Αναλύσεις

Ο κατευνασμός της Τουρκίας και τα αγνοημένα διδάγματα της ιστορίας

Προκαλείται ένα ερώτημα. Γιατί η κυβέρνηση της ΚΔ περίμενε μέχρι τον Ιούλιο του 2019 για να αρχίσει να προειδοποιεί «ότι η πολιτική του κατευνασμού δεν θα δουλέψει με την Τουρκία»; Καθυστέρησε, επειδή άργησε να μάθει τα σχετικά διδάγματα της ιστορίας; Ή τα γνώριζε, αλλά, λόγω του εκβιασμού, φοβόταν να τα επισημάνει;

Στις 17 Ιουλίου 2020, ο κ. Κυριάκος Κούσιος, κυβερνητικός εκπρόσωπος της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ) και δικηγόρος το επάγγελμα, εξέδωσε μια γραπτή δήλωση με εντυπωσιακό τίτλο: «Ο κατευνασμός έναντι της Τουρκίας απέτυχε. Να περάσουμε από δηλώσεις αλληλεγγύης σε πράξεις».

Στο πλαίσιο της τότε τρεχούσης Έκτακτης Συνόδου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) από τις 17 έως 21 Ιουλίου 2020, η γραπτή δήλωση αποκάλυψε ότι «κατά την παρέμβασή του» στη Σύνοδο, ο Νίκος Αναστασιάδης, Πρόεδρος της ΚΔ και δικηγόρος το επάγγελμα, παραδέχτηκε ότι «η προσέγγιση του κατευνασμού έναντι της Τουρκίας δοκιμάστηκε και απέτυχε. Πρέπει να μετουσιώσουμε τις δηλώσεις αλληλεγγύης σε πράξεις …».

Όπως έγραψε ο Σάββας Ιακωβίδης στη «Σημερινή» στις 26 Ιουλίου 2020:

«Πρόκειται για την πιο εκκωφαντική ομολογία αποτυχίας της ελλαδικής και κυπριακής σχολής σκέψης, η οποία, για 40 και πλέον χρόνια, έχει ως κορωνίδα της εγκληματικής και εθνικά καταστροφικής πολιτικής της, την ικανοποίηση των αξιώσεων και απαιτήσεων της κατοχικής Τουρκίας».

image002.jpg

Ο Πρόεδρος Ρούζβελτ στο Dayton, στις 12 Οκτωβρίου 1940, όπου περίγραψε τον κατευνασμό ως «σημαντικό όπλο των επιθετικών εθνών». Πηγή: Φωτογραφία 53539, Προεδρικής Βιβλιοθήκης του Προέδρου Ρούζβελτ: www.fdrlibrary.marist.edu/archives/collections/franklin/?p=digitallibrary/digitalcontent&id=2595

Συνεχιζόμενος κατευνασμός

Στις 21 Ιουλίου 2020, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κυκλοφόρησε 68 σελίδες ως επίσημα «Συμπεράσματα» της πενταήμερης Έκτακτης Συνόδου. Δεν κατέγραψαν την πρωτοφανή προεδρική ομολογία για την «προσέγγιση του κατευνασμού». Ούτε διευκρίνισαν, αν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δέχθηκε τα σχετικά αιτήματα του Προέδρου Αναστασιάδη. Απ’ ό,τι φαίνεται, απορρίφθηκαν.

Στα «Συμπεράσματα» δεν υπάρχει καμία ξεκάθαρη αναφορά στην ΚΔ, στην Τουρκία και στο θέμα των κυρώσεων. Αντιθέτως, η παράγραφος 73 των «Συμπερασμάτων» αναφέρεται στη «Στήριξη της τουρκοκυπριακής κοινότητας», δηλαδή στη χρηματοδότηση, με λεφτά των φορολογουμένων της ΕΕ, της «de facto» οικονομίας, γεωργίας, υποδομής και εκπαίδευσης των βορείων εδαφών της ΚΔ υπό παράνομη τουρκική κατοχή.

Συμπεραίνω ότι η EE συνεχίζει να κατευνάζει την Τουρκία.

