Η περίπτωση της Τουρκίας

Το πρόβλημα της Τουρκίας απασχολεί περισσότερους στον κόσμο σήμερα απ’ ό,τι προηγουμένως.

Η εποχή του κ. Ερντογάν άλλαξε πολλά πράγματα. Το πρώτο παράδοξο είναι πως ένα καθεστώς-αν δεν είναι ολοκληρωτικό- συνεχίζει για περισσότερα από 18 χρόνια να είναι στην εξουσία (2002-2021). Το καθεστώς, όμως, είναι όντως -κατά αντικειμενικά κριτήρια, όπως μεταδίδονται τουλάχιστον από τα διεθνή και τοπικά ΜΜΕ- ολοκληρωτικό.

Ο κ. Ερντογάν, ενώ στα πρώτα χρόνια που είχε την εξουσία, αφιέρωσε όλες του τις δυνάμεις για την είσοδο της χώρας του στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), με την πάροδο του χρόνου, οι φιλοδοξίες του, και εντός της χώρας και διεθνώς, υπερίσχυσαν. Στο εσωτερικό έκαμε πολλούς εχθρούς, και οι φυλακές είναι πλήρεις από «εχθρούς» του καθεστώτος, στους οποίους περιλαμβάνονται και πολλοί εκπρόσωποι των ΜΜΕ. Βλέπει δε συνωμότες εναντίον της εξουσίας του παντού, με πρώτον, τον θρησκευτικό ηγέτη Fethullah Gűlen, που είναι τώρα στις ΗΠΑ. Ο κ. Gűlen ήταν πρώην σύμμαχος του κ. Ερντογάν, για να καταστεί ο μεγάλος του αντίπαλος, θεωρώντας τον, μεταξύ άλλων, υπαίτιo ενός αποτυχημένου πραξικοπήματος εναντίον του το 2016.

Οι εξωτερικές σχέσεις της Τουρκίας τώρα είναι σε χειρότερη κατάσταση. Ο κ. Ερντογάν άρχισε τις φιλοδοξίες του πρώτα με σκοπό να καταστήσει τη χώρα του περιφερειακή Δύναμη. Αυτό τον έφερε σε σύγκρουση με άλλους υποψηφίους, όπως το Ιράν, τη Σαουδική Αραβία, ενώ με τον Ισραήλ έχει παλιές παρτίδες.

Το πρόβλημα μεγάλωσε όταν ο Τούρκος Πρόεδρος πίστεψε πως η χώρα του είναι Μεγάλη Δύναμη ή τουλάχιστον άρχισε να ανταγωνίζεται τις Μεγάλες Δυνάμεις.

Στην Ανατολική Μεσόγειο ήλθε σε σύγκρουση με τον κ. Μακρόν και με τη Γαλλία, παραδοσιακό παίκτη στην περιοχή. Εφέρθη στον κ. Μακρόν με τρόπον εκτός των διπλωματικών θεσμών.

Προχώρησε να χειροτερεύσει τις σχέσεις του με τον παραδοσιακό «προστάτη» της Τουρκίας, τις ΗΠΑ. Αγόρασε όπλα από τη Ρωσία και φέρνει κάποτε προβλήματα στην αμερικανική βάση του Ιντσιρλίκ. Όπως πολιτεύεται, είναι φανερόν ότι οι περισσότερες χώρες της ΕΕ δεν επιθυμούν την εισδοχή της Τουρκίας στην Ένωση, στο παρόν στάδιο και στο άμεσο μέλλον.

Ο κ. Ερντογάν άνοιξε μέτωπα παντού. Στη Συρία, στη Λιβύη, στη Μέση Ανατολή, στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Συμπεριφέρεται με στρατιωτική ισχύ εναντίον της Ελλάδας στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο. Την Κυπριακή Δημοκρατία δεν την αναγνωρίζει, επεμβαίνει στην ΑΟΖ της, κατέχει εδάφη της, παρ’ όλον ότι εκλιπαρεί στην ουσία να εισέλθει στην ΕΕ, στην οποίαν Ελλάδα και Κύπρος είναι μέλη.

Οι απαντήσεις της ΕΕ και των Δυτικών Δυνάμεων προς τις τουρκικές προκλήσεις είναι γενικά ήπιες και προϊόν της πολιτικής του κατευνασμού. Είναι μάλλον φραστικές απαντήσεις. Ο κ. Ερντογάν και η Τουρκία, όμως, έχουν σαν σύμμαχο στην Ευρώπη, απ’ ό,τι φαίνεται και από τις τοποθετήσεις του, το Ηνωμένον Βασίλειο (ΗΒ). Η βρετανική πολιτική του 19ου αιώνα υπέρ του «ασθενούς ανθρώπου της Ευρώπης» συνεχίζεται για άλλους λόγους και σήμερα. Εκτός από τις θέσεις της Κυβέρνησης του ΗΒ, βλέπουμε αυτές τις θέσεις και σε κείμενα Βρετανών συγγραφέων σε βρετανικά περιοδικά. Με την έξοδο του ΗΒ από την ΕΕ, η Τουρκία του κ. Ερντογάν έχασε ένα σύμμαχο μέσα στο club. To ΗΒ, όμως, είναι εκεί παρόν στη διεθνή σκηνή.

Η περίπτωση της Τουρκίας του κ. Ερντογάν είναι στην εποχή μας ένα πρόβλημα στο μωσαϊκό των σύγχρονων διεθνών σχέσεων. Ένα μαζί με μερικά άλλα διεθνώς.

*Ο Δρ Χρίστος Α. Θεοδούλου είναι Δικηγόρος, Διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών & Διεθνών Σχέσεων (Η.Ε.Ι., Γενεύης Ελβετίας). Πρόεδρος του Ιδρύματος Θεοδούλου. Πρώην Μέλος της Γραμματείας του ΟΗΕ στο Τμήμα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.