Ευτυχώς που υπήρχαν οι... μηχανές των πλοίων

Είναι γεγονός πως η ίδια η ελληνική Κυβέρνηση, με τη σθεναρή αντίδρασή της τόσο στην κρίση του Έβρου, όσο και στην κρίση της 21ης Ιουλίου στο Καστελόριζο, αλλά και με την αποφασιστική αποτρεπτική ρητορική της όλο αυτό το διάστημα έναντι της τουρκικής προκλητικότητας, δημιούργησε αυξημένες «προσδοκίες», όσον αφορά τη διαχείριση και της νέας, μείζονος κρίσης που προκάλεσε η Τουρκία εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, με την παράνομη είσοδο του ερευνητικού σκάφους Uruc Reis για διεξαγωγή υδατογραφικών ερευνών στις 10 Αυγούστου.

Παρά τις εξαγγελίες και το διαμορφωθέν κλίμα αποφασιστικής αποτροπής, η ελληνική αντίδραση υπήρξε, όσον αφορά τη δραστικότητα αυτής της τελευταίας, κατώτερη του αναμενομένου ή, τουλάχιστον, επαμφοτερίζουσα -σε σχέση με τα διακηρυχθέντα-, αρκούμενη στο σύνηθες πόκερ των διπλωματικών ζυμώσεων και την έντονη πλην παρακολουθητική στρατιωτική παρουσία επί του θεάτρου των τελευταίων και, σοβαρότερων, διαχρονικά, τουρκικών παραβιάσεων, αφήνοντας να νοηθεί ότι δεν επρόκειτο να είναι αυτή που πρώτη θα έβαζε το δάκτυλο στη σκανδάλη και ότι, πρώτιστη επιδίωξή της, είναι ο εξαναγκασμός της Τουρκίας σε αποχώρηση διπλωματικώ τω τρόπω, χωρίς τη χρήση στρατιωτικών μέσων, τα οποία αφήνονταν ως «έσχατη λύση» για τερματισμό της τουρκικής πρόκλησης.

Αυτή η ασυμμετρία, ωστόσο, δημιούργησε μια προβληματική, έως κάκιστη, διαχείριση της επικοινωνιακής -και όχι μόνο- διάστασης της κρίσης, που άφησε την ελληνική πλευρά, και σ’ αυτό το επίπεδο, σαφώς εκτεθειμένη, αφού όλες οι αιτιάσεις που επιστρατεύθηκαν για να δικαιολογήσουν την ελληνική στάση δεν βρίθουν επαρκούς πειστικότητας. Με αποτέλεσμα, μια βδομάδα σχεδόν μετά την εισβολή του τουρκικού ερευνητικού σκάφους εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας να αποτελεί αντικείμενο αμφιλογίας και αδιέξοδων συζητήσεων τι πράγματι έκαναν οι Τούρκοι με την αποστολή του σκάφους τους, εάν το Oruc Reis διενήργησε πράγματι έρευνες, εάν προέβη σε παραβίαση της ελληνικής κυριαρχίας κ.ο.κ., και εάν λειτούργησε, τελικά, ως ο αποχρών λόγος μιας μείζονος κρίσης, που έφερε Ελλάδα και Τουρκία στα πρόθυρα της ένοπλης σύγκρουσης.

