Οι… μονομάχοι της Ρώμης

Η πολιτική κρίση στην Ιταλία, αν και ανακοινώθηκε επίσημα στις 18:20 το απόγευμα της Τετάρτης, δεν είναι παρά το αποτέλεσμα των παρασκηνιακών πολιτικών διεργασιών που προηγήθηκαν το προηγούμενο διάστημα, με φόντο τους πόρους από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης και απώτερο στόχο τις πρόωρες βουλευτικές εκλογές στη χώρα. Ο τρικομματικός συνασπισμός, εν μέσω κλυδωνισμών και αντιπαραθέσεων για την οικονομική και υγειονομική διαχείριση, δέχθηκε το τελειωτικό κτύπημα από τον ηγέτη του κόμματος Ζωντανή Ιταλία, Ματέο Ρέντσι. Της κρίσης αυτής είχε προηγηθεί έντονη κριτική προς τον πρωθυπουργό της χώρας, Τζουζέπε Κόντε, για τη μη αξιοποίηση των κονδυλίων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης αλλά και τον απευθείας έλεγχο των μυστικών υπηρεσιών. Η επόμενη ημέρα της κατάρρευσης βρήκε τη λαβωμένη κυβέρνηση να ψάχνει λύσεις για την επιβίωσή της. Μέσα στα σενάρια βρίσκεται και το απευκταίο για τον κυβερνητικό συνασπισμό ενδεχόμενο των πρόωρων εκλογών, εξέλιξη την οποία επιζητούν διακαώς τα κόμματα της Δεξιάς.

Σε νέα κρίση η Ιταλία

Η ανακοίνωση του Ρέντσι να αποσύρει τους Υπουργούς του από την Κυβέρνηση ήταν η απλή επιβεβαίωση των βαθιών τομών εντός του συνασπισμού, γνωστού και ως Conte II. «Παραδοσιακά» πλέον η οικονομική διαχείριση στην Ιταλία αποτελεί την αρένα για τη δημιουργία κυβερνητικών κρίσεων, ενώ είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για ξεκαθάρισμα των προθέσεων των πολιτικών παικτών της χώρας.

Εάν το 2018 η χώρα «πολεμούσε» την Κομισιόν, έναν εξωτερικό «εχθρό», για να περάσει τον προϋπολογισμό της, το 2021 η Ρώμη θερίζει τους καρπούς που έσπειρε κατά τη 16μηνη συμπόρευση των τριών κομμάτων της Κυβέρνησης. Παρά τις πυρετώδεις συναντήσεις που προηγήθηκαν, ώστε τα δύο στρατόπεδα να έρθουν σε συμφωνία, ο Ρέντσι ανακοίνωσε τελικά τη ρήξη με τους δύο εταίρους τους, το Δημοκρατικό Κόμμα και το Κίνημα 5 Αστέρων.

Όσα δεν μπόρεσαν να ειπωθούν με πολιτικό λόγο, μετέφερε με λεπτομέρειες ο ιταλικός Τύπος. Ο Conte, βαθιά απογοητευμένος και έξω φρενών από το πισώπλατο χτύπημα που δέχτηκε από τον Ρέντσι, αναγκάστηκε να δεχθεί την παραίτηση των 3 κυβερνητικών μελών της Ζωντανής Ιταλίας, επιλέγοντας ταυτόχρονα το μονοπάτι της μετωπικής σύγκρουσης με τον πρώην κυβερνητικό συνοδοιπόρο του.

Αναλυτές βλέπουν ότι η κίνηση του Κόντε έχει ως στόχο να μειώσει πολιτικά τον αντίπαλό του σε μια κατά γενική ομολογία δύσκολη στιγμή για την Ιταλία. Μάλιστα, οι κινήσεις του θα πρέπει να είναι καλά μελετημένες για να αποφύγει το χειρότερο σενάριο για τον κατακρημνισμένο πια κυβερνητικό του συνασπισμό: Με κάθε τρόπο, πρέπει να αποφευχθούν οι πρόωρες εκλογές εν μέσω πανδημίας.