«Εκφοβισμός, επιθετικότητα και εκβιασμός»

Στις 14 Αυγούστου 2020, μέσω Twitter, το Υπουργείο Εξωτερικών της ΚΔ μετέδωσε – στα Αγγλικά – αποσπάσματα της δήλωσης εκείνης της μέρας του Νίκου Χριστοδουλίδη, Υπουργού Εξωτερικών, στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ (ο οποίος επανέλαβε κάτι παρόμοιο που είχε πει στην Αθήνα στις 3 Ιουλίου 2020):

«Δεν πανηγυρίζω που μπορώ να πω ‘σας τα έλεγα εγώ’, ούτε που επαναλαμβάνω αυτό που η Κύπρος έχει υπογραμμίσει από τον Ιούλιο του 2019 – ότι η πολιτική του κατευνασμού δεν θα δουλέψει με την Τουρκία. Αντιθέτως, ο κατευνασμός και η χλιαρή απάντηση της ΕΕ ενεργεί ως μορφή ενθάρρυνσης και θεωρείται ως αδυναμία από μια χώρα που ευημερεί χρησιμοποιώντας εκφοβισμό, επιθετικότητα και εκβιασμό».

Προκαλείται ένα ερώτημα. Γιατί η κυβέρνηση της ΚΔ περίμενε μέχρι τον Ιούλιο του 2019 για να αρχίσει να προειδοποιεί «ότι η πολιτική του κατευνασμού δεν θα δουλέψει με την Τουρκία»; Καθυστέρησε, επειδή άργησε να μάθει τα σχετικά διδάγματα της ιστορίας; Ή τα γνώριζε, αλλά, λόγω του εκβιασμού, φοβόταν να τα επισημάνει;

Τι σημαίνει «κατευνασμός»;

Ο κατευνασμός είναι εγγενώς δυσλειτουργικό διπλωματικό εργαλείο που συμβολίζει την ηττοπάθεια. Ως δόγμα, ο κατευνασμός βασίζεται στην αμφίβολη ιδέα ότι ένα κράτος ή μία ομάδα κρατών μπορεί να καθησυχάσει ένα προκλητικό κράτος πράττοντας τίποτα, επί της ουσίας, ενόψει της παράνομης επιθετικότητάς του ή υποχωρώντας στη διπλωματική σκηνή, ή και τα δύο.

Στην πράξη, ο κατευνασμός προέκυψε όταν το Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ) και η Γαλλία δεν έκαναν τίποτα επί της ουσίας, όταν, σε αντίθεση με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών του 1919, η Ναζιστική Γερμανία άρπαξε την αποστρατιωτικοποιημένη Ρηνανία στις 7 Μαρτίου 1936.

Ο κατευνασμός οδήγησε στις απαράδεκτες απαιτήσεις του Χίτλερ στο πλαίσιο της Τσεχοσλοβακίας. Αυτές ικανοποιήθηκαν με το γερμανο-ιταλο-βρετανο-γαλλικό Σύμφωνο του Μονάχου της 29ης Σεπτεμβρίου 1938. Ακολούθησε η διχοτόμηση, ζωνοποίηση και δημογραφική αλλοίωση της Τσεχοσλοβακίας.

Στις 12 Μάρτιο 1939, σε αντίθεση με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, η Γερμανία προσάρτησε την Αυστρία. Τρεις μέρες αργότερα, σε αντίθεση με το Σύμφωνο του Μονάχου, η Γερμανία κατέλαβε την υπόλοιπη Τσεχοσλοβακία. Εντούτοις, η Γερμανία δεν τιμωρήθηκε.

Τελικά, τον Σεπτέμβριο του 1939, ο βρετανο-γαλλικός κατευνασμός της Γερμανίας κατέρρευσε. Παρά τις εγγυήσεις του ΗΒ και της Γαλλίας προς όφελος της Πολωνίας, η Γερμανία, σε συνεργασία με τη Σοβιετική Ένωση, εισέβαλε στην Πολωνία. Αυτήν τη φορά, το ΗΒ και η Γαλλία κήρυξαν πόλεμο και ξεκίνησε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Ακολούθησε η διχοτόμηση, ζωνοποίηση και δημογραφική αλλοίωση της Πολωνίας.

