Πολιτογραφήσεις: Κατάρα και Ευλογία

Ένα εργαλείο ώθησης της ανάπτυξης, το οποίο αποτέλεσε κίνητρο για ξένους επενδυτές σε πολύ δύσκολες για τον τόπο εποχές, βρίσκεται και πάλι στο επίκεντρο επικρίσεων τόσο στο εσωτερικό, όσο και σε διεθνές επίπεδο.

Αναμενόμενο, δημοσιογραφικά, να δίνεται έμφαση στα λάθη και στις παραλείψεις ενός τόσο σημαντικού προγράμματος, με σκοπό, βέβαια, τη διόρθωση όλων των στρεβλώσεων.

Από την άλλη, όμως, δεν πρέπει να αψηφούμε τη μεγάλη εικόνα και να παραλείπουμε την αναφορά των θετικών στοιχείων του προγράμματος πολιτογραφήσεων. Όπως:

Πρώτον, στις περιπτώσεις πολύ σοβαρών επιχειρηματιών που μετέφεραν την έδρα των εταιρειών τους στην Κύπρο, τις οικογένειές τους και συνεισφέρουν πολλαχώς στην κοινωνία του τόπου. Εύλογα εκφράζεται η απορία, γιατί τέτοιου είδους επενδυτές αιτήθηκαν πολιτογράφησης; Η απάντηση δίνεται μέσα και από την ουσία δημιουργίας και εφαρμογής του εν λόγω προγράμματος. Και εξηγούμε: Δίνεται η δυνατότητα στους επενδυτές, αφενός να έρχονται στην Κύπρο για τις επιχειρήσεις τους χωρίς να χρειάζεται κάθε φορά να περνούν από τις δαιδαλώδεις διαδικασίες έκδοσης βίζας και, αφετέρου, να απλοποιούνται οι διαδικασίες για τα ταξίδια τους στην Ευρώπη.

Δεύτερον, δόθηκε η ευκαιρία στην Κύπρο να ανεγερθούν σημαντικά και μεγαλεπήβολα έργα, εξαιτίας ακριβώς του Προγράμματος Πολιτογραφήσεων. Ξενοδοχεία, φοιτητικές εστίες, ακόμη και το «αμφιλεγόμενο καζίνο». Υπήρξαν, επίσης, εύλογες ανησυχίες και διαφωνίες με την ανέγερση και ανάπτυξη των πύργων. Αναμφισβήτητα, όμως, το πρόγραμμα έδωσε τη δυνατότητα κατασκευής τέτοιων μεγάλων αναπτύξεων με ίδια κεφάλαια, εφόσον σε ουδεμία περίπτωση τα τραπεζικά ιδρύματα θα χρηματοδοτούσαν τέτοια έργα.

Γιατί τροφοδοτήθηκε η πλειοψηφία

των επενδύσεων στα ακίνητα;

Στις επικρίσεις που δέχθηκε το πρόγραμμα προστίθεται και το επαναλαμβανόμενο ερώτημα, «γιατί τροφοδοτήθηκε η πλειοψηφία των επενδύσεων στα ακίνητα και όχι οπουδήποτε αλλού;». Η απάντηση, όπως μας εξήγησαν οικονομικοί αναλυτές, είναι απλή και συνάμα σύνθετη.

O κατασκευαστικός τομέας αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους πυλώνες της κυπριακής οικονομίας, που διατηρεί, ωστόσο, το αρνητικό πρόσημο του 2013. Ότι, δηλαδή, ήταν ο τομέας με τα περισσότερα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, που οδήγησαν τις τράπεζες στις μεγάλες κεφαλαιακές ανάγκες.

Όπως λέχθηκε χαρακτηριστικά στην «Σ», οι επαγγελματίες του κλάδου και οι πάροχοι υπηρεσιών «όργωσαν» όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου αναζητώντας πελάτες. Πριν από δέκα χρόνια, θεωρείτο ανήκουστο, επενδυτές από την Κίνα και το Βιετνάμ να αγοράσουν ακίνητα στην Κύπρο. Σήμερα, όμως, αυτοί είναι οι επενδυτές που έμαθαν την Κύπρο. Η αποτυχία έγκειται, ίσως, στο γεγονός ότι οι επαγγελματίες του κλάδου δεν κατάφεραν να πείσουν ότι η Κύπρος αποτελεί εναλλακτική λύση για μεταφορά των επιχειρήσεών τους. Να γίνει, δηλαδή, η χώρα μας «η Σιγκαπούρη της Ευρώπης» και, στη βάση μιας μεσοπρόθεσμης στρατηγικής, να μεταφερθούν μεγάλες εταιρείες για headquartering. Φαίνεται, δυστυχώς, ότι αντί ο στόχος να ήταν η διευκόλυνση της δημιουργίας επιχειρηματικής βάσης στην Κύπρο, τα συμβαλλόμενα μέρη έμεναν μόνο στο πρώτο βήμα. Ο επενδυτής, δηλαδή, λάμβανε το διαβατήριό του και κανείς δεν ασχολείτο πάρα πέρα.