Υπό το φως, μάλιστα, του τι επακολούθησε ως «εξέλιξη της κρίσης» γίνονται αρκούντως κατανοητά τα όσα δήλωσε, με περισσή αυτοπεποίθηση και βεβαιότητα, ο Α/ΓΕΕΘΑ Κωνσταντίνος Φλώρος εξερχόμενος της συνεδρίας του ΚΥΣΕΑ το μεσημέρι της Δευτέρας, 10/8/2020: «Όλα καλά. Όλα θα είναι καλά»… Και, όντως, όλα απέβησαν καλά, καθώς, όπως διεφάνη εκ του αποτελέσματος, σύμφωνα, προφανώς, με όσα αποφασίστηκαν στο ΚΥΣΕΑ, δεν επρόκειτο να… ανοίξει μύτη. Και δεν άνοιξε. Οι Τούρκοι και το Uruc Reis έκαναν, ενόπλοις πλέοντες, τον… θριαμβευτικό, πλην… άσκοπο (sic), σύμφωνα με ελληνικές αρμόδιες πηγές, περίπατό τους εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας χωρίς κανείς, ουσιαστικά, να τους παρενοχλεί στο έργο τους, πλην του ενοχλητικού θορύβου των συνοδευτικών πλοίων του τουρκικού πολεμικού ναυτικού, που δήθεν παρακώλυαν το τουρκικό ερευνητικό σκάφος από του να διεξαγάγει έρευνες, παρότι είχε προβεί στην πλεύση των καλωδίων του.

Το ελληνικό αφήγημα

Αυτές είναι οι σοβαρές αιτιάσεις τις οποίες επικαλέστηκε η ελληνική πλευρά, προκειμένου να δικαιολογήσει το γεγονός ότι δεν έδρασε αποτρεπτικά (εν προκειμένω, να σημειωθεί, πως αποτελεσματική αποτροπή δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην κήρυξη πολέμου ή άμεση χρήση στρατιωτικής δράσης. Μάλιστα, η ελληνική πλευρά θα μπορούσε να ενεργήσει με τέτοιο τρόπο, αφήνοντας στην Άγκυρα την τελική επιλογή της στρατιωτικής εμπλοκής, αν δεν ήθελε «να τραβήξει τη σκανδάλη πρώτη», πράγμα, βεβαίως, επίφοβο, αφού θα παραχωρούσε στον αντίπαλο τη δυνατότητα του πρώτου πλήγματος).

Με άλλα λόγια, σύμφωνα με το ως άνω ελληνικό αφήγημα, οι ίδιοι οι… Τούρκοι παρακώλυαν το ερευνητικό τους από το να διεξαγάγει σεισμικές έρευνες, δίνοντας, έτσι, και στην ελληνική πλευρά την… ευκαιρία να μην προβεί στην υιοθέτηση δυναμικής αποτροπής, αφού οι ελληνικές «κόκκινες γραμμές» οριοθετήθηκαν στο σημείο ενδεχόμενης διεξαγωγής σεισμικών ερευνών από το Uruc Reis. Δεν θα μπορούσε, αλήθεια, να υποψιαστεί κανείς πιο… διαβολικά εξυφασμένη συνωμοσία μεταξύ των δύο άσπονδων συμμάχων του ΝΑΤΟ, για να στήσουν αυτό το αναίμακτο «πολεμικό» επεισόδιο, προκειμένου να πορευτούν, αμετακλήτως, στη δρομολογούμενη, από Βερολίνο και Ουάσιγκτον, «τελική διευθέτηση» των μεταξύ τους προβλημάτων στην τράπεζα των διαπραγματεύσεων.

Εκ παραλλήλου, και συμπληρωματικά προς το πιο πάνω αφήγημα, η ελληνική πλευρά άφησε να εκπορευθούν πληροφορίες και εκτιμήσεις ότι το τουρκικό ερευνητικό δεν εισήλθε εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων για να διεξαγάγει έρευνες (εξ ου και η ιστορία της... βόλτας), αλλά για να προβεί, τη συνοδεία του… μισού τουρκικού πολεμικού στόλου, σε επίδειξη δύναμης, σε μια πράξη καθαρής προβολής ισχύος, με κύριο στόχο την αμφισβήτηση, έργοις, της ελληνικής κυριαρχίας. Όμως, αφού δεν παραβίασε, διά της διεξαγωγής σεισμικών ερευνών, την ελληνική υφαλοκρηπίδα, η Αθήνα δεν είχε κανένα λόγο να παρέμβει δυναμικά!

