Πολλές οι προκλήσεις τους επόμενους μήνες

Τα περιοριστικά μέτρα που είχαν υιοθετηθεί στη χώρα μας για περιορισμό της εξάπλωσης του κορωνοϊού σταδιακά αίρονται και οι πολίτες επιστρέφουν στην καθημερινότητα, η οποία όμως είναι διαφορετική, εφόσον πρέπει να λαμβάνονται όλα τα ενδεικνυόμενα μέτρα προστασίας της δημόσιας υγείας.

Την ίδια στιγμή η οικονομία καλείται να αντιμετωπίσει σημαντικές προκλήσεις, με τους οικονομικούς φορείς να θεωρούν ότι οι πρώτες μέρες κατάργησης των μέτρων δημιουργούν αισιοδοξία για αποφυγή του χειρότερου σεναρίου διπλού ποσοστού ύφεσης. Οι επιχειρήσεις καλούνται να λειτουργήσουν σε ένα πολύ δύσκολο περιβάλλον, η εξωτερική ζήτηση και οι επενδύσεις από το εξωτερικό βρίσκονται ακόμη στον πάγο και τα δημόσια οικονομικά πιέζονται.

Τα τελευταία στατιστικά στοιχεία καταδεικνύουν αύξηση του δημόσιου χρέους σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, πέραν των 24 δις ευρώ και σε ποσοστό επί του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της χώρας κοντά στο 113% (ξεπερνώντας το φράγμα του 110% που σε συζητήσεις κατά την προηγούμενη περίοδο της οικονομικής κρίσης εθεωρείτο το μέγιστο «ψυχολογικό» ποσοστό για να είναι το δημόσιο χρέος βιώσιμο).

Τα δημόσια οικονομικά δοκιμάζονται εφόσον η Κυβέρνηση κλήθηκε να επιχορηγήσει τις επιχειρήσεις και τους υπαλλήλους ώστε να είναι δυνατή η συντήρησή τους κατά τη διάρκεια της καραντίνας, με την ελπίδα ότι με την άρση των περιοριστικών μέτρων θα επανέλθει σε σύντομο χρονικό διάστημα η επιχειρηματική ομαλότητα.

Η Κύπρος δεν διαθέτει την εσωτερική οικονομία ή τα οικονομικά χαρακτηριστικά, που θα επιτρέψουν μιαν απότομη ανάκαμψη. Τέτοιας μορφής ανάκαμψη ενδεχομένως να δούμε σε χώρες όπως η Κίνα, με τη μεγάλη εσωτερική ζήτηση, αν και είναι πολύ πιθανό να επηρεαστεί η εξαγωγική διαδικασία.

Στη χώρα μας η πορεία ανάκαμψης αναμένεται να είναι σταδιακή, με σημαντικό ρυθμό ανάκαμψης το 2021, όμως όλα θα εξαρτηθούν από τα υγειονομικά δεδομένα σε Κύπρο και εξωτερικό. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι, μετά τις πρόσφατες χρονιές θετικών ρυθμών ανάπτυξης, η κυπριακή οικονομία παρουσίαζε σημάδια κόπωσης και πριν από την εξάπλωση του ιού, με όλες τις εκτιμήσεις να αναφέρονταν σε επιβράδυνση της ανάπτυξης.

Τομείς που συνεισφέρουν σε σημαντικό βαθμό στο ΑΕΠ της χώρας έχουν πληγεί σε μεγάλο βαθμό από την κατάσταση τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό, ειδικά σε χώρες με τις οποίες η Κύπρος έχει σημαντικές οικονομικές σχέσεις (σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να εξετάζεται και η επιδημιολογική εικόνα στην άλλη χώρα, εφόσον δημιουργούνται περιορισμοί στους πολίτες της κυρίως όσον αφορά τα αεροδρόμια).

Τουρισμός, κατασκευές και κτηματαγορά, υπηρεσίες και ναυτιλία, ίσως σε λιγότερο βαθμό, προσπαθούν και πάλι να βρουν τον «βηματισμό τους». Αρκετές είναι οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις οι οποίες κάνουν δεύτερες σκέψεις αν είναι προς το συμφέρον τους να ανοίξουν, εφόσον αγορές-κλειδιά όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ρωσία παραμένουν κλειστές.

Ακόμη και στο πιο αισιόδοξο σενάριο κατά το οποίο όλες οι τουριστικές αγορές ανοίξουν και τα αεροδρόμια επαναλειτουργήσουν υπάρχει και το ζήτημα της ψυχολογίας των ταξιδιωτών, που ενδεχομένως να προβληματίζονται για τη διενέργεια ταξιδιών την καλοκαιρινή περίοδο. Σημαντικό στοίχημα παραμένει η επέκταση της τουριστικής περιόδου και η αντιμετώπιση της εποχικότητας, ώστε να περιοριστούν οι απώλειες για το 2020 και να δημιουργηθούν προοπτικές ισχυρής ανάκαμψης το 2021.

Ήδη έχουν αρχίσει οι συζητήσεις για τη μορφή που θα έχουν τα κυβερνητικά σχέδια στήριξης των επιχειρήσεων από τις 12 Ιουνίου μέχρι τις 12 Οκτωβρίου 2020. Οι παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη είναι οι δυνατότητες των δημόσιων οικονομιών, η μείωση του ποσοστού χορηγιών προς τις επιχειρήσεις που έχουν επαναδραστηριοποιηθεί και η συνέχιση της στήριξης των επιχειρήσεων που συνεχίζουν να βρίσκονται σε μερική ή ολική αναστολή.