Επιπλέον, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι σημαντικά ποσά που εισέπραξαν οι επιχειρηματίες ανάπτυξης γης χρησιμοποιήθηκαν για αποπληρωμή των δανείων μειώνοντας το ποσό των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων. Με την πάροδο του χρόνου υπάρχει και σημαντική μερίδα επενδυτών που αγοράζουν ακίνητα από τις τράπεζες κατευθείαν ή μέσω των οργανισμών συλλογικών επενδύσεων που είχαν δημιουργήσει.

Υπάρχουν επενδυτές με πολύ πιεσμένο πρόγραμμα, που, καλώς ή κακώς, ήθελαν να ολοκληρώσουν σε σύντομο χρονικό διάστημα την επένδυσή τους, ώστε να καταφέρουν να προχωρήσουν με την κατάθεση της αίτησής τους για πολιτογράφηση. Οπότε, χρόνος για ενδελεχή μελέτη των επενδύσεων δεν υπήρχε. Για παράδειγμα, αν επένδυε σε εταιρεία, θα έπρεπε να αξιολογήσει τους διευθυντές των εταιρειών, το επιχειρηματικό σχέδιο και πολλά άλλα (κάποιοι επένδυσαν σε μετοχές ειδικού σκοπού, οι οποίες είναι εξαγοράσιμες, για να πάρουν τα χρήματα της επένδυσής τους στα 3 ή 5 χρόνια, όπως προβλέπουν οι κανονισμοί). Το ακίνητο είναι μια πιο ξεκάθαρη και κατανοητή επένδυση, την οποία μπορεί να διαχειριστεί ο ίδιος ο επενδυτής από μόνος του, πράγμα που να οδήγησε πολλούς στη συγκεκριμένη επένδυση.

Η εκμετάλλευση της κατάστασης…

Ως εδώ, όλα καλά, δυστυχώς, όμως, ως κοινωνία αποδείξαμε ότι αρεσκόμαστε στις υπερβολές και, φυσικά, πάντα βρίσκουμε τον τρόπο να εκμεταλλευτούμε καταστάσεις!

Καταρχάς, η επένδυση των 2 εκ. ευρώ είναι σημαντική ως ποσό, όμως, το ίδιο σημαντική είναι και για τα γραφεία που προωθούν τέτοιες επενδύσεις, κυρίως στην Ασία. Είναι γνωστόν ότι τα λεγόμενα finders fees που δίνονται σε τέτοια γραφεία κυμαίνονται από 20% και, κάποιες φορές, μέχρι 30% της τιμής πώλησης. Αυτά, φυσικά, αφορολόγητα, διότι οι υπηρεσίες εξεύρεσης παρέχονται σε ξένη χώρα, όμως για ακίνητο στην Κύπρο (αν χρειαζόταν νομοθετική ρύθμιση, θα έπρεπε να έχει ήδη γίνει).

Ουσιαστικά, οι εταιρείες που προωθούν την Κύπρο, λαμβάνουν κέρδος περισσότερο από τον επιχειρηματία ανάπτυξης γης και μάλιστα αφορολόγητο. Φυσικά, προκύπτει και ένα άλλο ζήτημα: Ποια είναι η πραγματική αξία του ακινήτου και πόσα θα καταφέρει να το πωλήσει ο επενδυτής στην τελική; Υπάρχει η ψιθυρολογία ότι κάποιοι πάροχοι υπηρεσιών, οι οποίοι αντιπροσώπευαν τον επενδυτή και έπρεπε να διαφυλάξουν τα συμφέροντά του σε σχέση με την επένδυση, λάμβαναν «finders fee».

Επιπλέον, αυτά τα «finders fees», που εμβάζονται στο εξωτερικό, μετά δεν μπορεί να ελεγχθεί τι γίνονται – π.χ. επιστρέφονται στον επενδυτή; Θυμίζουμε τη διαφήμιση για διαβατήριο με 800.000 ευρώ, αλλά και την περίπτωση που αγοράζονταν ομόλογα της Δημοκρατίας, έμπαιναν υποθήκη και επιστρέφονταν τα χρήματα στους επενδυτές προτού περάσει το διάστημα κράτησης της επένδυσης που έλεγαν οι κανονισμοί. Το Υπουργείο επενέβη και στις δύο περιπτώσεις, στη δεύτερη, δε, ζήτησε τα χρήματα που λαμβάνονται από το δάνειο να επενδύονται εκ νέου – ή, ίσως, να είναι μέτοχοι και κάποιοι Κύπριοι φορολογούμενοι. Φυσικά, όλα αυτά είναι εικασίες.