Αυτήν τη θέση ήρθε την επομένη -Τρίτη, 11/8/2020- να επισημοποιήσει και να… τεκμηριώσει επιστημονικά ο βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο, Δημήτρης Καιρίδης, ο οποίος υποστήριξε ότι «το ''Oruc Reis'' κινείται σε διεθνή ύδατα. Η υφαλοκρηπίδα είναι ο βυθός. Το ύδωρ πάνω από τον βυθό είναι διεθνές και ο καθένας μπορεί να κινείται χωρίς άδεια κανενός. Αυτό λέει το Διεθνές Δίκαιο. Εάν ποντίσει καλώδια και κάνει έρευνες, τότε και μόνον τότε έχουμε παραβίαση της υφαλοκρηπίδας. Οι φωτογραφίες που έδωσε στη δημοσιότητα δεν έχουν καλώδια».

Παράνομη «οριοθέτηση»

Η πραγματικότητα, ωστόσο, ήταν πολύ διαφορετική, αφού το Oruc Reis προέβη σε πλεύση των καλωδίων του, εισπράττοντας το ηχοβολιστικό σήμα, κινούμενο με ταχύτητα μικρότερη των πέντε ναυτικών μιλίων, εντός της οποίας μπορεί να διεξάγει έρευνες. Στην ουσία, το τουρκικό σκάφος, καθ’ όλο αυτό το διάστημα, προέβαινε σε παράνομη «οριοθέτηση», εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, μιας περιοχής που δεν ανήκει στην Τουρκία και την οποία, κατά πλήρη παράβαση του δικαίου της θάλασσας, διεκδικεί.

Την ίδια ώρα, σε ανακοίνωση στον λογαριασμό του στο Twitter, το τουρκικό Υπουργείο Ενέργειας ανέφερε ότι «ξεκίνησαν οι σεισμικές δραστηριότητες στις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας της Ανατολικής Μεσογείου της Τουρκίας, συνοδεία μονάδων επιφανείας που παρέχει το τουρκικό ναυτικό». Άλλωστε, αν δεν συνέβαινε καμία παραβίαση του διεθνούς δικαίου εκ μέρους των Τούρκων, γιατί οι ελληνικές φρεγάτες, που έσπευσαν στην περιοχή, καλούσαν ανά 15λεπτο το Uruc Reis να απομακρυνθεί από τα διεθνή ύδατα, έστω ελληνικής υφαλοκρηπίδας; Γιατί όλη αυτή η επί μακρόν κινητοποίηση του συνόλου του ελληνικού στόλου; Και γιατί η Ελλάδα, εάν δεν έγινε ουδεμία παραβίαση, να ζητήσει έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και την παρέμβαση των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ;

Ο κ. Καιρίδης, βεβαίως, ανέφερε και άλλα: Είπε ότι «ο Ερντογάν είναι λαϊκιστής. Κάνει και ένα επικοινωνιακό σόου. Πληγώθηκε στον Έβρο. Πληγώθηκε στην προηγούμενη αναδίπλωση. Πληγώθηκε από την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία και από την ευρύτερη απομόνωση στην οποία βρίσκεται». Εξήγησε, δε, πως έχει βρεθεί σε δύσκολη θέση, διότι και οι υπόλοιπες χώρες, το Ισραήλ, όλες οι όμορες χώρες που παίζουν ρόλο δεν πήραν το μέρος του και κυρίως η Αίγυπτος, η οποία διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο στις εξελίξεις, συντάχθηκε με την ελληνική θέση. Με άλλα λόγια, θα ήταν περισσότερο σώφρον για την ελληνική πλευρά, να επιτρέψει στον… τριπλά πληγωμένο Ερντογάν να προχωρήσει ανενόχλητος στην επιτέλεση ενός επικοινωνιακού σόου… γεωστρατηγικής αποθεραπείας, αφού ένα ενδεχόμενο τέταρτο χουνέρι θα τον καταπόντιζε εντελώς και θα τον οδηγούσε σε εντελώς απρόβλεπτες αντιδράσεις!

