Διεθνή

Γιατί η Λευκορωσία δεν μπορεί να γίνει μια νέα «Ουκρανία»

Παρά τις αναπόφευκτες ομοιότητες των δύο περιπτώσεων, υπάρχουν μια σειρά από λόγους, οι οποίοι δείχνουν ότι η Λευκορωσία βρίσκεται μακριά από ένα "νέο Μαϊντάν"

Στη Λευκορωσία οι μαζικές διαμαρτυρίες συνεχίζονται για τέταρτη κατά σειρά εβδομάδα, ως αντίδραση για το εκλογικό αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών της 9ης Αυγούστου, σύμφωνα με το οποίο αναδείχθηκε νικητής ο επί 26 χρόνια Πρόεδρος, Αλεξάντρ Λουκασένκο. Ενώ εντός της χώρας οι Λευκορώσοι διαμαρτύρονται, περιφερειακά ΝΑΤΟ και ΕΕ ασκούν πιέσεις αναλογικά με την ισχύ τους στο καθεστώς του Μινσκ. Αναμφίβολα το μοτίβο που ακολουθείται στη Λευκορωσία μοιάζει σε ανησυχητικό βαθμό με όσα διαδραματίστηκαν έξι χρόνια πριν στη γειτονική Ουκρανία. Όσο και αν μοιάζουν όμως οι περιπτώσεις, κατά πόσο μπορεί να υπάρξει ανάλογο αποτέλεσμα στη Λευκορωσία; Και η ΕΕ, έχοντας νωπές ακόμα τις τρομακτικές μνήμες του ουκρανικού Μαϊντάν, πώς θα διαχειριστεί την κατάσταση, ώστε να αποτρέψει ένα τέτοιο ενδεχόμενο;

Ανάμεσα στη Δύση και τη Ρωσία

Τα δυτικά όρια της Λευκορωσίας συνορεύουν με την Πολωνία, τη Λιθουανία και τη Λετονία, χώρες οι οποίες είναι μέλη του ΝΑΤΟ. Στα ανατολικά της χώρας βρίσκεται η Ρωσία. Αυτή η ιδιάζουσα θέση δεν της εξασφαλίζει με κανέναν τρόπο τον χαρακτηρισμό της «ουδέτερης» χώρας όπως η Ελβετία, αφού, όπως υπενθυμίζουν αναλυτές, συνδέεται με τη Ρωσία με το Σύμφωνο του Οργανισμού Συλλογικής Ασφαλείας (CSTO). Σε αυτό το σύμφωνο έκανε αναφορά ο Λουκασένκο όταν κατηγορούσε το ΝΑΤΟ ότι ανέπτυσσε στρατεύματα στα δυτικά σύνορα της χώρας, απαντώντας μάλιστα με στρατιωτικές ασκήσεις κοντά στα σύνορα με τη Λιθουανία και την Πολωνία, κίνηση που ερμηνεύτηκε ως «δόλωμα» για ρωσική στρατιωτική επέμβαση στη χώρα. Θα έφτανε όμως τόσο μακριά η υποστήριξη του Πούτιν προς τον Λουκασένκο; Όσο το Μινσκ παραμένει προσηλωμένο στις συνθήκες και στην οικονομική και στρατιωτική συνεργασία, το Κρεμλίνο δεν πρόκειται να κάνει αυτήν την κίνηση. Δυτικοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η Ρωσία δεν καλλιεργεί προσδοκίες στο πρόσωπο του Λουκασένκο, αλλά στο γεγονός ότι η Λευκορωσία παραμένει μια φιλορωσική χώρα. Γι’ αυτό δεν θα ενοχλούσε το Κρεμλίνο μια αλλαγή στη διακυβέρνηση, φτάνει αυτή να μην έστρεφε τη χώρα προς τη Δύση, την ΕΕ ή το ΝΑΤΟ. Η ρητορική της ρωσικής διπλωματίας είναι πολύ συγκεκριμένη, αφού δεν «αγγίζει» τους διαδηλωτές, αλλά το ΝΑΤΟ και την ΕΕ, τους οποίους κατηγορεί για ανεπίτρεπτη επέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας αυτής. Παράλληλα, ο Ρώσος Υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ κατηγόρησε την Ουκρανία για εμπλοκή στη Λευκορωσία, υποστηρίζοντας ότι αυτήν τη στιγμή στη Λευκορωσία βρίσκονται περίπου 200 εξτρεμιστές που έχουν εκπαιδευθεί στην Ουκρανία και προσπαθούν να αποσταθεροποιήσουν την κατάσταση στη χώρα. Από την άλλη, η Ουκρανία, με ανακοίνωση του Υπουργού Εξωτερικών Ντμίτρο Κουλέμπα, διέψευσε κατηγορηματικά τους ισχυρισμούς του Ρώσου Υπουργού Εξωτερικών. «Η Ουκρανία δεν διεξήγαγε και δεν διεξάγει και δεν προτίθεται να διεξαγάγει καμία υπονομευτική δραστηριότητα κατά της Λευκορωσίας, ενώ οι 200 Ουκρανοί εξτρεμιστές, τους οποίους τάχα έστειλε η Ουκρανία είναι ‘αποκύημα αρρωστημένης φαντασίας’» , αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση.

