Υγεία

Παράνομη η εμπορία ωαρίων

Ακόμη μια περίπτωση όπου καταγγελίες έφεραν στο φως ασάφειες νόμων, άγνοια διαδικασιών και παρανομίες όσον αφορά την δωρεά (;) - πώληση ωαρίων

Διαφημιστικά φυλλάδια γεμίζουν πανεπιστημιακές κοινότητες. Φοιτήτριες καλούνται να δωρίσουν ωάρια με σκοπό να «χαρίσουν» το πολυτιμότερο αγαθό σε άτεκνα ζευγάρια. Η δωρεά ωαρίων γίνεται σε συγκεκριμένο μέρος με συγκεκριμένες διαδικασίες και καθόλου μυστικά. Η ανομία σε αυτήν τη διαδικασία έγκειται στο γεγονός ότι μόνο δωρεά δεν είναι, εφόσον για την παραχώρηση του γενετικού υλικού δίδεται ένα ποσό σαν αποζημίωση στη δότρια. Το ποσό αυτό μπορεί να φτάσει τα 1000 ευρώ, όπως αναγράφεται κανονικά στις πληροφορίες του οργανισμού, γεγονός που προκαλεί την ανησυχία των αρμοδίων όταν η δωρεά καταλήγει σε παράνομη εμπορία.

«Ανυπόστατες» οι καταγγελίες;

Ενώπιον της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Βουλής ακούστηκαν οι καταγγελίες για το ενδεχόμενο εμπορίας ωαρίων στην χώρα μας. Στις καταγγελίες προέβη η βουλευτής του ΑΚΕΛ, Ελένη Μαύρου, η οποία, μεταξύ άλλων, ανέφερε ότι οργανισμοί προσεγγίζουν κυρίως τις φοιτήτριες στις οποίες προσφέρονται ποσά από 800 μέχρι 1000 ευρώ για να προχωρήσουν στην πώληση των ωαρίων τους. Στις καταγγελίες συμπεριλαμβάνεται και η απουσία επαρκούς ενημέρωσης από μέρους των οργανισμών στις νεαρές γυναίκες, για τις πιθανές επιπλοκές που ενδέχεται να κρύβει η διαδικασία, με αποτέλεσμα να προχωρούν σε αυτήν χωρίς, ίσως, να λαμβάνονται και οι απαραίτητες ιατρικές προφυλάξεις.

Για τον κίνδυνο μετεξέλιξης της δωρεάς ωαρίων σε εμπόριο μίλησαν τόσο τα μέλη του Συμβουλίου Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, όσο και μέλη της Επιτροπής Βιοηθικής, εκφράζοντας τους φόβους τους για την υπόσταση των καταγγελιών αυτών. Καταγγελίες, οι οποίες, καθώς φαίνεται, δεν μπορούν να αποδειχθούν, εφόσον η απουσία ενός κεντρικού μητρώου στο οποίο καταγράφονται οι γυναίκες δότριες δένει τα χέρια μιας ενδεχόμενης έρευνας.

«Πάγωσε» ο νόμος

Ο δικηγόρος Αλέξανδρος Ελευθερίου, ο οποίος ασχολείται με το δίκαιο της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής στην Κύπρο, μίλησε στη «Σημερινή» για όσα προνοεί η πρόσφατη νομοθεσία και εξήγησε γιατί η άγνοια του νόμου οδηγεί σε ενέργειες που χρήζουν περαιτέρω ερμηνείας αλλά και έρευνας. «Όπως αναφέρεται στο άρθρο 32 (2) του Νόμου, ‘απαγορεύεται έναντι αμοιβής οποιαδήποτε διάθεση ή αγορά ή χρήση γαμετών και εμβρύων προερχόμενων από δότη’. Οι ποινές για τη διάθεση ωαρίων έναντι αμοιβής είναι αρκετά υψηλές και φτάνουν μέχρι τα επτά χρόνια φυλάκιση αλλά και 150.000 ευρώ, καθώς και σε επιβολή διοικητικού προστίμου από το Συμβούλιο της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής ύψους μέχρι και 100.000 ευρώ. Επίσης, στο άρθρο 18 (5) αναφέρεται ότι δότρια μπορεί να δωρίσει ωάρια μια φορά στη δημοκρατία και κάθε κέντρο γονιμότητας οφείλει να επιβεβαιώνει αυτό πριν από τη χρήση των ωαρίων». Σε διαφορετική περίπτωση, όπως ανέφερε ο δικηγόρος, επιβάλλονται κυρώσεις μέχρι επτά χρόνια φυλάκιση, διοικητικό πρόστιμο από το Συμβούλιο ΙΥΑ που ανέρχεται μέχρι τις 150.000 ευρώ, αλλά και αναστολή της λειτουργίας του κέντρου μέχρι και 2 χρόνια.

Ο κ. Ελευθερίου αναφέρθηκε στο χρηματικό ποσό που δίδεται στις γυναίκες με την παραχώρηση των ωαρίων τους, ξεκαθαρίζοντας ότι το επιτρεπόμενο ποσό αφορά την κάλυψη θεραπείας και άλλων εξόδων. «Όταν δίδονται περισσότερα χρήματα από αυτά που χρειάζονται για την περίθαλψη και συναφή έξοδα της ασθενούς, τότε η κατάσταση μετατρέπεται σε κάτι άλλο. Μετατρέπεται σε εμπορία ωαρίων, εμπορία γεννητικού υλικού που διώκεται με σοβαρές ποινικές κυρώσεις από τον ίδιο τον Περί Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής Νόμο. Είναι νόμος του 2015 για τον οποίο το κοινό δεν είναι τόσο ενημερωμένο και εξοικειωμένο, εφόσον μάλιστα ο νόμος αυτός αναστάλθηκε αμέσως μετά την εφαρμογή του. Η αναστολή του, όμως, δεν αφορά όλες τις νομοθετικές ρυθμίσεις. Με αυτή την αναστολή συνδέεται και το πρόβλημα, γιατί δεν βρίσκουμε λύση σε αυτό που προκύπτει με τις καταγγελίες».

