Covid-19, oικονομία και ακίνητα: Η επόμενη μέρα

Η πανδημία του Covid-19 και η προκύπτουσα οικονομική κρίση δεν αφήνει ανεπηρέαστη την Κύπρο. Η κυπριακή οικονομία το 2020 στρέφεται σε αρνητικά ποσοστά ανάπτυξης, απόρροια των περιοριστικών μέτρων. Η επιβράδυνση ήταν αναμενόμενη στις αρχές του έτους, όμως οι εξελίξεις καταδεικνύουν ότι διανύουμε μια περίοδο που θα κλείσει με σημαντικά αυξημένο αρνητικό πρόσημο.

Πολλές είναι οι συζητήσεις που αναπτύσσονται σε σχέση με την πορεία του τουρισμού φέτος, εφόσον διαφαίνεται ότι οι αφίξεις τουριστών θα κινηθούν σε ποσοστά χαμηλότερα του 25% της περσινής χρονιάς. Αναπόφευκτα, θα υπάρξουν αλυσιδωτές συνέπειες στην απασχόληση, στα έσοδα του κράτους και φυσικά στη δυνατότητα των επιχειρήσεων του κλάδου (και όχι μόνο) να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους. Είναι δεδομένο ότι τα χαμένα έσοδα από τον τουρισμό θα συρρικνώσουν την οικονομία - το ζητούμενο είναι πότε θα αρχίσει η ανάκαμψη και πόσο καιρό θα χρειαστεί ο τομέας για να επανέλθει στις αποδόσεις των προηγούμενων ετών. Αυτό δεν είναι εύκολο να προβλεφθεί, εφόσον η παγκόσμια ανάκαμψη θα εξαρτηθεί από τα υγειονομικά θέματα (π.χ. την εξεύρεση εμβολίου), τις οικονομικές «πληγές» που θα έχει αφήσει η πανδημία και την αναμενόμενη επιστροφή της εμπιστοσύνης των καταναλωτών.

O τομέας των ακινήτων, ένας επίσης σημαντικός πυλώνας της οικονομίας, παρουσίαζε μιαν ανοδική πορεία τα τελευταία χρόνια, όμως τώρα καταγράφει μειώσεις λόγω, μεταξύ άλλων, των απαγορεύσεων στις μετακινήσεις τόσο εγχώρια, όσο και από το εξωτερικό. Εξετάζοντας τα στοιχεία του Κτηματολογίου μέχρι και το πρώτο μισό του 2020, διαφαίνεται μια μείωση στα πωλητήρια έγγραφα της τάξης του -41% σε σχέση με το πρώτο μισό του 2019 (αυτό αφορά τόσο ντόπιους όσο και ξένους αγοραστές). Συγκρίνοντας τα στοιχεία ανά μήνα, βλέπουμε ότι οι μεγαλύτερες μειώσεις παρατηρήθηκαν κατά τους μήνες Απρίλιο και Μάιο, λόγω σαφώς της απαγόρευσης των μετακινήσεων. Αξιοσημείωτο όμως είναι το γεγονός ότι κατά τον Ιούνιο η μείωση περιορίστηκε στο -10%. Πολλοί υποστηρίζουν πως η υποχώρηση προδιαγραφόταν, ως αποτέλεσμα της ανοδικής πορείας του τομέα των ακίνητων τα τελευταία χρόνια. Σημειώνεται πως o Σύνθετος Ετήσιος Ρυθμός Ανάπτυξης (CAGR) στα πωλητήρια έγγραφα από το 2013 μέχρι και το 2019 παρουσίασε μιαν αύξηση της τάξης του 18%, συμφώνα με την τελευταία έκδοση του ΚPMG Cyprus Real Estate Market Report – The Insights, 11th edition.

