Μαδημένοι κλάδοι ελαίας Ερντογάν σε Ισραήλ και Αίγυπτο

Ως ενδείξεις ανησυχίας για τη στάση της νέας Αμερικανικής Κυβέρνησης απέναντι στην Τουρκία θα πρέπει να ερμηνεύονται τα πρόσφατα «γενναία» ανοίγματα συμφιλίωσης που στέλνει ο Ερντογάν στις γειτονικές μας χώρες. Ο Τούρκος Πρόεδρος γνωρίζει πως, σε αντίθεση με τον Πρόεδρο Τραμπ, η κυβέρνηση Μπάιντεν θα έχει μια διαφορετική προσέγγιση στα θέματα εξωτερικών σχέσεων και παρεμβάσεων στις διεθνείς σχέσεις, ειδικά στη Μέση Ανατολή, τον Κόλπο και τη Μεσόγειο. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ο νεο-εκλεγμένος Αμερικανός Πρόεδρος εξακολουθεί να μην ανταποκρίνεται στο τηλεφώνημα του Ερντογάν για να του αποδώσει συγχαρητήρια. Πάντως, εδώ και καιρό άρχισαν να διαχέονται στον διεθνή Τύπο πληροφορίες για επιθυμία επαναπροσέγγισης με το Ισραήλ και την Αίγυπτο αλλά και χώρες του Κόλπου. Πόσο ειλικρινείς είναι άραγε οι προθέσεις της Ισλαμικής Κυβέρνησης ΑΚP-Eρντογάν για συμφιλίωση με τις γειτονικές χώρες και σε ποιο βαθμό θα πρέπει αυτά να ανησυχούν Λευκωσία και Αθήνα;

Ανοικτό φλερτ με Ισραήλ

Αν και τους προηγούμενους μήνες υπήρχαν απλά δημοσιεύματα που έκαναν λόγο για προσπάθεια επαναπροσέγγισης Ισραήλ-Τουρκίας, ο ίδιος ο Ερντογάν είπε πρόσφατα ότι η Τουρκία «θα ήθελε να φέρει τους δεσμούς μας [με το Ισραήλ] σε καλύτερο σημείο». Επίσης, μετά από μια μακρά άσχημη περίοδο, η Τουρκία στέλνει έναν νέο πρέσβη στο Ισραήλ - τον Ufuk Ulutas, στενό συνεργάτη του Ερντογάν. Ο Ufuk Ulutas, επίσης, έχει αρνηθεί στο παρελθόν το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ στην «παλαιστινιακή γη» και έχει κάνει εξαιρετικά εχθρικές δηλώσεις εναντίον των Ισραηλινών. Η Τουρκία αποδέχτηκε με αξιοπρόσεκτη ηρεμία και την πρόσφατη συμφωνία εξομάλυνσης του Ισραήλ με το Μαρόκο, ενώ μόλις πριν από λίγους μήνες επιτέθηκε σε παρόμοιες συμφωνίες μεταξύ Ισραήλ και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Μιλώντας σε ισραηλινά ΜΜΕ, ανώτεροι αξιωματούχοι στην Ιερουσαλήμ συνδέουν την αλλαγή στάσης του Ερντογάν με το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών των ΗΠΑ. Ο Ερντογάν έχει μια κακή σχέση με τον εκλεγμένο Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν και οι Τούρκοι πιστεύουν ότι ο δρόμος προς τον Λευκό Οίκο περνάει από την Ιερουσαλήμ. Αναλυτές εκτιμούν ότι οι Τούρκοι φοβούνται τις αυστηρότερες αμερικανικές κυρώσεις και θέλουν βοήθεια από τα ισραηλινά και εβραϊκά λόμπι, τα οποία θεωρούν ότι έχουν μεγάλη επιρροή στην Ουάσιγκτον. Επομένως ο Ερντογάν θεωρεί πως μια αποκατάσταση των σχέσεων με το Ισραήλ θα είναι ένα βήμα οικοδόμησης εμπιστοσύνης για την Ουάσιγκτον, ένα είδος απόδειξης καλής συμπεριφοράς.

Πάντως η πρόσφατη αμυντική συμφωνία Ελλάδας – Ισραήλ, αξίας περίπου 1,7 δις δολαρίων, η οποία περιλαμβάνει μια ισραηλινή σχολή πτήσεων για την Ελληνική Πολεμική Αεροπορία και 10 αεροσκάφη M-346, ερμηνεύτηκε και ως ένα μήνυμα προς την Τουρκία. Το Ισραήλ γνωρίζει ότι θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικό γι’ αυτήν την δήθεν προσέγγιση και να διασφαλίσει ότι δεν θα τεθούν σε κίνδυνο οι συμμαχίες που σφυρηλατήθηκαν όλα τα προηγούμενα χρόνια με Κύπρο, Ελλάδα, Αίγυπτο και πρόσφατα τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Από την άλλη, όμως, ούτε η Λευκωσία, ούτε και η Αθήνα θα πρέπει να εναποθέσουν ελπίδες σωτηρίας σε τρίτους, παρά μόνο να φροντίσουν να στηριχθούν στις δικές τους δυνάμεις.

Γλυκοκοιτάζουν Αίγυπτο

Η Άγκυρα επιχειρεί παράλληλα ένα μεγάλο άνοιγμα στην Αίγυπτο, επιδιώκοντας αποκατάσταση των σχέσεων. Συγκεκριμένα, στις 30 Δεκεμβρίου ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου ισχυρίστηκε ότι η Τουρκία και η Αίγυπτος εργάζονται για τη διαμόρφωση ενός οδικού χάρτη για τις διμερείς τους σχέσεις.

