Η σχέση Ερντογάν με τον κρυμμένο 12ο Ιμάμη

H μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί από τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και την ισλαμική Κυβέρνηση ΑΚΡ με τη στήριξη των Γκρίζων Λύκων εγκαινίασε και την έναρξη δημοσίου διαλόγου στην Τουρκία για επανίδρυση του Ισλαμικού Χαλιφάτου. Ήδη στην Τουρκία, την εβδομάδα που πέρασε, ξέσπασε μια τεράστια αντιπαράθεση με αφορμή τη δημοσίευση ενός φιλοκυβερνητικού περιοδικού που αναφέρει ξεκάθαρα στο εξώφυλλο πως έφτασε η ώρα για το χαλιφάτο. Συγκεκριμένα, το περιοδικό Gercek Hayat, που ανήκει στη φιλοκυβερνητική ομάδα μέσων ενημέρωσης της Υeni Safak, είχε εξώφυλλο κόκκινη σημαία του χαλιφάτου από την Οθωμανική Αυτοκρατορία με το σύνθημα: «Ελάτε μαζί για το χαλιφάτο. Αν όχι τώρα, πότε; Αν όχι εσείς, ποιος;». Με αυτά τα δεδομένα, κανείς δεν πρέπει να υποτιμά το τελικό αποτέλεσμα που μπορεί να έχει η επίκληση του θρησκευτικού συναισθήματος και η καλλιέργεια του φανατισμού των λαών από αυταρχικές ηγεσίες.

«Χαλίφης» σε τυρκουάζ χαλιά

Η απήχηση και ο αντίκτυπος που είχε το εξώφυλλο του Gercek Hayat, με 10.000 περίπου συνδρομητές, ήταν τεράστιο γεγονός που ανάγκασε τον Εκπρόσωπο του κυβερνώντος ΑΚΡ, Ομέρ Τσελίκ, να προβεί σε διευκρινίσεις. «Η Δημοκρατία της Τουρκίας είναι ένα δημοκρατικό, κοσμικό και κοινωνικό κράτος, που διέπεται από το κράτος δικαίου. Είναι λάθος να δημιουργούμε πολιτική πόλωση σχετικά με το πολιτικό καθεστώς της Τουρκίας. Η δημοκρατία μας είναι η κόρη των ματιών μας. Η ανθυγιεινή συζήτηση και πόλωση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από χθες σχετικά με το πολιτικό μας καθεστώς δεν περιλαμβάνεται στην ατζέντα της Τουρκίας», έγραψε στο twitter o Τσελίκ, προσπαθώντας να διασκεδάσει τις αντιδράσεις. Ο Κεμάλ Οζέρ, ο συντάκτης του περιοδικού, δήλωσε ότι το Χαλιφάτο ήταν η ένωση μουσουλμάνων και όχι αντίπαλος της Δημοκρατίας της Τουρκίας. Στο ίδιο πλαίσιο διερωτήθηκε για πόσο καιρό ακόμη θα θεωρείται προκλητική η υπεράσπιση της ενότητας των Μουσουλμάνων. Την ίδια ώρα, η Yeni Safak, η ναυαρχίδα της προπαγάνδας Ερντογάν που ανήκει στον όμιλο Αλμπαϊράκ, διαφήμισε ένα τυρκουάζ χαλί 2.000 τετραγωνικών μέτρων, ειδικά υφασμένο για την Αγία Σοφία, που δωρίστηκε στο ναό από τον Πρόεδρο Ερντογάν. Σύμφωνα με την εφημερίδα, ο Ερντογάν μοιάζει με «ένα πρόσωπο που ονομάζεται χαλίφης από την Ισλαμική Ούμα (κοινότητα των πιστών)».

Οι συμβολισμοί και τα επόμενα βήματα

Στην ομιλία του μετά από συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου στις 27 Ιουλίου, ο Ερντογάν προειδοποίησε για τα επόμενα βήματα μετά τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας. «Ναι, ενεργώντας σύμφωνα με την εντολή και την υπόσχεση του Αλλάχ, θα στραφούμε στο επόμενο έργο αφού ολοκληρώσουμε τη δουλειά που έχουμε. Φέραμε ξανά την Αγία Σοφία, το όνειρό μας για 86 χρόνια, μαζί με το Κοράνι, την προσευχή και στο τέμενος. Τώρα είναι η ώρα να στραφούμε σε άλλες αποστολές που θα κάνουμε για το έθνος μας και για όλη την ανθρωπότητα », είπε.