Γιατί δεν πρόκειται για άλλη μια Ουκρανία

Οι εικόνες από τους διαδηλωτές στη Λευκορωσία και τη βίαια καταστολή τους από την Αστυνομία ξύπνησαν τις μνήμες του 2014 με την ουκρανική κρίση, η οποία οδήγησε στην ανατροπή της φιλορωσικής κυβέρνησης του Βίκτορ Γιανουκόβιτς. Παρά όμως τις αναπόφευκτες ομοιότητες των δύο περιπτώσεων, υπάρχουν μια σειρά από λόγοι, οι οποίοι δείχνουν ότι η Λευκορωσία βρίσκεται μακριά από ένα «νέο Μαϊντάν». Αρχικά, το καθεστώς του Μινσκ είναι πολύ πιο απολυταρχικό από το καθεστώς που είχε η Ουκρανία. Αυτό αφορά όλο το φάσμα του πολιτικού συστήματος, αφού κατά την περίοδο της διακυβέρνησής του ο Λουκασένκο οικοδόμησε έναν μηχανισμό καταστολής πολύ πιο ικανό από τον αντίστοιχο ουκρανικό, κάνοντας το «κόστος» των διαδηλωτών πολύ υψηλότερο απ’ όσο ήταν αυτών που βγήκαν στους δρόμους του Κιέβου. Ενδεικτικό είναι ότι κατά τη διάρκεια των τριών πρώτων ημερών μετά τις προεδρικές εκλογές περισσότεροι από 6.000 άνθρωποι είχαν συλληφθεί, σκοτώθηκαν δύο διαδηλωτές, ενώ οι τραυματίες ξεπέρασαν τους 250. Αντίθετα, στην Ουκρανία, θάνατος καταγράφηκε μετά από δύο μήνες κινητοποιήσεων. Απότοκο των 26 χρόνων συγκεντρωτισμού που «κληρονόμησε» ο Λουκασένκο από τους προκατόχους του είναι η απουσία πολιτικού πλουραλισμού, άλλη μια ειδοποιός διαφορά με την Ουκρανία. Ο Πρόεδρος της Λευκορωσίας, νιώθοντας τον «κίνδυνο» που απορρέει από αυτόν τον συγκεντρωτισμό, δήλωσε ετοιμότητα για συνταγματική μεταρρύθμιση, ωστόσο δεν ανέφερε συγκεκριμένα ποιες αλλαγές θέλει να κάνει, ιδέα που έτυχε θερμής υποδοχής από το Κρεμλίνο. Αυτό που μπορεί να διαπιστώσει όμως κάποιος βλέποντας εικόνες των διαδηλώσεων στη Λευκορωσία, είναι η απουσία σημαιών της ΕΕ και φιλοΝΑΤΟϊκών συνθημάτων. Σε αντίθεση με τις φιλοδυτικές και φιλορωσικές τάσεις που επικράτησαν το 2014 στις ουκρανικές διαδηλώσεις, η προσέγγιση των απλών πολιτών είναι «φιλολευκορωσική». Αναλυτές πιστώνουν στις χιλιάδες εξεγερμένων την απουσία λαθών, αφού διατηρούν το κίνημά τους, προσελκύοντας νέες ομάδες όπως δημοσιογράφους, γιατρούς, μεγάλες κρατικές επιχειρήσεις, ακόμη και κάποια μέλη της Αστυνομίας και των δυνάμεων ασφαλείας. Αντίθετα, αναλυτές τείνουν να συγκρίνουν το ουκρανικό παράδειγμα όχι με τη Λευκορωσία, αλλά με την Αρμενία, όπου το 2018 η φιλορωσική κυβέρνηση αντικαταστάθηκε από μια δυτικοκεντρική. Σήμερα η χώρα δεν έχει κάνει ούτε βήμα πίσω από τις οικονομικές ή στρατιωτικές συμφωνίες με τη Ρωσία, ενώ ο Πρωθυπουργός της, Nikol Pashinyan, θεωρείται στενός σύμμαχος του Πούτιν.

Η προσέγγιση της ΕΕ

H EE, διατηρώντας ακόμα στη μνήμη την πικρή εμπειρία του 2014, έσπευσε να ξεκαθαρίσει ότι δεν έχει πρόθεση να μετατρέψει τη Λευκορωσία σε μια δεύτερη Ουκρανία. Σύμφωνα με τον επικεφαλής της διπλωματίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ζοσέπ Μπορέλ, «η ένταση ανάμεσα στην Ευρώπη και τη Ρωσία διευθετήθηκε με πυροβολισμούς, βία και μια διάσπαση της ουκρανικής επικράτειας που διαρκεί ακόμη. Το σημερινό πρόβλημα των Λευκορώσων δεν είναι να επιλέξουν ανάμεσα στη Ρωσία και την Ευρώπη, είναι να αποκτήσουν ελευθερία και δημοκρατία». Έτσι, ακόμα και εάν δεν αναγνωρίζει η ΕΕ τα αποτελέσματα των προεδρικών εκλογών στη χώρα, που πρόσφεραν την έκτη προεδρική θητεία στον Λουκασένκο, μοιάζει μονόδρομος να καθίσει στο ίδιο τραπέζι με τον εκλελεγμένο πρόεδρο, από τον οποίο θα ζητήσει νέες εκλογές με «διαφάνεια». Πάντως, τροχοπέδη για τις Βρυξέλλες φαίνεται να αποτελούν οι στενές σχέσεις της χώρας με το Κρεμλίνο. Σύμφωνα με ειδικούς, σε αντίθεση με τη Ρωσία, η ΕΕ έχει περιορισμένη επιρροή στο Μινσκ, με τα όπλα της να περιορίζονται σε διακηρύξεις για επιβολή κυρώσεων και δηλώσεις στήριξης στους ανθρώπους που διαδηλώνουν στη χώρα. Όσον αφορά το ζήτημα των κυρώσεων, κάποιοι από τους Ευρωπαίους ηγέτες απειλούν ότι θα επιβάλουν στοχευμένες κυρώσεις σε άτομα τα οποία είχαν εμπλοκή στην εκλογική νοθεία και τη βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων. Εντούτοις, αυτό δεν προεξοφλεί θετικά αποτελέσματα, αφού πρέπει να τηρηθεί μια ισορροπία, ώστε να μην επηρεάσουν άμεσα τον λαό οι κυρώσεις, αλλά να ασκηθεί πίεση στο καθεστώς. Εν τη απουσία των ΗΠΑ από την εξίσωση δε, οι Βρυξέλλες νιώθουν την πίεση να δράσουν άμεσα, αλλά προσεκτικά, για να διευθετήσουν ένα «πρόβλημα» που βρίσκεται έξω από την πόρτα τους.