Επιστρέφει ο covid-19 αλλά και η γρίπη

Η επιδημιολογική μας εικόνα είναι πολύ καλή. Το ακούμε καθημερινά. Το βλέπουμε από τη χαλάρωση των μέτρων που λαμβάνονται γενικότερα. Το ζούμε προσωπικά, αφού αφήσαμε τις μάσκες και τα γάντια στο κουτί. Ο ιός βέβαια ούτε εξοντώθηκε, ούτε εξαφανίστηκε από την κοινότητα, αλλά ίσως να χαλαρώνει κι αυτός κάπου για διακοπές. Ωστόσο, ο Σεπτέμβριος είναι κοντά και όπως θα επιστρέψουμε όλοι στη δουλειά μας, έτσι κι αυτός θα σηκώσει τα μανίκια. Τα σενάρια είναι πολλά. Το σίγουρο είναι ότι αυτός ήρθε για να μείνει και η καταπολέμησή του δεν είναι εφικτή από τη μια μέρα στην άλλη, έστω κι αν ένα εμβόλιο τροφοδότησε τις ελπίδες μας για την εξάλειψή του. Η Ειδική στην Επιδημιολογία, στον Έλεγχο και Πρόληψη Λοιμωδών Νοσημάτων, Παιδίατρος και Λέκτορας Παιδιατρικής στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Δρ Ζωή Δωροθέα Πανά, μίλησε στη «Σημερινή» για όλα τα ενδεχόμενα του φθινοπώρου, καθώς και για το μπέρδεμα της συνύπαρξης του νέου κορωνοϊού με τον ιό της γρίπης!

Ποια είναι τα πιθανά σενάρια για το φθινόπωρο του 2020;

Δυστυχώς, ο ιός SARs-COV-2 φαίνεται να είναι ένας ιός που ήρθε για να μείνει για μεγάλο διάστημα σε παγκόσμια κλίμακα. Όπως πολύ σωστά επισημαίνετε, στην παρούσα φάση έχουμε μόνο σενάρια και μοντέλα πιθανότητας. Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο ιός θα μας απασχολήσει το επόμενο έτος και κάποια κέντρα του εξωτερικού, συγκεκριμένα από τις ΗΠΑ, αναφέρουν ένα διάστημα που κυμαίνεται από 18-24 μήνες. Στην πραγματικότητα υπάρχουν χώρες που δεν κατάφεραν να ελέγξουν τη διασπορά εντός της κοινότητας. Υπάρχουν χώρες, όπως αυτές στη Λατινική Αμερική, που τώρα αντιμετωπίζουν την έξαρση, ωσάν να μετατοπίζεται εν τέλει το επίκεντρο της πανδημίας και τέλος υπάρχουν και πολλές χώρες στην Ευρώπη που κατάφεραν τη σημαντική ύφεση, όπως και στη χώρα μας και στην Ελλάδα, και τώρα προετοιμάζονται για την πιθανή εμφάνιση νέου κύματος covid-19.

Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό από τον κόσμο ότι η εξαιρετική επιδημιολογική εικόνα που έχουμε σήμερα είναι αποτέλεσμα των προηγούμενων προσπαθειών μας, και δεν προϋποθέτει το αύριο. Η εικόνα εξαρτάται από εμάς και είναι δυναμική. Η στρατηγική μας σε όλα τα επίπεδα, τόσο σε ατομικό όσο και σε εθνικό επίπεδο, θα καθορίσει εν πολλοίς και το σενάριο που θα έχουμε. Ο στόχος είναι πάντα τα μεμονωμένα κρούσματα ή και μεμονωμένες τοπικές επιδημικές εξάρσεις, που θα ανιχνεύονται και θα ελέγχονται έγκαιρα, ώστε να αποτρέψουμε το ενδεχόμενο νέου lock down. Μετά το βίωμα των προηγούμενων μηνών, των κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων, καμία χώρα δεν θα μπορούσε να στηρίξει ένα δεύτερο οριζόντιο lock down. Άρα με σύνεση, υπομονή, επιμονή και καλό σχεδιασμό ευελπιστούμε ότι θα έχουμε ελεγχόμενες μικρο-εξάρσεις μέχρι της τελικής υφέσεως της πανδημίας.