Ο Τούρκος Πρόεδρος ξεκίνησε τη μουσουλμανική προσευχή του διαβάζοντας αποσπάσματα από το Κοράνι, και αργότερα ο Αλί Ερμπάς, επικεφαλής του Diyanet του κρατικού οργανισμού θρησκευτικών υποθέσεων της Τουρκίας, συνέχισε το κήρυγμα. Από τη μουσουλμανική προσευχή προβλήθηκε και σχολιάστηκε ιδιαίτερα το γεγονός ότι ο Αλί Ερμπάς κρατούσε ένα σπαθί, σύμβολο οθωμανικής παράδοσης, που συμβολίζει την κατάκτηση. «Η λειτουργία εκ νέου της Αγίας Σοφίας… είναι η επιστροφή ενός ιερού τόπου, που είχε αγκαλιάσει τους πιστούς για πέντε αιώνες, στην αρχική του λειτουργία», δήλωσε ο Ερμπάς, που άφησε μάλιστα αιχμές κατά του Μουσταφά Κεμάλ αναφερόμενος στη δήλωση του Σουλτάνου Μεχμέτ Β’, ότι κάθε άτομο που χρησιμοποίησε τον χώρο για σκοπούς άλλους εκτός από τζαμί θα καταδικασθεί.

Ο κρυμμένος 12ος Ιμάμης

Ποιες είναι όμως άραγε αυτές οι άλλες εργασίες προς την ανθρωπότητα, που υπόσχεται ο Ερντογάν; Προκειμένου να αποκρυπτογραφήσει κάποιος τις δηλώσεις Ερντογάν είναι απαραίτητες ορισμένες βασικές ισλαμικές θεολογικές γνώσεις και εσχατολογικές εικασίες. Ανεξάρτητα από το αν κάποιος πιστεύει ή όχι στα θρησκευτικά αφηγήματα, η εσχατολογία είναι πολύ δημοφιλής αφήγηση τόσο στον χριστιανικό αλλά πολύ περισσότερο στον μουσουλμανικό κόσμο και δεν μπορεί να αγνοηθεί για την επιρροή που ασκούν στους πιστούς. Για τους Οθωμανούς, η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί συμβόλιζε τη μεταφορά εξουσίας από τη μεγαλύτερη Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, στα χέρια του ίδιου του 12ου Ιμάμη, του οποίου οι εκπρόσωποι δεν ήταν άλλοι από τους Οθωμανούς Σουλτάνους, οι οποίοι επίσης διεκδικούσαν το χαλιφάτο για τον εαυτό τους από τους Αββασίδες. Η τοποθεσία στην οποία εξαφανίστηκε ο λεγόμενος 12ος ιμάμης, απόγονος του Μωάμεθ, Μοχάμεντ Αλ Μαχντί, γνωστός και ως «κρυμμένος ιμάμης», είναι διφορούμενη. Σύμφωνα με τις πρώτες οθωμανικές παραδόσεις, ο Οθωμανός Σουλτάνος Μεχμέτ Β', ο Πορθητής, αποφάσισε να επιτεθεί στην Κωνσταντινούπολη μόνο αφού πείστηκε από τον πνευματικό σύμβουλό του, τον Σούφι Ακσεμσέντιν, ότι ο 12ος Ιμάμης ήταν κρυμμένος μέσα στο οθωμανικό κατακτητικό του ασκέρι.

Γέννηση και κατάργηση χαλιφάτου

Ιστορικά με τον όρο χαλιφάτο υπονοείται το πολιτικο-θρησκευτικό εκείνο κράτος, που διαμορφωνόταν από τη μουσουλμανική κοινότητα και τους διαφορετικούς λαούς που είχε υπό την κυριαρχία της η ισλαμική αυτοκρατορία, κατά τους αιώνες που ακολούθησαν τον θάνατο του προφήτη Μωάμεθ το 632. Το όνομα αντλείται από την αραβική λέξη χαλίφα (χαλίφης), που σημαίνει «υπηρέτης του θεού» ή «διάδοχος του Προφήτη του».

Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453, ο Σουλτάνος Μεχμέτ Β’ έλαβε ουσιαστικά τον τίτλο «Καίσαρας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας», που πλέον υποδήλωνε ότι το οθωμανικό κράτος θεωρούσε τον εαυτό του ως τη συνέχεια, μέσω της κατάλυσης, της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ως εκ τούτου, για τους Οθωμανούς, η πτώση της Κωνσταντινούπολης θεωρήθηκε ως εκπλήρωση μιας προφητείας για τους Οθωμανούς σουλτάνους που δικαιολογούσαν την κυριαρχία τους στον αραβικό και μη αραβικό μουσουλμανικό κόσμο. Οι σουλτάνοι που ακολούθησαν τον Πορθητή χαρακτηρίστηκαν ως εκπρόσωποι του κρυμμένου δωδέκατου ιμάμη με την ιδιότητά τους ως μουσουλμάνοι χαλίφηδες. Μετά την κατάληψη της Βαγδάτης από τους Μογγόλους, η κεντρική διοίκηση του ισλαμικού κόσμου πέρασε στους Μαμελούκους κυβερνήτες της Αιγύπτου και από εκεί στους σουλτάνους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το 1517. Προτεραιότητες αυτής της κεντρικής διακυβέρνησης ήταν η επιβολή του νόμου (Σαρία), η άμυνα και η επέκταση της επικράτειας του Ισλάμ, και η γενική επίβλεψη σε οικονομικά θέματα. Ο όρος «χαλιφάτο» καταργήθηκε το 1924, από τον Μουσταφά Κεμάλ.