Λόγος γίνεται και για την άναρχη πολεοδομική ανάπτυξη και το γεγονός ότι σχεδόν όλοι προσανατολίζονται στην κατασκευή ακινήτων που να βολεύει τον επενδυτή του διαβατηρίου, ξεχνώντας την τοπική αγορά και άλλες, όπως οι σκανδιναβικές χώρες.

Νέοι κανονισμοί και ο διορισμός εξειδικευμένων οίκων

Λάθη έγιναν αρκετά τα προηγούμενα χρόνια, όμως, πλέον, με τους νέους κανονισμούς, αυτά θα μειωθούν στο ελάχιστο. Τα έγγραφα των κατατεθέντων στο Υπουργείο, είτε γίνονταν apostile, με βάση το Hague Convention, είτε, για χώρες που δεν συμμετέχουν, πιστοποιούνταν από το Υπουργείο Εξωτερικών της χώρας που τα εξέδιδε και την εκεί κυπριακή πρεσβεία ή προξενείο. Οπότε, γίνεται αντιληπτόν ότι ήταν δύσκολο να αμφισβητηθούν τα οποιαδήποτε έγγραφα. Όμως, από τον Μάιο του 2019 διορίστηκαν τρεις εξειδικευμένοι οίκοι του εξωτερικού που κάνουν φύλλο και φτερό το παρελθόν του επενδυτή και είναι σημαντικό η ομάδα του Υπουργείου να ενισχυθεί, ώστε να γίνεται γρήγορη ανάλυση της έκθεσης που αποστέλλεται.

Μελετώντας το μητρώο παρόχων υπηρεσιών πολιτογράφησης όπως ήταν πριν από την ψήφιση των νέων κανονισμών, γίνεται αντιληπτό πόσο τραγική ήταν η κατάσταση. Όποιος είχε λευκό ποινικό μητρώο, ήταν αυτόματα δικαιούχος για να καταθέσει αίτηση πολιτογράφησης για πελάτη, ακόμη και οι εταιρείες ανάπτυξης γης που πωλούσαν το ακίνητο στον επενδυτή. Αυτό αλλάζει τώρα, εφόσον εταιρείες που διέπονται από τον νόμο για το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος δεν γίνεται να καταθέτουν αιτήσεις.

Σημαντικό είναι ότι ο έλεγχος των επενδυτών μετά την έγκριση της αίτησής τους ήταν σχεδόν ανύπαρκτος, δηλαδή, αν διατηρούσε την επένδυσή του όπως προνοούν οι κανονισμοί και αν είχε διαπράξει κάποιο αδίκημα, κάτι που επίσης έχει αλλάξει.

Επιπλέον, θα πρέπει να πούμε ότι τα τραπεζικά ιδρύματα εφαρμόζουν με πλήρη αυστηρότητα τον νόμο για την καταπολέμηση ξεπλύματος βρώμικου χρήματος, εφόσον ζητούνται πλήρη στοιχεία των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων του επενδυτή και ετοιμάζονται εκθέσεις από ανεξάρτητους οίκους. Φυσικά, η νομοθεσία για το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος είναι βασισμένη σε ευρωπαϊκές οδηγίες και είναι πολύ διαφορετική από το τι ήταν πριν από πέντε ή έξι χρόνια.

Σημαντικός πυλώνας ανάπτυξης

Για την κατάσταση που δημιουργείται μετά τα δημοσιεύματα, κάποιοι τρίβουν τα χέρια τους. Το πρόγραμμα αποτελεί, με τα λάθη και τις αστοχίες του, σημαντικό πυλώνα της ανάπτυξης που παρατηρήθηκε τα προηγούμενα χρόνια, ενώ η κάμψη στην εξωτερική ζήτηση για τα ακίνητα έρχεται σε μια περίοδο που ο τουρισμός αντιμετωπίζει προβλήματα και ο τομέας των υπηρεσιών μεγάλες προκλήσεις. Φυσικά, θα υπάρξουν και πολιτικά ζητήματα. Στο σχόλιο ότι, «αν μας κλείσουν και τα διαβατήρια, θα πτωχεύσουμε», το οποίο ενδεχομένως να έχει βάση, η απάντηση είναι ότι έχουμε αποτύχει ως κοινωνία και οικονομία, διαχρονικά, ανεξαρτήτως διακυβέρνησης.