Βεβαίως, οι ενέργειες και οι αντιδράσεις των Τούρκων ποτέ δεν είναι ούτε απρόβλεπτες, ούτε απονενοημένες, αλλά άρρηκτα δομημένες σε μια συνεπή στρατηγική, που δεν επικαιροποιείται, απλώς, ανάλογα με τις περιστάσεις, αλλά λειτουργεί και η ίδια ως διαμορφωτής πραγματικότητας.

Την Τρίτη, στο αποκορύφωμα της έντασης, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ανακοίνωσε την έκδοση νέων αδειών γεώτρησης στην ανατολική Μεσόγειο μέχρι το τέλος Αυγούστου, ενώ την επομένη, ο Υπουργός Ενέργειας της Τουρκίας, Φατίχ Ντονμέζ, σε ανάρτηση που έκανε στον λογαριασμό του στο Twiter, με το βίντεο μέσα από το Oruc Reis, έγραψε: «Βήμα βήμα στη Μεσόγειο. Το Oruc Reis σκανάρει τις θάλασσές μας. Μέχρι τις 23 Αυγούστου, συνολικά 1.750 χιλιόμετρα σεισμικών καλωδίων θα ποντιστούν στη Μεσόγειο για δισδιάστατη σεισμική έρευνα. Είθε η πορεία σου να είναι ανοιχτή και η ενέργειά σου να είναι υψηλή».

Το άκρον άωτον, ωστόσο, της τουρκικής θρασύτητας ήρθε την Τρίτη το βράδυ, καθώς οι Τούρκοι, σπάζοντας τη σιγή ασυρμάτου που τηρούσαν επί διήμερον στις αλλεπάλληλες κλήσεις των ελληνικών πολεμικών σκαφών να αποχωρήσουν από την περιοχή, καθώς βρίσκονταν εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, απάντησαν προκλητικά, καλώντας τους Έλληνες κυβερνήτες να αποχωρήσουν, με τον ισχυρισμό ότι «εμείς είμαστε σε τουρκική ΑΟΖ, δεν είστε εσείς στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Πρέπει εσείς να αποχωρήσετε».

Το πιο αδιάσειστο στίγμα, όμως, των ελληνικών προθέσεων της μη… δυναμικής αποτροπής έδωσε ο ίδιος ο Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, δηλώνοντας πως το «Oruc Reis βρίσκεται εκτός της ΑΟΖ που συμφωνήθηκε πρόσφατα με την Αίγυπτο και στο απώτατο όριο της υφαλοκρηπίδας που θα κατοχύρωνε το Δικαστήριο της Χάγης στην Ελλάδα, ακόμα κι αν αποδεχόταν εκατόν τοις εκατόν τα ελληνικά επιχειρήματα».

Με αυτήν τη θέση, ο κ. Μητσοτάκης διέγραψε ipso facto τις όποιες «κόκκινες γραμμές», διαμορφώνοντας, ταυτόχρονα, το πλαίσιο άσκησης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, με εξόχως περιοριστικό τρόπο.

Κατέστησε, παράλληλα, σαφές, ότι η Ελλάδα δεν κινητοποιήθηκε με καμιά λογική δυναμικής αποτροπής, αρκούμενη να… παρακολουθεί τις τουρκικές κινήσεις και επενδύοντας, ως συνήθως, στον διπλωματικό παράγοντα για μείωση της έντασης.

