Έμφαση στον βιώσιμο τουρισμό από την Ευρωπαϊκή Ένωση

Τη στενή σχέση που υφίσταται μεταξύ του τουρισμού και του διεθνούς εμπορίου, καθώς και την κοινή τους σημασία για την επίτευξη των στόχων του Θεματολογίου για τη βιώσιμη ανάπτυξη με ορίζοντα το 2030 προσπαθεί να επιτύχει η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω της γνωμοδότησης της Ευρωπαϊκής και Κοινωνικής Επιτροπής της 26ης Σεπτεμβρίου 2019, με εισηγητή τον Αυστριακό, μέλος της Επιτροπής, Alfred Gajdosik. Με απλά λόγια, με τη γνωμοδότηση αυτή η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζει τον τουρισμό για τη μεγάλη του συνεισφορά στην οικονομία, ενώ δίνει τις κατευθυντήριες γραμμές για την αξιοποίησή του στον τομέα της δημιουργίας πυλώνων βιωσιμότητας και δεοντολογίας. Μάλιστα, πρόσφατα, ο εισηγητής της γνωμοδότησης, Alfred Gajdosik, επισκέφθηκε το νησί μας και πραγματοποίησε κατ’ ιδίαν συναντήσεις με παράγοντες του τουρισμού, ώστε να διαπιστωθεί η δυνατότητα υιοθέτησης της γνωμοδότησης, αφού σύμφωνα με την επιτροπή, η Κύπρος διαδραματίζει έναν πολύ σημαντικό ρόλο στον τομέα του τουρισμού, με το 15% σχεδόν του ΑΕΠ να προέρχεται από τη βιομηχανία. Παράλληλα, συζητήθηκαν και οι συνέπειες της πανδημίας του COVID-19 στον τομέα και πώς η Κύπρος με τη συμβολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορεί ν’ αντεπεξέλθει των δυσκολιών που παρατηρούνται κατά τη φετινή τουλάχιστον περίοδο.

Η σημασία του τουρισμού για την Ε.Ε.

Σύμφωνα με τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ), ο τουρισμός αποτελεί τον τρίτο μεγαλύτερο κλάδο στο διεθνές εμπορικό ισοζύγιο. Η συνεισφορά του στο παγκόσμιο ΑΕΠ ανέρχεται στο 10,4% (ΕΕ: 10,3 %) και δημιουργεί 313 εκατομμύρια θέσεις απασχόλησης παγκοσμίως. Μία στις έντεκα θέσεις εργασίας παγκοσμίως συνδέεται με τον τουρισμό. Για το ένα τρίτο των αναπτυσσόμενων χωρών, ο τουρισμός αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα εξαγωγών και, ως εκ τούτου, έχει σημαντικό αντίκτυπο στην οικονομική κατάσταση των εν λόγω χωρών. Επομένως, ο τουρισμός συμβάλλει ουσιαστικά στην επίτευξη των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης, ενώ παράλληλα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι το 8% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου αντιστοιχούν στον παγκόσμιο τουρισμό, χωρίς να παραβλέπεται, μάλιστα, ότι συμβάλλει παγκοσμίως στην οικονομική και κοινωνική ένταξη στο αγροτικό περιβάλλον και σε ιδιαίτερα απομακρυσμένες περιοχές. Εντούτοις, η γνωμοδότηση συστήνει ότι θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τυχόν ανεπιθύμητες παρενέργειες, όπως η απώλεια χρησιμοποιούμενων γεωργικών εκτάσεων, η απειλή για την προστασία της φύσης, η ατμοσφαιρική ρύπανση κ.λπ και να αποφεύγονται στον μέγιστο δυνατό βαθμό.

