. Ο καφετζής σερβίρει καφέ σε ένα ζευγάρι που κάθεται σε ένα τραπεζάκι. Ο άνδρας είναι στρατιώτης, με τη χακί στολή του και το πράσινο μπερέ στον ώμο, ενώ διακρίνεται καθαρά στο αριστερό μανίκι το έμβλημα των ΛΟΚ.

Σε μιαν άλλη διαφήμιση, μάλλον του 2011, ο παραδοσιακός καφές του Λαϊκού είναι παρών σε κάθε φάση της ζωής ενός αγοριού, «σε κάθε στιγμή που γίνεται ιστορία». Τον κρατάει στην αγκαλιά ο πατέρας του, και πίνουν καφέ με τον παππού του, μετά στα γενέθλιά του, στη γνωριμία με την κοπέλα του, στον γάμο του, στην εγκυμοσύνη της γυναίκας του, με το δικό του παιδί, όταν πάει να σπουδάσει ο δικός του γιος. Τέλος, όταν αποκτήσει δικό του εγγόνι και πίνει αυτός, ως παππούς πλέον, «Καφέ Λαϊκού» με τον γιο του. Στη σκηνή που αντικρίζει τη μέλλουσα γυναίκα του, κάθεται για καφέ με ένα φίλο του. Είναι και οι δύο στρατιώτες και φορούν στολή. Και πάλι, φοράει μπερέ με το ελληνικό εθνόσημο και στο αριστερό μανίκι διακρίνεται και πάλι έμβλημα των ΛΟΚ.

Στέκομαι στη συμβολική επιλογή των ΛΟΚ και στις δύο διαφημίσεις, που έχουν μια μεγάλη χρονική απόσταση η μια από την άλλη. Το να παρουσιάσεις κάποιο Κύπριο άνδρα στη φάση της θητείας του, είναι μέρος της ζωής, ως έχουν τα πράγματα. Στους ΛΟΚ, όμως, επιλέγεις να ενταχθείς, δεν είναι μέρος της υποχρεωτικής θητείας που σου επιβάλλεται. Οι ΛΟΚ, λόγω των γεγονότων του 1974, σε πολλά αριστερά αφηγήματα έχουν αρνητική φόρτιση και ταυτίζονται τακτικά με τη Δεξιά, κυρίως με τους ακροδεξιούς. Η παρουσίαση, και στις δύο περιπτώσεις, ενός ΛΟΚατζή να πίνει «Καφέ Λαϊκού» αφήνει να νοηθεί πως το Λαϊκό Καφεκοπτείο, ανεξαρτήτως της πολιτικής του ρίζας, αγκαλιάζει όλον τον λαό, καταναλώνεται απ’ όλους τους Κυπρίους και σέβεται τους κρατικούς θεσμούς και τα εθνικά σύμβολα. Με αυτόν τον τρόπο αποδίδεται και τιμή στους πρώτους ΛΟΚ της Εθνικής Φρουράς του 1964, όπου θήτευσαν και αριστεροί, με πεσόντα μάλιστα τον Μιχαλάκη Κουσουλίδη του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΔΟΝ στην ηρωική μάχη του Λωρόβουνου στην Τηλλυρία, στις 7 Αυγούστου 1964.

Η τρίτη είναι ένα μικρό διαφημιστικό κλιπ για το περιοδικό «TimeOut» του 2013, στο οποίο χορηγός ήταν ο «Καφές Λαϊκού». Η διαφήμιση τελειώνει με την ατάκα «Κυπριακός Καφές Λαϊκού: αρέσει στους άντρες γιατί έχει άρωμα και στις γυναίκες γιατί είναι πλούσιος»!

Είναι σε τέτοιου είδους αθώες, καθημερινές εικόνες ενός λαού που υπέστη τα πάνδεινα, που κυνηγούν να ανακαλύψουν «πατριαρχία», «μιλιταρισμό» και «θεσμικό ρατσισμό» οι ακροαριστεροί «τζιχαντιστές» της πολιτικής ορθότητας και του μεταμοντερνισμού, με τους οποίους συναγελάζεται στις μέρες μας το ΑΚΕΛ. Προσωπικά, μια χαρά τις βρίσκω!

*Αστυνομικές Σπουδές, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου