Αναλύσεις

Διευρύνεται το δημοσιονομικό έλλειμμα

Τα προκαταρκτικά δημοσιονομικά αποτελέσματα για την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2020 καταδεικνύουν έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης της τάξης των €930,9 εκ. (4,6% στο ΑΕΠ), σε σύγκριση με πλεόνασμα €385,7 εκ. (1,8% στο ΑΕΠ) για την αντίστοιχη περσινή περίοδο

Όπως ήταν αναμενόμενο, με την εξάπλωση του κορωνοϊού και τα περιοριστικά μέτρα που λήφθηκαν αλλά και λαμβάνονται, τα δημόσια έσοδα του κράτους από τη μια μειώθηκαν σημαντικά, ενώ οι δαπάνες αυξήθηκαν, κυρίως μέσα από τα προγράμματα στήριξης των επιχειρήσεων. Τα συγκεκριμένα προγράμματα στήριξης θα συνεχίσουν μέχρι τον Οκτώβριο, κυρίως για επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται ή σχετίζονται με τον τουριστικό τομέα.

Σύμφωνα με την τελευταία ανακοίνωση της Στατιστικής Υπηρεσίας, ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2020 είναι αρνητικός. Μετά τη διόρθωση του ΑΕΠ ως προς τις εποχικές διακυμάνσεις και τις εργάσιμες μέρες, ο ρυθμός ανάπτυξης υπολογίζεται στο -11,9%, σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2019. Ο αρνητικός ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ οφείλεται κυρίως στους τομείς: «Ξενοδοχεία και Εστιατόρια», «Μεταποίηση», «Κατασκευές», «Μεταφορές, Αποθήκευση και Επικοινωνίες», «Χονδρικό και Λιανικό Εμπόριο», «Επισκευή Μηχανοκινήτων Οχημάτων», «Τέχνες, Διασκέδαση και Ψυχαγωγία» και άλλες «Δραστηριότητες Παροχής Υπηρεσιών».

Την ίδια στιγμή, τα προκαταρκτικά δημοσιονομικά αποτελέσματα που ετοιμάστηκαν από τη Στατιστική Υπηρεσία για την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2020 καταδεικνύουν έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης της τάξης των €930,9 εκ. (4,6% στο ΑΕΠ), σε σύγκριση με πλεόνασμα €385,7 εκ. (1,8% στο ΑΕΠ) για την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2019. Οι συνολικές δαπάνες κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2020 αυξήθηκαν κατά €589 εκ. (+13%) και ανήλθαν στα €5.180,9 εκ., σε σύγκριση με €4.592,3 εκ. την αντίστοιχη περίοδο του 2019. Τα συνολικά έσοδα κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2020 μειώθηκαν κατά €729 εκ. (-15%) και περιορίστηκαν στα €4.250,0 εκ., σε σύγκριση με €4.978,0 εκ. την αντίστοιχη περίοδο του 2019.

Η πίεση στα δημόσια οικονομικά δημιουργείται από τη μια από τη σημαντική μείωση των εσόδων, αναμενόμενο με τη μείωση της κατανάλωσης και τη συρρίκνωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας και από την άλλη με την αύξηση των δαπανών που αφορούν τα προγράμματα στήριξης των επιχειρήσεων και των εργαζομένων. Αυτό οδήγησε σε αύξηση του δημόσιου χρέους φέτος το οποίο, προς το παρόν, είναι διαχειριστικό, ενώ υπάρχουν δυνατότητες άντλησης περισσότερων κεφαλαίων από ευρωπαϊκά προγράμματα.

Είναι ξεκάθαρο ότι η ραγδαία εξάπλωση του κορωνοϊού σε όλες τις χώρες και τα δραστικά μέτρα που έλαβαν οι κυβερνήσεις έχουν δημιουργήσει σημαντικές υφεσιογόνες πιέσεις στην παγκόσμια οικονομία. Παρόμοια κατάσταση είχε προκύψει και την περίοδο 2002-2003 με την έξαρση του ιού SARS, η οποία κράτησε για περίοδο έξι μηνών και στοίχισε στην παγκόσμια οικονομία (σύμφωνα με εκτιμήσεις) σαράντα δισεκατομμύρια δολάρια ή 0,1% του παγκόσμιου Ακαθάριστου Προϊόντος. Όπως και σήμερα έτσι και τότε ο ιός ξεκίνησε από την Κίνα και εξαπλώθηκε σταδιακά σε άλλες χώρες. Τότε όμως η κινεζική οικονομία συνεισέφερε 4% με 5% στο παγκόσμιο ΑΕΠ, ενώ σήμερα αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία με συνεισφορά περίπου 14% με 16%.

Την κατάσταση έρχεται να επιβαρύνει ακόμη περισσότερο το οικονομικό κλίμα, με μια σειρά από συγκυρίες: ο διεθνής εμπορικός «πόλεμος», η αβεβαιότητα που ενδεχομένως προκαλεί η έξοδος του Ηνωμένου Βασίλειου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η πολιτική αστάθεια σε πολλές περιοχές, οι επικείμενες εκλογές στις ΗΠΑ, και τα σύννεφα ύφεσης που μαζεύτηκαν πάνω από την ευρωπαϊκή οικονομία με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οικονομίες του πυρήνα της, όπως η Ιταλία και η Γερμανία.

Σημαντικό ρόλο σε μια οικονομία διαδραματίζει η ψυχολογία των καταναλωτών, των επιχειρηματιών και των επενδυτών. Η αβεβαιότητα οδηγεί σε πτώση των χρηματαγορών αλλά και της παγκόσμιας κατανάλωσης και ζήτησης προϊόντων. Επιπλέον, επενδύσεις που προγραμματίζονταν ενδεχομένως να ακυρώνονται ή να αναβάλλονται μέχρι να σταθεροποιηθεί η κατάσταση. Η πτώση στη ζήτηση επηρεάζει τη δυνατότητα της αγοράς να απορροφήσει τα προϊόντα που παράγονται, οδηγώντας τις επιχειρήσεις σε μειωμένους κύκλους εργασιών, κάτι που θα έχει αρνητικές συνέπειες και στην απασχόληση.

Η σημερινή κρίση διαφέρει από προηγούμενες και σε ένα άλλο στοιχείο. Κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους τα προβλήματα εμφανίστηκαν σε συγκεκριμένες χώρες της Ευρωζώνης, οι οποίες τότε μπήκαν σε προγράμματα δημοσιονομικής εξυγίανσης («μνημόνια»). Αυτήν τη φορά ο «κορωνοϊός» δεν κάνει διακρίσεις και είναι η Ευρωζώνη στο σύνολό της, και φυσικά η παγκόσμια οικονομία, που αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα και προκλήσεις.

Οι οικονομίες παρουσιάζουν κυκλικότητα και είναι αναμενόμενο μετά από περιόδους συνεχόμενων θετικών ρυθμών ανάπτυξης να παρουσιαστούν σημάδια «κόπωσης» και επιβράδυνσης.

Στη χώρα μας η πορεία ανάκαμψης αναμένεται να είναι σταδιακή το 2021, όμως όλα θα εξαρτηθούν από τα υγειονομικά δεδομένα σε Κύπρο και εξωτερικό. Σημειώνεται ότι μετά τις τελευταίες χρονιές θετικών ρυθμών ανάπτυξης, η κυπριακή οικονομία παρουσίαζε σημάδια κόπωσης και πριν από την εξάπλωση του κορωνοϊού, με όλες τις τότε εκτιμήσεις να αναφέρονταν σε επιβράδυνση της ανάπτυξης.

Τομείς που συνεισφέρουν σε σημαντικό βαθμό στο ΑΕΠ της χώρας έχουν πληγεί σε μεγάλο βαθμό από την κατάσταση τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό, ειδικά σε χώρες με τις οποίες η Κύπρος έχει σημαντικές οικονομικές σχέσεις.

O τουρισμός διανύει τη χειρότερή του χρονιά, με τις αφίξεις και τα έσοδα να βρίσκονται σε απογοητευτικά επίπεδα. Οι ελπίδες για μίνι τουριστική περίοδο αποδείχθηκαν ανέφικτες και ο τομέας συνεχίζει να χρειάζεται στήριξη. Είναι σημαντικό να αρχίσει από τώρα η συζήτηση για τη διαχείριση των δανείων του τομέα, στήριξη που θα χρειάζεται κυρίως αφότου ολοκληρωθεί η εφαρμογή του νόμου που αφορά τις αναστολές πληρωμής των δόσεων.

H εξωτερική ζήτηση στον τομέα των ακινήτων έχει μειωθεί σημαντικά, εφόσον πολλοί επενδυτές ενδεχομένως να αναβάλλουν για αργότερα τις επενδύσεις τους, ενώ άλλοι αναμένουν το πώς θα κινηθεί η αγορά μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων για να πάρουν τις αποφάσεις τους. Επιπλέον, τα δημοσιεύματα για το πρόγραμμα πολιτογράφησης κάνουν ζημιά στο πρόγραμμα και προβληματίζουν όσους ενδεχομένως ενδιαφέρονται για επενδύσεις.

O τομέας των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών αναδιαρθρώθηκε τα τελευταία χρόνια και προσαρμόστηκε στις νέες ανάγκες των επιχειρηματιών, των επενδυτών αλλά και της κοινωνίας γενικότερα. Υιοθετήθηκαν αυστηρές οδηγίες σε σχέση με τις οδηγίες αποδοχής πελατών και αναπτύχθηκαν νέα χρηματοοικονομικά προϊόντα, όπως τα επενδυτικά ταμεία.

Από την αρχή του χρόνου παρουσιαζόταν μείωση στον αριθμό εγγραφής εταιρειών, κάτι που έγινε πιο έντονο εξαιτίας της εξάπλωσης του κορωνοϊού. Ενδεχομένως να έφτασε η στιγμή για επαναπροσδιορισμό της στρατηγικής του τομέα, ειδικά αν από τη μια σε ευρωπαϊκό επίπεδο υιοθετηθεί η κοινή φορολογική βάση για όλα τα κράτη μέλη και από την άλλη επέλθουν αλλαγές σε συμφωνίες αποφυγής διπλής φορολογίας.

H αναγκαιότητα των μεταρρυθμίσεων και η δημιουργία ενός νέου οικονομικού μοντέλου παρουσιάζεται πιο έντονα σε περιόδους κρίσεων. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι μεταρρυθμίσεις είναι πιο εύκολο να γίνουν όταν υπάρχουν θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης και πλεονάσματα. Πρέπει να ομολογήσουμε ότι υπήρξαν μεταρρυθμίσεις, όπως το Γενικό Σύστημα Υγείας, όμως πολλά πρέπει να γίνουν για να μπορούμε να μιλούμε για ένα πραγματικά φιλικό επιχειρηματικό περιβάλλον.

Η δημιουργία μιας ευέλικτης και αποδοτικής κρατικής μηχανής ενισχύει το επιχειρηματικό περιβάλλον και την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρονται προς τους πολίτες. Είναι γι’ αυτόν τον λόγο που θα πρέπει να προωθηθούν τα νομοσχέδια που αφορούν στη μεταρρύθμιση του κρατικού μηχανισμού και την υιοθέτηση απλών και σύντομων διαδικασιών, με την ενίσχυση ταυτόχρονα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Αυτό αναζητά και η Ευρώπη, για να μπορέσει μέσω των αποφάσεων των ευρωπαϊκών θεσμών να αποδεσμεύσει τα ανάλογα κονδύλια στην Κυπριακή Δημοκρατία.