Το 1940, η Γερμανία πραγματοποίησε νέες εισβολές στη Νορβηγία, Δανία, Γαλλία και αλλού. Ακολούθησε η διχοτόμηση, ζωνοποίηση και δημογραφική αλλοίωση της Γαλλίας.

Διδάγματα της ιστορίας

Όταν οι πληγές αυτών των εισβολών ήταν ακόμη νωπές, τα αυτονόητα διδάγματα της τότε πρόσφατης ιστορίας εντοπίστηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ) από τον Πρόεδρο Φραγκλίνο Ντελάνο Ρούζβελτ, δικηγόρο το επάγγελμα.

Στο Dayton στις 12 Οκτωβρίου 1940, πριν από την είσοδο των ΗΠΑ στον Πόλεμο τον Δεκέμβριο του 1941, ο Πρόεδρος Ρούζβελτ δήλωσε:

«Ο λαός των Ηνωμένων Πολιτειών, ο λαός όλης της Αμερικής, απορρίπτει το δόγμα του κατευνασμού. Το αναγνωρίζει για το τι είναι – ένα σημαντικό όπλο των επιθετικών εθνών». (Ακούστε: www.presidency.ucsb.edu/documents/address-hemisphere-defense-dayton-ohio).

Μέσω ραδιοφώνου στις 29 Δεκεμβρίου 1940, μετά την εισβολή της Ιταλίας, συμμάχου της Γερμανίας, στην Ελλάδα στις 28 Οκτωβρίου 1940, ο Πρόεδρος Ρούζβελτ ανέλυσε τα αυτονόητα ψεγάδια του κατευνασμού:

«Κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να δαμάσει μια τίγρη με χάιδεμα, έτσι ώστε να μεταμορφωθεί σε γατάκι. Δεν μπορεί να υπάρξει κατευνασμός έναντι της ασπλαχνίας. Δεν μπορεί να υπάρξει συμβιβασμός με μια εμπρηστική βόμβα …».

Πρόσθεσε:

«Οι Αμερικανοί κατευναστές αγνοούν μια προειδοποίηση που βρίσκεται στη μοίρα της Αυστρίας, Τσεχοσλοβακίας, Πολωνίας, Νορβηγίας, του Βελγίου, των Κάτω Χωρών, της Δανίας και Γαλλίας. Σας λένε ότι οι δυνάμεις του Άξονα θα κερδίσουν, ούτως ή άλλως, ότι όλη αυτή η αιματοχυσία στον κόσμο θα μπορούσε να αποφευχθεί, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν εξίσου να ρίξουν την επιρροή τους στην κλίμακα μιας υπαγορευόμενης ειρήνης και να αξιοποιήσουν ό,τι μπορούμε.

Την αποκαλούν ‘διαπραγματευμένη ειρήνη’. Ανοησίες! Πώς μπορεί να είναι ειρηνική η διαπραγμάτευση, εάν μια συμμορία παρανόμων περικυκλώνει την κοινότητά σας και, με την απειλή εξολόθρευσης, σας κάνει να αποτίσετε φόρο τιμής για να σώσετε τους εαυτούς σας;» (Ακούστε εδώ: www.presidency.ucsb.edu/documents/fireside-chat-9).

Η αναβίωση του κατευνασμού

Το 1945 η Γερμανία ηττήθηκε και ο Πόλεμος τελείωσε. Ωστόσο, μέσα σε λίγα χρόνια, το δυσφημισμένο δόγμα του κατευνασμού αναβίωσε προς όφελος της Τουρκίας, ειδικά το 1955, το 1959 και όταν ουδένα κράτος αντιμετώπισε αποτελεσματικά την Τουρκία στην εισβολή της στην ΚΔ το 1974. Ακολούθησε η αυθαίρετη διχοτόμηση, ζωνοποίηση και δημογραφική αλλοίωση της ΚΔ.

Από το 1974, ο κατευνασμός έχει επικρατήσει. Ο Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) δεν έχει εξουσιοδοτήσει – και κανένα κράτος δεν έχει λάβει – αποτελεσματικά μέτρα κατά της κατοχής. Στις 12 Μαρτίου 1990 κορυφώθηκε ο κατευνασμός όταν το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ υιοθέτησε το Ψήφισμα 649 που, σύμφωνα με τα βασικά αιτήματα της μακρόχρονης τουρκικής στρατηγικής από το 1964, έγκρινε ρητά τη δημιουργία μιας προτεινόμενης «δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας» (ΔΔΟ).