Η Τουρκία, ωστόσο, δεν επιχείρησε άλλη μια κρίση απλώς για το… θεαθήναι, ούτε λόγω… εκνευρισμού του Ερντογάν, ούτε για να ικανοποιήσει ή να στρέψει αλλού το ενδιαφέρον του απογοητευμένου, από τη βαθυνόμενη οικονομική κρίση, πολιτικού του ακροατηρίου στο εσωτερικό. Το έπραξε, πρώτον, για να υπογραμμίσει, με τον πλέον αποφασιστικό τρόπο, την αδιαμφισβήτητη ηγεμονική παρουσία της στην Αν. Μεσόγειο και ότι ρυθμιστής, για οιαδήποτε απόφαση λαμβάνεται στην περιοχή, είναι εκείνη, δεύτερον, για να αμφισβητήσει, δραστικότερα από ποτέ άλλοτε, την ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο και στην ευρύτερη περιοχή, τρίτον, για να καταστήσει, έργω και πράξει, ανυπόστατη τη συμφωνία Ελλάδας-Αιγύπτου για τις θαλάσσιες ζώνες, τέταρτον, να διαμορφώσει, με τη δημιουργία ενός ακόμη τετελεσμένου, έτι δυσμενέστερους όρους για την Αθήνα, ενόψει της δρομολογούμενης διαπραγμάτευσης μεταξύ των δύο χωρών, υπό την υψηλή επιστασία Βερολίνου και Ουάσιγκτον.

Ενέργεια, προφανώς, απολύτως συμβατή με την υλοποίηση του δόγματος της «γαλάζιας πατρίδας», το οποίο βρίσκεται σε συνεχή εκτύλιξη είτε καταποντίζεται η τουρκική λίρα είτε υποχωρεί δημοσκοπικά ο Ρ. Τ. Ερντογάν. Άλλωστε, επί τούτου, ο Τούρκος Πρόεδρος έχει την πλήρη στήριξη σύνολου σχεδόν του τουρκικού πολιτικού συστήματος εξουσίας, της τουρκικής οικονομικής ελίτ και του Στρατού, δεχόμενος, μάλιστα, πιέσεις και για άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση με την Ελλάδα, «με την οποία δεν υπάρχει καμιά δυνατότητα συνεννόησης».

Ο ανεπιτυχής εμβολισμός και το διάγγελμα Μητσοτάκη

Δεν έφθανε, βεβαίως, η εισβολή του Oruc Reis εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, η τουρκική επιθετικότητα εκδηλώθηκε και επί του θεάτρου της παραβίασης, καθώς την περασμένη Τετάρτη η τουρκική φρεγάτα Kemal Reis, η νεότερη φρεγάτα του τουρκικού πολεμικού ναυτικού, επιχείρησε να εμβολίσει την ελληνική φρεγάτα «Λήμνος», η οποία εκινείτο στην περιοχή παρακολουθώντας το τουρκικό ερευνητικό σκάφος. Όπως ανέφερε, πρώτο, σε ρεπορτάζ της η ιστοσελίδα slpress, «η ελληνική φρεγάτα απέφυγε τον εμβολισμό, με αποτέλεσμα να υποστεί σοβαρή ζημιά η τουρκική φρεγάτα. Το επεισόδιο δεν είχε συνέχεια, αλλά κρίθηκε στην Αθήνα ότι ο Πρωθυπουργός έπρεπε να στείλει ξεκάθαρο προειδοποιητικό μήνυμα στην Άγκυρα. Αυτό το νόημα είχε το έκτακτο διάγγελμά του, στο οποίο εμμέσως αναφέρθηκε στο επεισόδιο, λέγοντας πως όταν είναι συγκεντρωμένα τόσα πολεμικά πλοία μπορεί ουσιαστικά να χαθεί ο έλεγχος. Το μήνυμα που ο Κ. Μητσοτάκης έστειλε στην Άγκυρα είναι πως η Ελλάδα είναι ανοικτή σε διαπραγματεύσεις (όχι υπό καθεστώς απειλών), αλλά και πως θα χρησιμοποιήσει τις ένοπλες δυνάμεις για να υπερασπίσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα». Όπως σημειώνει περαιτέρω η ιστοσελίδα, «από τον τρόπο που εξελίχθηκε η τουρκική επιθετική κίνηση, η Ελλάδα βγαίνει διπλά ωφελημένη. Πρώτον, επειδή η ελληνική φρεγάτα κατάφερε να μετατρέψει σε μπούμερανγκ την τουρκική επιθετική κίνηση. Δεύτερον, επειδή -σύμφωνα με πληροφορίες- υπάρχει καταγραφή που καταδεικνύει την τουρκική επιθετικότητα... Το γεγονός ότι το Oruc Reis αποχώρησε από την δυνάμει ελληνική ΑΟΖ και εισήλθε στην κυπριακή είναι μία ακόμα απόδειξη ότι ουσιαστικά η Άγκυρα έχασε στα σημεία σ' αυτόν τον γύρο. Αναγκάστηκε, έστω και προς το παρόν, να αποσύρει το σκάφος της, χωρίς να πραγματοποιήσει την εξαγγελθείσα έρευνα, γεγονός που συνιστά επιτυχία της ελληνικής πλευράς. Αντιστρόφως "τσαλακώνει" το κύρος του Ερντογάν που στηρίζεται στην επίδειξη ισχύος. Είναι πολύ πιθανόν, ωστόσο, το Oruc Reis να επιστρέψει στην επίμαχη περιοχή, σε μία προσπάθεια για ρεβάνς...». Όπερ και έπραξε, αφού την Πέμπτη το πρωί, κάνοντας στροφή 180 μοιρών, επανήλθε στα ελληνικά ύδατα, συνοδεία του τουρκικού στολίσκου, για να συνεχίσει τις έρευνές του.

