H παγκόσμια οικονομία σε ύφεση και η Κύπρος

Οι εκτιμήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας εντείνουν τις ανησυχίες για την έκταση που θα έχει η ύφεση το 2020 εξαιτίας του κορωνοϊού και για τη δυναμική που θα έχει η προβλεπόμενη ανάκαμψη τον επόμενο χρόνο. Το ΔΝΤ προχώρησε σε αλλαγή των εκτιμήσεών του προς τα κάτω σε σχέση με τον Απρίλιο του 2020, διαμηνύοντας ξεκάθαρα ότι η ύφεση θα είναι βαθύτερη και η ανάκαμψη δυσκολότερη, μηνύματα τα οποία πρέπει να λάβουν και οι εδώ διοικούντες.

Το Παγκόσμιο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, σύμφωνα με το ΔΝΤ, αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 4,9%, ποσοστό 1,9% μεγαλύτερο από τις εκτιμήσεις του περασμένου Απριλίου. Για το 2021 η ανάκαμψη αναμένεται να κυμανθεί στο 5,4%, νοουμένου ότι δεν θα υπάρξει δεύτερο κύμα εξάπλωσης του κορωνοϊού.

Η ευρωπαϊκή οικονομία το 2020 αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 10,2%, με τις οικονομίες της Ιταλίας και της Ισπανίας να παρουσιάζουν συρρίκνωση 12,8%, της Γαλλίας 12,5% και του Ηνωμένου Βασιλείου 10,2% (υπενθυμίζεται ότι το Ηνωμένο Βασίλειο προετοιμάζεται για τη λήξη της μεταβατικής περιόδου του Brexit). Σημειώνεται ότι το ποσοστό ανάκαμψης που εκτιμάται για την Ευρώπη το 2021 είναι 6% και του Ηνωμένου Βασιλείου 6,3%, ποσοστά που δεν καλύπτουν τη μεγάλη ύφεση του 2020.

Παρόμοια εικόνα παρουσιάζουν οι ΗΠΑ (ύφεση 8% το 2020 και ανάπτυξη 4,5% το 2021) και η Ρωσία (ύφεση 8% το 2020 και ανάπτυξη 4,5% το 2021), αλλά σε μικρότερο μέγεθος. Ηνωμένο Βασίλειο και Ρωσία αποτελούν δύο από τις χώρες που θεωρούνται ως σταθεροί αιμοδότες της τουριστικής βιομηχανίας της Κύπρου. Υπενθυμίζεται, επίσης, ότι σύντομα θα υπάρξουν εξελίξεις και σε ό,τι αφορά τη συμφωνία αποφυγής διπλής φορολογίας Ρωσίας και Κύπρου. Το γεγονός αυτό, μαζί με την ύφεση στη ρωσική οικονομία, θα επηρεάσει τον τομέα των υπηρεσιών αλλά και γενικότερα τις ξένες επενδύσεις στο νησί.

Κλασικό παράδειγμα V-shape κίνησης της οικονομίας φαίνεται να είναι η Κίνα, εφόσον το ΔΝΤ προβλέπει αύξηση του κινεζικού Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) κατά 1% το 2020 και 8% το 2021. Η Κίνα είναι η πρώτη χώρα που πλήγηκε από τον κορωνοϊό το 2019 και από τις πρώτες που οι παραγωγικές της μονάδες επαναδραστηριοποιήθηκαν από τις αρχές Απριλίου 2020. Σημειώνεται επίσης ότι η χώρα διαθέτει τους μηχανισμούς μιας ισχυρής εσωτερικής οικονομίας, ενώ με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένεται το επόμενο επεισόδιο του εμπορικού πολέμου μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ.

Ενδεχομένως, κάποιος θα μπορούσε να πει ότι η κινεζική οικονομία αποτελεί έναν από τους κύριους προορισμούς για εξεύρεση επενδυτών, ίσως όχι όμως για το 2020, διότι η κυβέρνηση της χώρας έχει επιβάλει περιορισμούς σε όσους επαναπατρίζονται μέχρι και τον Οκτώβριο, με προοπτική για επέκταση του μέτρου αν υπάρξει σημαντικός αριθμός κρουσμάτων το φθινόπωρο. Είναι καλό να αναλύονται τα μέτρα που λαμβάνονται στην Κίνα, εφόσον τα τελευταία χρόνια υπήρξε σημαντικός αριθμός επενδύσεων στην Κύπρο από τη συγκεκριμένη χώρα.

Το 2020 καταγράφεται στην ιστορία ως η χρονιά της πλέον συγχρονισμένης βαθιάς ύφεσης σχεδόν σε όλες τις χώρες της υφηλίου, θυμίζοντας εποχές παγκοσμίου πολέμου ή σοβαρών πανδημιών του παρελθόντος. Σύμφωνα με τους ειδικούς του ΔΝΤ, η κατανάλωση και οι υπηρεσίες έχουν δεχθεί ισχυρότατο πλήγμα, ενώ τα νοικοκυριά στρέφονται στην αποταμίευση (διαφαίνεται σημαντικός ο αντίκτυπος στην ψυχολογία των καταναλωτών, των επιχειρηματιών και των επενδυτών από την εξάπλωση του κορωνοϊού), όπως γίνεται σε περιόδους ύφεσης, μειώνοντας σημαντικά τη ζήτηση σε προϊόντα και υπηρεσίες. Την ίδια στιγμή, προβλήματα συνεχίζουν να παρουσιάζονται στην κινητικότητα και τις μεταφορές, αφού οι περιορισμοί δεν έχουν αρθεί πλήρως, ενώ παρά τα μέτρα που έλαβαν πολλές χώρες και οργανισμοί με την παροχή χορηγιών, αναμένεται σημαντική αύξηση στα ποσοστά ανεργίας.