Ερντογάν και έλευση προφήτη

Οι πνευματικοί μέντορες του Ερντογάν στα ανώτερα κλιμάκια του ΑΚΡ θεωρούν πως η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί έγινε για την υποστήριξη της επιστροφής του Μαχντί (προφήτη). Μελετητές θεωρούν πως αυτή η θρησκευτική προσέγγιση συνδέει ιδεολογικά την Τουρκία του Ερντογάν με το Ιράν και έτσι ενώνονται τα δύο μεγάλα κέντρα για το μη-Αραβικό Σουνιτικό και το Σιιτικό Ισλάμ κάτω από έναν κοινό στόχο. Ο Ερντογάν βλέπει τον εαυτό του ταγμένο στην «ιερή αποστολή» να συνενώσει όλους τους μουσουλμάνους. Ο συμβολισμός των πράξεών του είναι μήνυμα όχι στις ηγεσίες των ισλαμικών κρατών, αλλά κυρίως στη λαϊκή βάση και τους θρησκευόμενους μουσουλμάνους. Όλες οι ενέργειές του εξυπηρετούν τον πιο πάνω σκοπό. Από τη χειρονομία της Rabbia για τη Μουσουλμανική Αδελφότητα της Αιγύπτου, το «κλείσιμο» του ματιού στους Ουιγούρους Μουσουλμάνους, τη φιλία με το Πακιστάν και το Κατάρ μέχρι και το ύπουλο παιχνίδι κατά τη διάρκεια της έρευνας της δολοφονίας Κασόγκι για να υπονομεύσει την εικόνα του Σαουδάραβα Πρίγκιπα Μπιν Σαλμάν.

Η ανησυχία Ισραήλ

Δεν είναι άλλωστε τυχαία η γεωπολιτική σύγκρουση Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και Σαουδικής Αραβίας με Τουρκία και Ιράν, καθώς αμφότερες διεκδικούν να καταστούν επίκεντρο και λίκνο του Ισλάμ. Μέσα από αυτό το πρίσμα θα πρέπει να ερμηνεύεται και ανησυχία των Εβραίων, οι οποίοι χαρακτήρισαν με άρθρο-καταπέλτη στην Jerusalem Post την Τουρκία ως το νέο Ιράν και μια κλιμακούμενη απειλή για το Ισραήλ. Γνωρίζουν πολύ καλά οι Εβραίοι ότι η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί στέλνει μήνυμα προς τους υπόλοιπους μουσουλμάνους για τη διατήρηση του τεμένους Αλ Άκσα και της Ιερουσαλήμ ως Ιερής Πόλης του Ισλάμ. Για την ολοκλήρωση όμως του νεο-οθωμανικού σχεδίου η προσοχή αναμένεται να στραφεί το επόμενο διάστημα πιο έντονα στον προσεταιρισμό των Ινδών Μουσουλμάνων προκειμένου να εξασφαλιστεί στη συνέχεια και η δημόσια υποστήριξη από τις αραβικές μοναρχίες του Κόλπου. Η βεντέτα που άνοιξε ο Ερντογάν μαζί με την Ινδία για το ζήτημα του Κασμίρ είναι ο προπομπός αυτής της εξέλιξης.

Προφητολογίες και υποκρισία

Μέσα στον μουσουλμανικό αραβικό κόσμο αλλά και στην Τουρκία και το Ιράν υπάρχει εμποτισμένη η ιδέα της αποκατάστασης της «Χρυσής Εποχής», όπου ο ισλαμικός πολιτισμός θα αποτελεί κόμβο για την οικονομική, επιστημονική, τεχνολογική, πολιτιστική και καλλιτεχνική πρόοδο. Αυτή η πεποίθηση συνδέεται άμεσα με την εσχατολογική προσδοκία για έλευση του Μαχντί. Μια μελέτη του 2012 από το Pew Forum για τη θρησκεία και τη δημόσια ζωή με έδρα τις ΗΠΑ αποκάλυψε ότι πάνω από 670 εκατομμύρια μουσουλμάνοι αναμένουν ότι ο Μαχντί και ο Ιησούς θα εμφανιστούν πριν από το 2050. Συνοψίζοντας, πολλοί είναι αυτοί που χλευάζουν όσους επικαλούνται χριστιανικές-ορθόδοξες προφητείες για εθνικά ζητήματα. Γνωρίζουν μάλιστα απ’ έξω με λεπτομέρεια σε διαφορετικές παραλλαγές τις εν λόγω προφητολογίες, π.χ. Κοσμά Αιτωλού του Πάτερ Παϊσίου και σε κάθε ευκαιρία που τους προσφέρεται εκχυδαΐζουν τη χριστιανική πίστη. Την ίδια ώρα όμως είναι οι ίδιοι που δεν βρίσκουν λέξη να ξεστομίσουν όταν οι εσχατολογικές προφητείες στο Ισλάμ εργαλειοποιούνται από την Τουρκία ως αντικείμενο γεωπολιτικής στρατηγικής.