Σε αυτό το πλαίσιο είπε πως τα τουρκικά και αιγυπτιακά Υπουργεία Εξωτερικών και οι υπηρεσίες Ασφαλείας έχουν επικοινωνήσει για να προωθήσουν τις σχέσεις τους σύμφωνα με την αρχή της μη σύγκρουσης σε διεθνή φόρουμ.

Υπενθυμίζεται ότι πριν από λίγους μήνες, και συγκεκριμένα τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εξέφρασε ανοικτά την επιθυμία της Τουρκίας να ανοίξει διάλογο με την Αίγυπτο. «Δεν έχουμε κανένα πρόβλημα να έχουμε διάλογο με την Αίγυπτο. Οι συνομιλίες ανταλλαγής πληροφοριών με την Αίγυπτο είναι διαφορετικές και εφικτές και τίποτα δεν τις εμποδίζει», δήλωσε ο Ερντογάν.

Δυσπιστία Αιγύπτου

Αν και η Αίγυπτος δεν έχει σχολιάσει επίσημα τις δηλώσεις Τσαβούσογλου, ωστόσο μια ανώνυμη αιγυπτιακή διπλωματική πηγή είπε στο Al-Monitor: «Το Κάιρο περιμένει πραγματικές ενέργειες, αντί για απλές δηλώσεις των μέσων ενημέρωσης. Οι ενέργειες πρέπει να ευθυγραμμίζονται με λέξεις».

Το άνοιγμα της Τουρκία προς την Αίγυπτο αποσκοπεί στην εξεύρεση τρόπου συνεννόησης και συνεργασίας τόσο για την επόμενη μέρα στη Λιβύη, αλλά και στην ενεργειακή συνεργασία της Ανατολικής Μεσογείου, κάτι που αφορά και την Κύπρο. Ενοχλημένη από τον αποκλεισμό στο Ενεργειακό Φόρουμ της Ανατολικής Μεσογείου με έδρα το Κάιρο, η Άγκυρα στέλνει με διάφορα κανάλια μηνύματα συμφιλίωσης προς την Αίγυπτο.

Ο πρώην σύμβουλος του Αιγύπτιου Υπουργού Εξωτερικών Χουσεΐν Χρέντι είπε στο Al-Monitor: «Από τον Σεπτέμβριο, η τουρκική κυβέρνηση έκανε περιστασιακά τέτοιες δηλώσεις που χαιρετίζουν την αποκατάσταση των δεσμών με την Αίγυπτο, αλλά δεν έχει υπάρξει πραγματικός αντίκτυπος επί του εδάφους. Οι τουρκικές πολιτικές απέναντί μας δεν έχουν αλλάξει».

«Δεν παρατηρήσαμε αλλαγές στην τουρκική συμπεριφορά. Νομίζω ότι οι δηλώσεις είναι απλώς ένας τρόπος για να διαλύσουμε την αιγυπτιακή συμμαχία με την Ελλάδα, την Κύπρο, τα ΗΑΕ, την Ιορδανία και την Παλαιστίνη στην Ανατολική Μεσόγειο και να στείλουν ένα μήνυμα στη νέα αμερικανική κυβέρνηση με επικεφαλής τον Τζο Μπάιντεν για την επιθυμία της Τουρκίας για άνοιγμα στους εταίρους της Ουάσιγκτον στην περιοχή».

Το σημείο-κλειδί

Άλλες πληροφορίες αναφέρουν πως Τουρκία και Σαουδική Αραβία είναι σε επαφές με στόχο τη χαλάρωση των δεσμών της Μουσουλμανικής Αδελφότητα με την Άγκυρα και ως αντάλλαγμα την ευρεία συμφιλίωση Σουνιτών, δηλαδή μεταξύ Τουρκίας, Σαουδικής Αραβίας και Αιγύπτου.

Σύμφωνα με ξένους αναλυτές, η ηγεσία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στο Κουβέιτ φοβόταν ότι θα συλληφθούν και θα έφευγαν στην Τουρκία, αλλά προτίμησαν να κάθονται στη φυλακή στο Κουβέιτ παρά να ζουν υπό τον Ερντογάν. Ανώτερα μέλη της ηγεσίας της Μουσουλμανικής Αδελφότητας συζήτησαν ήδη την κρίση μεταξύ της Αδελφότητας και του Ερντογάν, αναφέρουν οι ίδιες πηγές. Ένα άλλο καθοριστικό σημείο που θα είναι καταλύτης στην όποια προσπάθεια επαναπροσέγγισης με το Ισραήλ είναι η Χαμάς. Σύμφωνα με τους Αμερικανούς, η κύρια πηγή των χρημάτων που αποστέλλονται στη Χαμάς μέσω της Τουρκίας (και μερικές φορές του Λιβάνου) είναι το Ιράν. Ο Ερντογάν κατάφερε πάντως στη νικητήρια ομιλία του στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν, μετά τις νίκες στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, να ενοχλήσει τον μεγαλύτερο εχθρό του Ισραήλ και αντίπαλο της Σαουδικής Αραβίας, το Ιράν, προβάλλοντας θέσεις παντουρκισμού και όχι ισλαμισμού. Τυχαίο, ή μια μελετημένη κίνηση με αποδέκτες το Ισραήλ, τη Σαουδίκή Αραβία και τις ΗΠΑ; Το σίγουρο είναι πως η έναρξη εργασιών εμπλουτισμού ουρανίου κατά 20% στον υπόγειο πυρηνικό σταθμό του Φορντόβ του Ιράν δεν θα είναι ένα από τα πρώτα καυτά ζητήματα που θα κληθεί να διαχειριστεί ο Τζο Μπάιντεν και τα λόμπι που τον ανέδειξαν Πρόεδρο στο πολιορκημένο Καπιτώλιο...