Μήνες αργότερα, μετά την ιρακινή εισβολή στο Κουβέιτ στις 2 Αυγούστου 1990, ο ΟΗΕ απέφυγε τον κατευνασμό. Μέσω του Ψηφίσματος 661 (της 6.08.1990), το Συμβούλιο Ασφαλείας επέβαλε αυστηρό εμπάργκο κατά του Ιράκ και, μέσω του Ψηφίσματος 678 (της 29.11.2020), ενέκρινε τη χρήση «όλων των απαραίτητων μέσων», έτσι ώστε να επιβάλει το Ψήφισμα 660 (της 2.8.1990) που απαιτούσε «οι ιρακινές δυνάμεις να αποσυρθούν [από το Κουβέιτ] εντελώς και άνευ όρων». Ακολούθησε η πολυεθνική ένοπλη εκστρατεία, υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, που απελευθέρωσε το Κουβέιτ.

Το Ψήφισμα 2537

Εφαρμόζοντας διπλό πρότυπο, ο ΟΗΕ συνεχίζει να κατευνάζει την Τουρκία. Στις 28 Ιουλίου 2020, μέσω του Ψηφίσματος 2537, το Συμβούλιο Ασφαλείας όχι μόνον ανανέωσε την υποστήριξή του για την προτεινόμενη ΔΔΟ, αλλά, τηρώντας ένα παλιό μοτίβο, παρέλειψε τη λέξη «κατοχή»!

Ως μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφάλειας, το ΗΒ και η Γαλλία, πρώην κατευναστές της ναζιστικής Γερμανίας, ψήφισαν υπέρ των κατευναστικών Ψηφισμάτων 649 και 2537.

«Ήττα χωρίς μάχη»

Κλείνοντας, θα ήθελα να αναφέρω τον Δρα Παναγιώτη Ήφαιστο. Για δεκαετίες, σε βιβλία, άρθρα, κείμενα στον ιστότοπό του (https://ifestos.edu.gr/) και άλλες παρεμβάσεις στον δημόσιο διάλογο, έχει εντοπίσει μεγάλες αλήθειες για τη ματαιότητα του κατευνασμού. Ο Δρ. Ήφαιστος μετέδωσε την ουσία της θέσης του στον ελληνικό ραδιοσταθμό 98.4 στις 8 Μαρτίου 2019 (στο www.youtube.com/watch?v=ruj1mjNs-sM):

«Ο κατευνασμός είναι ήττα χωρίς μάχη ή, το πιο πιθανό, εισροή αναθεωρητισμού και πολεμική σύρραξη. Δεν μπορούμε να κατευνάζουμε. Τις απειλές, τις αποτρέπεις. Δεν τις κατευνάζεις. Αυτό δείχνει η ιστορία. Αυτό δείχνει η πραγματικότητα».

Ας δώσουν προσοχή οι κατευναστές της Τουρκίας, προτού προκύψουν χειρότερα…

Υστερόγραφο: Οι πηγές στο σημερινό άρθρο περιλαμβάνουν:

www.pio.gov.cy/%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%B8%CE%AD%CE%BD%CF%84%CE%B1-%CE%AC%CF%81%CE%B8%CF%81%CE%BF.html?id=14811#flat, https://simerini.sigmalive.com/article/2020/7/26/e-pio-ekkophantike-omologia-apotukhias-tes-skholes-kateunasmou-tes-tourkias/, www.consilium.europa.eu/el/meetings/european-council/2020/07/17-21/, https://ec.europa.eu/cyprus/about-us/turkish-cypriots_el, www.mfa.gov.cy/mfa/mfa2016.nsf/All/20C4EA3A7B71AC5DC225859D0022C8A6?OpenDocument και https://twitter.com/CyprusMFA

*Επίκουρος Καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου UCLan Cyprus. Οι απόψεις του είναι προσωπικές