Πώς θα επηρεαστεί η κατάσταση με την εμφάνιση άλλων ιογενών λοιμώξεων;

Το ίδιο ερώτημα απασχολεί και πολλούς επίσημους φορείς, όπως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC). Πάντοτε στο τέλος του φθινοπώρου και κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών έχουμε πολλές ιογενείς λοιμώξεις, που μπορεί να οφείλονται σε μία μεγάλη γκάμα ιών, και που παρουσιάζουν παρόμοια ή αλληλεπικαλυπτόμενη κλινική εικόνα. Μεταξύ αυτών είναι και η παρουσία της ενδημικής γρίπης, που έχουμε κάθε χρόνο. Άρα τα πιθανά προβλήματα είναι ότι κατά τον χειμώνα θα έχουμε μια σειρά ασθενών με εικόνα οξείας αναπνευστικής λοίμωξης -με έως ένα βαθμό κοινή συμπτωματολογία- (π.χ. βήχας, πυρετός, δύσπνοια) που μπορεί να είναι είτε λόγω του SARS-COV-2 είτε λόγω του ιού της γρίπης. Αυτό όπως καταλαβαίνετε μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στη διαχείριση και την αντιμετώπιση.

Επίσης είναι παγκόσμια γνωστό ότι και η γρίπη μπορεί να προκαλέσει σοβαρή νόσηση σε ευάλωτες ομάδες και πιθανότατα να δούμε τον χειμώνα ασθενείς σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και από τα δύο λοιμώδη νοσήματα. Άρα θα επιβαρυνθεί διπλά και το σύστημα υγείας και οι ΜΕΘ μας. Από την άλλη και ο ιός της γρίπης μεταδίδεται με τον ίδιο τρόπο, μέσω αναπνευστικών σταγονιδίων, άρα η αυστηρή τήρηση των μέτρων ατομικής υγιεινής και σωματικής αποστασιοποίησης μάς προστατεύει διπλά και από τον SARs-COV-2 αλλά και από τη γρίπη.

Από πλευράς δημοσίας υγείας, η βασική διαφορά είναι ότι για τη γρίπη έχουμε το σημαντικό όπλο του εμβολίου. Συνεπώς είναι πρώτιστη ανάγκη ο κόσμος να ενημερωθεί, να ευαισθητοποιηθεί και να εμβολιαστεί. Προτεραιότητα είναι οι ευάλωτες ομάδες όπως και καθορίζονται από το Υπουργείο Υγείας αλλά και οι ομάδες εργασίας υψηλού κινδύνου. Θα ήθελα να κάνω έκκληση οι συνάδερφοι ιατροί και το νοσηλευτικό προσωπικό πρώτης γραμμής να είναι οι πρώτοι που θα δώσουν το παράδειγμα να ακολουθήσουν και οι λοιπές ομάδες. Βασική αρχική μέριμνά μας είναι ο εμβολιασμός των ευπαθών ομάδων, ώστε να ελαττώσουμε τον κίνδυνο σοβαρής νόσησης ή και θνητότητας και από τη γρίπη. Επίσης είναι σημαντικό φέτος να επιτύχουμε την ανοσία της αγέλης εντός της κοινότητας, ώστε η γρίπη να μην αποτελέσει τροχοπέδη στη διαχείριση του COVID-19. Παράλληλα θα γίνει προσπάθεια να έχουμε όπως και με τον COVID-19 έτσι και με τη γρίπη συνεχή επιδημιολογική επιτήρηση της νόσου, ώστε να γνωρίζουμε ανά πάσα στιγμή πού βρισκόμαστε εντός της χώρας.