Η απουσία κεντρικού μητρώου δεν είναι πρόβλημα

Στην κοινοβουλευτική επιτροπή αναφέρθηκε η δυσκολία διερεύνησης των καταγγελιών, εφόσον δεν υπάρχει ένα κεντρικό μητρώο που να περιλαμβάνει τις δότριες. Ωστόσο, αυτό δεν μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο, εφόσον ο νόμος είναι ξεκάθαρος, αλλά άγνωστος σε πολλούς, όπως ανέφερε ο κ. Ελευθερίου. «Πράγματι, με την αναστολή του νόμου, αναστάλθηκε και η υποχρέωση τήρησης ενός κεντρικού μητρώου. Όταν μελετήσει κανείς τα άρθρα στο κάτω μέρος της νομοθεσίας, θα δούμε ποια άρθρα αναστέλλονται και ποια όχι. Θα παρατηρήσουμε ότι το άρθρο 32(6) που ισχύει σε εφαρμογή προνοεί την ύπαρξη μητρώου δαπανών για τους δότες. Αυτή η υποχρέωση δεν έχει ανασταλεί. Σε περίπτωση, λοιπόν, που το κέντρο γονιμότητας δεν τήρησε αυτό το μητρώο, η τιμωρία επίσης είναι σοβαρή. Σε βαθμό, μάλιστα, που οι κυρώσεις πλησιάζουν τις κυρώσεις που αφορούν το αδίκημα της εμπορίας ωαρίων. Επιπρόσθετα, υπάρχει η νομοθεσία των Προσωπικών Δεδομένων. Εδώ υπάρχουν ευαίσθητα δεδομένα υγείας. Αναφέρομαι στην υποχρέωση νόμιμης τήρησης διαρθρωμένου μητρώου, την καθιέρωση προσώπου εντός οργανισμού ως Υπευθύνου Προσωπικών Δεδομένων, όπως, επίσης, και την υποβολή σε ορισμένες περιπτώσεις διενέργειας εκτίμησης αντικτύπου. Στον ενδεικτικό και μη εξαντλητικό κατάλογο του Γραφείο Επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα γίνεται αναφορά για υποβολή τέτοιας έκθεσης και από οργανισμούς που χειρίζονται ‘ευαίσθητα δεδομένα ή δεδομένα εξαιρετικά προσωπικού χαρακτήρα’, περιλαμβάνοντας στον κατάλογο, για παράδειγμα, και την περίπτωση Νοσοκομείου που επεξεργάζεται γενετικά δεδομένα και δεδομένα υγείας ασθενών. Αυτές οι υποχρεώσεις παραμένουν ενεργές για όλους τους οργανισμούς.

Άγνωστη η κατάληξη των ωαρίων

Η απουσία ελέγχου της «δωρεάς» ωαρίων δημιουργεί πολλά ερωτήματα που αφορούν στη νομιμότητα της πράξης, αλλά και στην ηθική της διάσταση. Ερωτήματα που καλούνται οι αρμόδιοι να σπεύσουν προς αναζήτηση απαντήσεων και εξεύρεση λύσεων, ώστε πραγματικά να στραφούν προς την υλοποίηση στόχων που δεν είναι άλλοι από την στήριξη άτεκνων ζευγαριών, αλλά και την ιατρική έρευνα. Ωστόσο, άγνωστο παραμένει το πού διοχετεύονται τα ωάρια που δίδονται από διάφορες γυναίκες, αν αυτά παραμένουν στην Κύπρο και διοχετεύονται σε ιατρούς που ασχολούνται με την υπογονιμότητα ή αν αυτά ταξιδεύουν σε άλλα μέρη. Όσο για το χρηματικό πάρε - δώσε που μπορεί να γίνεται μεταξύ ιατρικών κέντρων και «τράπεζας» ωαρίων –αν, βέβαια, υπάρχει κάτι τέτοιο- εννοείται ότι παραμένει άγνωστο.

Η έλλειψη κατευθυντήριων επεξηγηματικών οδηγιών σχετικά με την Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την κατάσταση αυτή, όπως ανέφερε ο κ. Ελευθερίου. «Υπάρχει αρκετή άγνοια και αυτό μπορεί να τύχει εκμετάλλευσης από επιτηδείους. Αν ευσταθούν οι καταγγελίες, τότε έχουμε πρόβλημα. Το Συμβούλιο της ΙΥΑ είναι νέο σώμα που συστάθηκε με τον νόμο του ’15. Είναι υποστελεχωμένο και κάνει κάθε δυνατή προσπάθεια να εξυψώσει την ΙΥΑ στον τόπο μας και να εκσυγχρονίσει σε θέματα νοοτροπίας αλλά και σε επιστημονικό επίπεδο όλη τη διαδικασία. Χρειάζεται, όμως, τη στήριξή μας, το υποστηρικτικό προσωπικό και την κρατική ενίσχυση για να διεκπεραιώσει τα σοβαρά ζητήματα στον τόπο μας. Το ΙΥΑ έχει να κάνει με την αυτονομία του ατόμου, με το ιατρικό δίκαιο στο ίδιο μας το σώμα. Αν δεν μπορούμε να διεκδικούμε αυτά τα δικαιώματά μας, πώς μπορούμε να διεκδικούμε άλλα;».