Tην ίδια στιγμή προωθείται στη Βουλή ο συμπληρωματικός προϋπολογισμός που θα δώσει τη δυνατότητα στο κράτος να χρησιμοποιήσει κυρίως τους μηχανισμούς της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για χορήγηση ρευστότητας στην πραγματική οικονομία μέσω του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η χρηματοδότηση των εργασιών των επιχειρήσεων διασφαλίζει επιπλέον και την αλυσίδα πληρωμών, εφόσον μέρος του κεφαλαίου κίνησης είναι οι πιστωτές και οι χρεώστες.

H εξωτερική ζήτηση στον τομέα των ακινήτων έχει μειωθεί σημαντικά εφόσον πολλοί επενδυτές ενδεχομένως να αναβάλλουν για αργότερα τις επενδύσεις τους, ενώ άλλοι αναμένουν το πώς θα κινηθεί η αγορά μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων για να πάρουν τις αποφάσεις τους. Οπότε ένα από τα στοιχήματα της επόμενης μέρας είναι τουλάχιστον η αποκατάσταση της ζήτησης για ακίνητα από ξένους αγοραστές και όχι μόνο για σκοπούς πολιτογράφησης (αναμένονται οι αναθεωρημένες οδηγίες και κανονισμοί που αφορούν το πρόγραμμα να συζητηθούν στη Βουλή).

O τομέας των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών αναδιαρθρώθηκε τα τελευταία χρόνια και προσαρμόστηκε στις νέες ανάγκες των επιχειρηματιών, των επενδυτών αλλά και της κοινωνίας γενικότερα. Υιοθετήθηκαν αυστηρές οδηγίες σε σχέση με τις οδηγίες αποδοχής πελατών και αναπτύχθηκαν νέα χρηματοοικονομικά προϊόντα, όπως τα επενδυτικά ταμεία. Η χώρα κατάφερε να παραμείνει ένα ανταγωνιστικό χρηματοοικονομικό κέντρο και ο τομέας αποτελεί σταθερό αιμοδότη του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι αρκετοί ξένοι όμιλοι, συμπεριλαμβανομένων ρωσικών, επέλεξαν την Κύπρο ως την έδρα τους (substance) και έχουν μεταφέρει τη διευθυντική τους ομάδα, όχι μόνο για φορολογικούς λόγους, αλλά και λόγω του ισχυρού νομικού συστήματος και της ποιότητας ζωής.

Από την αρχή του χρόνου παρουσιαζόταν μείωση στον αριθμό εγγραφής εταιρειών, κάτι που έγινε πιο έντονο, εξαιτίας της εξάπλωσης του ιού. Ενδεχομένως να έφτασε η στιγμή για επαναπροσδιορισμό της στρατηγικής του τομέα, ειδικά αν σε ευρωπαϊκό επίπεδο υιοθετηθεί η κοινή φορολογική βάση για όλα τα κράτη-μέλη.

H αναγκαιότητα των μεταρρυθμίσεων και η δημιουργία ενός νέου οικονομικού μοντέλου παρουσιάζεται πιο έντονα σε περιόδους κρίσεων. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι μεταρρυθμίσεις είναι πιο εύκολο να γίνουν όταν υπάρχουν θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης και πλεονάσματα. Πρέπει να ομολογήσουμε ότι υπήρξαν μεταρρυθμίσεις, όπως το Γενικό Σύστημα Υγείας, όμως πολλά πρέπει να γίνουν για να μπορούμε να μιλούμε για ένα φιλικό επιχειρηματικό περιβάλλον.

Δυστυχώς, για την Κύπρο, πολλές μεταρρυθμίσεις αναβλήθηκαν κατά περιόδους, άλλες άρχισαν και έμειναν στη μέση, κάτι που οδήγησε σε μια όχι και τόσο ανταγωνιστική οικονομία, με γραφειοκρατικές διαδικασίες και καθυστερήσεις στην καθημερινότητα των πολιτών. Αυτό, πέρα από τη διαχρονική πολιτική ατολμία, ήταν και αποτέλεσμα της αδυναμίας συγκερασμού των επιδιώξεων όλων των ενδιαφερομένων.

Η δημιουργία μιας ευέλικτης και αποδοτικής κρατικής μηχανής ενισχύει το επιχειρηματικό περιβάλλον και την ποιότητα των υπηρεσιών, που προσφέρονται προς τους πολίτες. Είναι γι’ αυτόν τον λόγο που θα πρέπει να προωθηθούν τα νομοσχέδια που αφορούν στη μεταρρύθμιση του κρατικού μηχανισμού και της υιοθέτησης απλών και σύντομων διαδικασιών, με την ενίσχυση ταυτόχρονα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Η εξάπλωση του ιού κατέδειξε ότι μπορούμε να προσαρμοστούμε στη νέα τάξη πραγμάτων και στη χρήση των ηλεκτρονικών μέσων και ελπίζω ότι αυτή η δυναμική που δημιουργήθηκε θα συνεχιστεί.

Οι επιχειρηματίες και γενικά οι επενδυτές, πέρα από το σταθερό φορολογικό και νομικό πλαίσιο, αξιολογούν και τις διαδικασίες που εφαρμόζονται. Σε κανέναν δεν θα άρεσε να υποστεί διοικητικό κόστος και μεγάλες καθυστερήσεις, όσον αφορά τις επενδύσεις του, εξαιτίας των προβλημάτων που ενδεχομένως να παρουσιάζουν οι κρατικές υπηρεσίες.