Το 2017 καταγράφηκαν στο πλαίσιο του διεθνούς τουρισμού παγκοσμίως 1,32 δισεκατομμύριο αφίξεις (+7%) και πανευρωπαϊκά 671 εκατομμύρια αφίξεις, πράγμα που σημαίνει ότι η Ευρώπη καταγράφει μερίδιο αγοράς της τάξης του 51% (+8%). Ωστόσο, από μια μακροπρόθεσμη διερευνητική μελέτη του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (UNWTO/United Nations World Tourism Organization), προκύπτει ότι ο τουρισμός στην Ευρώπη αναμένεται να παρουσιάσει μικρότερη αύξηση έως το 2030, με εκτιμώμενο αριθμό τουριστών στα 744 εκατομμύρια (+1,8%) και συνολικό μερίδιο αγοράς της τάξης του 41,1%. Η Συνθήκη της Λισσαβώνας (1η Δεκεμβρίου 2009) θέσπισε ειδική νομική βάση της Ένωσης για τον τουρισμό. Το 2010, η Επιτροπή δημοσίευσε σχετική ανακοίνωση με τίτλο "Η Ευρώπη, ο πρώτος τουριστικός προορισμός στον κόσμο - ένα νέο πλαίσιο πολιτικής για τον ευρωπαϊκό τουρισμό”. Εντούτοις, ούτε στο ισχύον πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) για την περίοδο 2014-2020, αλλά ούτε στην τελευταία πρόταση για την περίοδο 2021-2027 δεν προβλέπεται χωριστή γραμμή προϋπολογισμού για τον τουρισμό.

Δεδομένου ότι η αύξηση της απασχόλησης και, επομένως, η οικονομική ανάπτυξη του τουρισμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατά τα τελευταία έτη ήταν συνεχώς εντονότερη απ’ ό,τι σε άλλους οικονομικούς κλάδους, τότε, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, περαιτέρω ενίσχυση της εξωτερικής διάστασης της τουριστικής πολιτικής αλλά και ανάλογα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής σε ενωσιακό επίπεδο όχι μόνο είναι αιτιολογημένα αλλά και εξαιρετικά επείγοντα. Η ΕΟΚΕ, μέσω της γνωμοδότησης, επικροτεί τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 27ης Μαΐου 2019, στα οποία, υπό το πρίσμα των προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο τομέας του τουρισμού (ψηφιοποίηση, βιωσιμότητα, εξειδικευμένες στον κλάδο γνώσεις και δεξιότητες), διατυπώνει συγκεκριμένες προτάσεις σχετικά με το θεματολόγιο του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη και ζητεί τη θέσπιση κατάλληλων μέτρων για τη στήριξη του τουρισμού, έτσι ώστε η ΕΕ να συνεχίσει να κατέχει παγκόσμια ηγετική θέση στον εν λόγω τομέα.

Επίσης, επισημαίνει ότι το δυναμικό του τουρισμού για τη δημιουργία θέσεων εργασίας είναι υψηλό και το γεγονός ότι, σε παγκόσμιο επίπεδο, ο τομέας του τουρισμού απασχολεί κατά μέσο όρο περισσότερες γυναίκες και νέους απ’ ό,τι άλλοι κλάδοι είναι επίσης σημαντικό για την επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης. Από την άλλη διαπιστώνεται ότι οι μισθοί και οι αμοιβές στον τουριστικό τομέα και στον τομέα καταλυμάτων και εστίασης υπολείπονται του διάμεσου μισθού στις περισσότερες χώρες. Συνεπώς, πρέπει, όπως επισημαίνεται, να εφαρμοστούν κατάλληλες πολιτικές όσον αφορά τις αμοιβές για όλες τις κατηγορίες απασχόλησης των συγκεκριμένων κλάδων, γεγονός που είναι σημαντικό, δεδομένου ότι οι συνθήκες εργασίας στον τομέα του τουρισμού είναι συχνά εξαιρετικά σκληρές, ενώ οι συμφωνίες των κοινωνικών εταίρων σχετικά με τον κατώτατο μισθό και τον μέγιστο χρόνο εργασίας, καθώς και οι διατάξεις για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία, συχνά, δεν τηρούνται στην πράξη. Ως εκ τούτου, απαιτείται επειγόντως η δημιουργία αξιοπρεπών και βιώσιμων θέσεων εργασίας στον εν λόγω τομέα, σύμφωνα με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης. Κατά την ΕΟΚΕ, προκειμένου να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, είναι αναγκαίο να βελτιωθούν οι βασικές συνθήκες, να συναφθούν σαφείς συλλογικές συμβάσεις και να υποστηριχθεί η ψηφιοποίηση του κλάδου.