Το εμβόλιο της Οξφόρδης μπορεί να δώσει ελπίδες;

Τα αποτελέσματα που έχουν ανακοινώσει από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης είναι ευοίωνα και είμαστε συγκρατημένα αισιόδοξοι, όπως και οφείλουμε ως επιστήμονες. Οι ιατρικές τεχνολογίες, είτε πρόκειται για καινοτόμο φάρμακο είτε για εμβόλιο είτε για ιατροτεχνολογικό προϊόν, οφείλουν να ολοκληρώσουν την προτυποποιημένη διαδικασία αξιολόγησής του, πριν και μετά τη διάθεσή του στην αγορά. Η αξιολόγηση των τεχνολογιών υγείας (Health technology assessment, ΗΤΑ) πριν από τη διάθεση στην αγορά είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για τη διασφάλιση πρωτίστως της αποτελεσματικότητας και ασφάλειας του προϊόντος αλλά και για την οικονομική διαπραγμάτευσή του μετέπειτα. Έτσι και για το εμβόλιο πρέπει να περάσει τρεις φάσεις κλινικών μελετών, να τις ολοκληρώσει και έπειτα να λάβει έγκριση, μετά από αξιολόγηση από τον εγκεκριμένο ευρωπαϊκό οργανισμό (EMA).

To εν λόγω εμβόλιο μόλις ολοκλήρωσε τη φάση ΙΙ, που αφορά στη χορήγηση μικρού αριθμού εθελοντών (1077) και τώρα θα ξεκινήσει η σημαντική φάση ΙΙΙ της κλινικής μελέτης σε ευρεία κλίμακα, όπου και θα χρειαστούν μεγάλο αριθμό δείγματος (ατόμων). Η κλινική μελέτη φαίνεται ότι θα διεξαχθεί πρωτίστως στη Βραζιλία, όπου υπάρχει αυτήν την περίοδο έξαρση του ιού, και σε διάφορες ηλικιακές κατηγορίες. Όταν ολοκληρωθεί η φάση ΙΙΙ τότε θα υποβληθεί ο φάκελος κεντρικά στον οργανισμό ΕΜΑ για την προαναφερθείσα αξιολόγηση. Οι διαδικασίες αξιολόγησης, φαντάζομαι λόγω πανδημίας, θα είναι επιταχυνόμενες (accelerated processes) και θα διαρκέσουν περί τις 6-8 εβδομάδες. Έπειτα θα υπάρχει η διάθεση στην αγορά με όποιο θέμα μπορεί να προκύψει εφόσον θα είναι μοναδικό (μονοπώλιο) και επίσης με την πρόκληση της επάρκειας/διάθεσης λόγω των αυξημένων αναγκών.

Όμως καλό και συνετό θα ήταν να μην προτρέχουμε, στη φάση αυτή όλοι αναμένουμε τα αποτελέσματα της φάσης ΙΙΙ και θεωρούμε ότι πριν από το τέλος του έτους θα είναι χρονικά δύσκολο να έχουμε διαθέσιμο εμβόλιο.

Τον Σεπτέμβριο το εμβόλιο της γρίπης

Το Υπουργείο Υγείας ήδη σε ανακοίνωσή του ανέφερε ότι προχώρησε σε παραγγελία 100.000 εμβολίων, τα οποία θα φτάσουν στο νησί από τον Σεπτέμβριο σε τρεις παρτίδες. Επίσης βρίσκεται σε εξέλιξη διαγωνισμός για εξασφάλιση επιπλέον 35.000 εμβολίων, ενώ παράλληλα έχει καταχωρισθεί αίτημα μέσω κοινού μηχανισμού προμήθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης γι’ ακόμη 50.000 εμβόλια κατά της Γρίπης Α.

Η μονάδα επιδημιολογικής επιτήρησης με τη συμβουλευτική επιστημονική επιτροπή για τον κορωνοϊό έχουν οδηγίες να ιεραρχήσουν τις ομάδες πληθυσμού που πρέπει να εμβολιαστούν πρώτες. Οι εμβολιασμοί, σύμφωνα με την Εκπρόσωπο Τύπου του Υπουργείου Υγείας, κ. Μαργαρίτα Κυριάκου, αναμένεται να ξεκινήσουν μόλις φτάσουν τα εμβόλια, ενώ τόνισε στη «Σ» ότι προτεραιότητα έχουν οι ευάλωτες ομάδες.