Σύμφωνα με πληροφορίες, η τουρκική φρεγάτα υπέστη αρκετές και πολλαπλές βλάβες και θα χρειαστούν αρκετές μήνες επιδιορθώσεων προκειμένου να επανέλθει σε επιχειρησιακή δράση.

Γαλλικό μήνυμα στην Άγκυρα

Το ηχηρότερο, ωστόσο, μήνυμα στον Ρ. Τ. Ερντογάν έστειλε το Παρίσι, υλοποιώντας άμεσα την εξαγγελία του Εμμανουέλ Μακρόν για αναβάθμιση της γαλλικής αεροναυτικής παρουσίας στην Ανατολική Μεσόγειο, προς παρεμπόδιση των τουρκικών παράνομων και αποσταθεροποιητικών ενεργειών, με τη διεξαγωγή μεγάλης αεροναυτικής άσκησης με την Ελλάδα την Πέμπτη το πρωί, στην περιοχή μάλιστα των τουρκικών παραβιάσεων. Η κίνηση αυτή θεωρείται ότι εκφράζει την έμπρακτη στήριξη της Γαλλίας προς την Ελλάδα έναντι των αυξανόμενων τουρκικών προκλήσεων στέλνοντας παράλληλα ηχηρό μήνυμα αποτροπής στην Άγκυρα.

Εκτιμάται, δε, πως η εξέλιξη αυτή «κλείνει το ρήγμα με τη Γαλλία», μετά την αναδίπλωση της Ελλάδας όσον αφορά την αγορά των γαλλικών φρεγατών Bellhara, επαναφέροντας στο προσκήνιο «τη δυνατότητα διαμόρφωσης μιας μεσογειακής συμμαχίας με ηγετικό ρόλο της Γαλλίας και με τη συμμετοχή της Ελλάδας, της Αιγύπτου και της Κύπρου, αλλά και με την έμμεση πλην σαφή συνδρομή του Ισραήλ. Στη συμμαχία αυτή θεωρείται δεδομένο πως θα σπεύσουν να συμμετάσχουν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία, λόγω αντιτουρκικής στάσης και Λιβύης». Διανοίγει, παράλληλα, την προοπτική για σύμπηξη της ελληνογαλλικής αμυντικής συμμαχίας, η οποία ήταν επιδίωξη του Παρισιού, όπως και αυτή που συμφωνήθηκε με την Κύπρο.