Κοιτάζοντας μπροστά, και μέσα από τη «σφυγμομέτρηση» της αγοράς με επαγγελματίες του κλάδου ακινήτων, η οποία πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο στο πλαίσιο της πιο πάνω έκδοσης της KPMG, διαφαίνεται ότι συγκεκριμένα είδη ακινήτων (όπως οικιστικά) αναμένεται να επηρεαστούν λιγότερο από άλλα (π.χ. εμπορικά). Το σχέδιο επιδότησης επιτοκίων της Κυβέρνησης για νέα στεγαστικά δάνεια αναμένεται να ενθαρρύνει το ενδιαφέρον για οικιστικά ακίνητα. Όπως προκύπτει και από τη «σφυγμομέτρηση», οι επαγγελματίες του κλάδου αναφέρουν ότι σημαντικό ρόλο στην πορεία του τομέα θα έχουν οι ξένες επενδύσεις, η ψυχολογία του αγοραστικού κοινού και η ευκολία χρηματοδότησης.

Οι επαγγελματίες του κλάδου ακινήτων αναμένουν επίσης μειώσεις στις τιμές όλων των ειδών των ακινήτων. Λαμβάνοντας υπόψη το μετέωρο οικονομικό κλίμα, τη δυνητική αύξηση της προσφοράς από νέα έργα, τις εκποιήσεις ή εξοφλήσεις προβληματικών δανείων, σε συνάρτηση με την αυξημένη ρευστότητα των τραπεζών, πιθανόν είναι να δημιουργηθεί μια πίεση για μείωση των τιμών.

Ταυτόχρονα οι τράπεζες, με τη ρευστότητα που διαθέτουν, είναι έτοιμες να αξιολογήσουν νέα έργα στον τομέα των ακίνητων, τα οποία πληρούν τις προδιαγραφές. Μέσα και από την έρευνα Property Lending Barometer της KPMG, αν και καταγράφεται μια μείωση στο ενδιαφέρον για χορηγήσεις στον τομέα των ακινήτων τα τελευταία χρόνια, υπάρχει σίγουρα ενδιαφέρον για έργα τα οποία πληρούν τις προϋποθέσεις.

Το πώς τελικά θα διαμορφωθεί η πορεία του τομέα των ακινήτων εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, καθώς ο τομέας των ακίνητων επηρεάζει τόσο τα δημόσια οικονομικά όσο και άλλους τομείς της οικονομίας. Γι’ αυτό και ζητήματα όπως η εξέλιξη του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος (το οποίο διαχρονικά συμβάλλει στην ανάπτυξη του τομέα των ακινήτων αλλά και της οικονομίας γενικότερα), η μείωση των Μη Εξυπηρετούμενων Χορηγήσεων (και οι πωλήσεις των ακίνητων οι οποίες εξασφαλίζουν τις ΜΕΧ), όπως επίσης η πορεία της οικονομίας και οι πιθανές επιπτώσεις, απόρροια της πανδημίας (όπως αύξηση της ανεργίας, νέες ΜΕΧ και πιέσεις στα δημόσια οικονομικά), είναι παράγοντες που θα καθορίσουν τη μετέπειτα πορεία του τομέα.

Έχοντας υπόψη τα πιο πάνω, η πορεία του τομέα των ακινήτων αναμφισβήτητα είναι ένα πολυδιάστατο θέμα. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο χρειάζεται μια στρατηγική προσέγγιση, στην οποία θα καταγραφούν οι προκλήσεις και η κατάσταση του τομέα στο παρόν στάδιο, ώστε να γίνει ένας σχεδιασμός για να ζυμωθεί το μέλλον του κλάδου, μέσα από μια συνεργασία τόσο του δημόσιου αλλά και του ιδιωτικού τομέα. Εξάλλου, η σωστή διαχείριση του τομέα ακινήτων θα ενισχύσει τα δημόσια οικονομικά και θα υποστηρίξει την πραγματική οικονομία.

*Διοικητικός Σύμβουλος, Επικεφαλής Deal Advisory, KPMG Limited

**Manager, Deal Advisory, KPMG Limited