Το γενικό συμπέρασμα που εξάγεται ίσως από τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ αλλά και άλλων οργανισμών, είναι ότι, όσες επιχειρήσεις καταφέρουν να αντέξουν στις υφεσιογόνες πιέσεις του 2020, θα έχουν τη δυνατότητα να ανακάμψουν το 2021, ίσως όχι φτάνοντας στα προ-κορωνοϊού επίπεδα, αλλά διατηρώντας θετικές προοπτικές. Και αυτό, νοουμένου ότι δεν θα υπάρξει κάποιο υγειονομικό πισωγύρισμα.

Στο ίδιο πλαίσιο φαίνεται να κινείται και το αναθεωρημένο Στρατηγικό Πλαίσιο Δημοσιονομικής Πολιτικής για το 2021-2023, εφόσον το κυπριακό ΑΕΠ εκτιμάται ότι θα μειωθεί κατά 7% το 2020, ενώ η ανάκαμψη το 2021 θα φτάσει το 6%, κάτι που καταδεικνύει ότι η οικονομία δεν θα ανακάμψει πλήρως τον επόμενο χρόνο. Αυτό συμβαδίζει με τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ σε ό,τι αφορά την Ευρώπη, η οποία φαίνεται να πλήττεται περισσότερο οικονομικά. Την ίδια στιγμή, το ποσοστό ανεργίας αναμένεται να αυξηθεί στο 9%, τροφοδοτούμενο κυρίως από τη μείωση της απασχόλησης στην ξενοδοχειακή βιομηχανία.

Η ιδιωτική κατανάλωση αναμένεται να μειωθεί κατά 7,2% το 2020, με την Κυβέρνηση να προσπαθεί να την αντικαταστήσει με αύξηση των κρατικών δαπανών και τη δημόσια κατανάλωση να αυξάνεται κατά 12,5%. Όπως ήταν αναμενόμενο, για το 2020 καταγράφεται σημαντική αύξηση του ποσοστού του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ, το οποίο για το έτος αναμένεται να φτάσει σχεδόν το 117% (το 2020 και οι δύο συνιστώσες του ποσοστού δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ δρουν αρνητικά, εφόσον το δημόσιο χρέος αυξήθηκε και το ΑΕΠ της χώρας μειώνεται). To 2021 το δημόσιο χρέος αναμένεται να μειωθεί στο 103% του ΑΕΠ, εφόσον θα υπάρξει ανάκαμψη και ενδεχομένως το κράτος να προσδοκά σε σημαντικά έσοδα από την πώληση χαρτοφυλακίου δανείων από την ΚΕΔΙΠΕΣ.

Οι εξαγωγές και η εξωτερική ζήτηση έχουν πληγεί σημαντικά από τα περιοριστικά μέτρα που εφαρμόστηκαν, τα οποία μερικώς βρίσκονται ακόμη σε ισχύ. Η μεγάλη μείωση του αριθμού των τουριστών για το τρέχον έτος και της εξωτερικής ζήτησης για επενδύσεις σε ακίνητα επιδρούν αρνητικά στο ΑΕΠ της χώρας, με το μεγάλο στοίχημα να είναι το πόσο έδαφος μπορεί να καλυφθεί την επόμενη χρονιά.

Είναι ξεκάθαρο ότι η Κύπρος, όπως και άλλες χώρες της Ευρώπης (Ιταλία, Γαλλία και Ισπανία), βρίσκονται εκτός των στόχων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για το οποίο αποφασίστηκε να επιτραπούν παρεκκλίσεις λόγω της εξάπλωσης του κορωνοϊού. Με μεγάλο ενδιαφέρον αναμένεται η συζήτηση εντός της Ευρώπης για τον μηχανισμό που θα εφαρμοστεί (καθώς και τι μέτρα θα ληφθούν), ώστε να υπάρξει επαναφορά των οικονομιών εντός των παραμέτρων του Συμφώνου.

Κύριο χαρακτηριστικό του διεθνούς οικονομικού περιβάλλοντος είναι η αβεβαιότητα και, ως εκ τούτου, οι πιο πάνω εκτιμήσεις μπορούν να ανατραπούν προς το αρνητικό, αν για παράδειγμα υπάρξει ένα νέο κύμα εξάπλωσης του κορωνοϊού. Την ίδια στιγμή, παραμένουν οι προκλήσεις που υπήρχαν και πριν από τον κορωνοϊό, όπως οι πολιτικές προστατευτισμού και η λήξη της μεταβατικής περιόδου για το Brexit, ενώ με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένεται το αποτέλεσμα της εκλογικής διαδικασίας στις ΗΠΑ.