Έμφαση σε βιώσιμο τουρισμό

και ένταξη σε επενδυτικά ταμεία

Όπως συμπεραίνει η γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ, ο τουρισμός και το διεθνές εμπόριο αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την επίτευξη των στόχων του Θεματολογίου για τη βιώσιμη ανάπτυξη με ορίζοντα το 2030 και για τον λόγο αυτό ζητεί όπως οι αρμόδιοι φορείς στους σχετικούς οικονομικούς τομείς συμμετέχουν στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης μέσω της ανάληψης δεσμεύσεων, όπως π.χ. η δημιουργία αξιοπρεπών και βιώσιμων θέσεων εργασίας. Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στη σημασία του δημοσιονομικού προγραμματισμού για την υλοποίηση των πολιτικών προτεραιοτήτων και υπογραμμίζει τη σημασία των προϋπολογισμών ως το πιο αποτελεσματικό μέσο υλοποίησης πολιτικών. Ως εκ τούτου, η επιτροπή ζητά να συνεκτιμηθεί η σημασία του τουρισμού, έτσι ώστε, κατά την αναθεώρηση της τελευταίας πρότασης για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) 2021-2027, να δημιουργηθεί χωριστή γραμμή προϋπολογισμού για τον τουρισμό.

Παράλληλα, μέσω της γνωμοδότησης, η επιτροπή εκφράζει τη δυσαρέσκειά της για το γεγονός ότι ο τουρισμός δεν έχει συμπεριληφθεί μέχρι σήμερα ως αυτοτελής στόχος στους κανονισμούς των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων, αλλά λαμβάνεται αποκλειστικά υπόψη ως μέσο ή/και ως κλάδος. Μολονότι, όπως αναφέρεται, κρίνεται θετικά ότι οι κανονισμοί προβλέπουν δυνατότητες επενδύσεων στον ευφυή τουρισμό, εντούτοις η ΕΟΚΕ θεωρεί πως τούτες δεν επαρκούν για να ανταποκριθούν στη μακροοικονομική, κοινωνική και πολιτιστική σημασία του τουρισμού, καθώς και στην εξωτερική προβολή του. Για τον λόγο αυτό, η επιτροπή ζητά όπως ο τουρισμός συμπεριληφθεί ως θεματικός στόχος στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων. Ζητά, παράλληλα, να ληφθούν μέτρα για την εναρμόνιση ή/και την αναγνώριση της κατάρτισης, των επαγγελματικών προτύπων και των πιστοποιητικών επαγγελματικής εκπαίδευσης στον τουρισμό, έτσι ώστε να εντατικοποιηθούν οι προσπάθειες για ένα ευρωπαϊκό διαβατήριο επαγγελματικών προσόντων και να ενθαρρυνθεί η διά βίου μάθηση στον τουρισμό.

Από την άλλη επισημαίνει ότι ο διεθνής τουρισμός, πέραν του σημαντικού οικονομικού του αντικτύπου, συμβάλλει ουσιαστικά στην αμοιβαία κατανόηση των λαών και στην εξάλειψη των προκαταλήψεων, και ενισχύει σημαντικά την εξωτερική προβολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης· συνεπώς, συστήνει τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων για να υποστηριχθούν ειδικές μορφές τουρισμού, όπως ο πολιτιστικός τουρισμός και ο κοινωνικός τουρισμός. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ επισημαίνει την ανάγκη προώθησης του τουρισμού υγείας, του αθλητικού τουρισμού, του αγροτουρισμού, και του οικολογικού τουρισμού κ.λπ.

Τέλος, τονίζει τη σημασία εξασφάλισης αξιοπρεπών και βιώσιμων θέσεων εργασίας στον κλάδο, μέσω συλλογικών συμβάσεων, την εξάλειψη κάθε μορφής παράνομης και/ή επισφαλούς εργασίας στον κλάδο του τουρισμού και την επιλογή φιλικών προς το περιβάλλον μέσων μεταφοράς ως προαγωγή της βιωσιμότητας στον τομέα.