Η επόμενη ημέρα, τουλάχιστον σε διαδικτυακό επίπεδο, βρήκε τον πρωθυπουργό «κερδισμένο», με τις τάσεις στο Twitter να δείχνουν στήριξη στον Κόντε και αποδοκιμασία για τον Ρέντσι. Μια πιο προσεκτική ματιά, όμως, όπως διαπιστώνει μια στατιστική μελέτη, δείχνει ότι ένας στους δύο Ιταλούς δεν καταλαβαίνει τους αληθινούς λόγους αυτής της κρίσης. Η αδυναμία κατανόησης των πολιτικών αυτών εξελίξεων δημιουργεί ίσως το πιο «αγνό» λαϊκό ερώτημα: Ποια η ανάγκη να αρχίσει τώρα μια πολιτική κρίση, εν μέσω της, ίσως χειρότερης, ιστορικής στιγμής από τη γέννηση της Ιταλικής Δημοκρατίας;

Τι προηγήθηκε

Ο Ρέντσι, πριν από την αποχώρησή του, θέλοντας να πάρει αποστάσεις από τους κυβερνητικούς χειρισμούς, ισχυρίστηκε ότι το κόμμα του δεν έχει μερίδιο ευθύνης στην κρίση, ενώ άφησε αιχμές για τον Κόντε, τονίζοντας ότι δεν παίζει με τους θεσμούς και η δημοκρατία δεν είναι ριάλιτι σόου. Σε έντονο ύφος μάλιστα κατηγόρησε τον πρωθυπουργό ότι αποτελεί «ζημιά για τη δημοκρατία».

Σημείο τριβής αποτέλεσαν τα ευρωπαϊκά κονδύλια, με τον Ρέντσι να αμφισβητεί τις εξαγγελίες για την αξιοποίησή τους, ενώ ζήτησε να χρησιμοποιήσει η κυβέρνηση τα 37 δισεκατομμύρια ευρώ του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας για τη δημόσια υγεία.

Απευθυνόμενος μάλλον στους μελλοντικούς του ψηφοφόρους, ξεδίπλωσε το όραμά του για μια επιστροφή στην πολιτική σκηνή και όχι στον λαϊκισμό, κατηγορώντας την κυβέρνησή του ότι έχασε πολύτιμο χρόνο, κατά τη διάρκεια του οποίου θα μπορούσαν να γίνουν πολλά με τα 37 δισεκατομμύρια που ήταν άμεσα διαθέσιμα από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης. Η τελευταία αναφορά έβρισκε σθεναρές αντιστάσεις εντός του Conte II, αφού μια τέτοια κίνηση θυμίζει μνημόνιο, παρά τις διαβεβαιώσεις περί του αντιθέτου από την ευρωπαϊκή πλευρά.

Πολιτικοί αναλυτές πάντως θεωρούν ότι ο ηγέτης του κόμματος Ζωντανή Ιταλία κάνει απεγνωσμένες κινήσεις για να βελτιώσει την εικόνα του, δημιουργώντας φασαρία και χρησιμοποιώντας τους πόρους ως δικαιολογία. Το γεγονός ότι η δημοτικότητα του Κόντε παραμένει σε υψηλά επίπεδα, παρά την πτώση σε σχέση με τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, σήμανε συναγερμό στους πολιτικούς αντιπάλους τους, εντός και εκτός του κυβερνητικού στρατοπέδου.

Τα σενάρια για την επόμενη ημέρα

Είναι γεγονός ότι η Ιταλία δεν είναι ξένη προς την πολιτική αβεβαιότητα και τη συχνή εναλλαγή στην εξουσία. Εντούτοις, η πολιτική κρίση που μαίνεται στη χώρα ξέσπασε εν μέσω πανδημίας και οικονομικών προβλημάτων, δημιουργώντας ακόμα περισσότερη πίεση για άμεση εκτόνωσή της.

Ένα πιθανό σενάριο για έξοδο από αυτήν την κρίση θα ήταν να παραμείνει ο Κόντε στην εξουσία, αναζητώντας συμμαχίες με ανεξάρτητους βουλευτές ή μέλη μικρότερων κομμάτων. Εάν με κάποιον τρόπο καταφέρει να τους πείσει να δώσουν ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνησή του όταν θα απευθυνθεί στη Βουλή και τη Γερουσία, θα μπορέσει να κρατηθεί στην εξουσία. Σε αυτό το σενάριο όμως υπάρχει ο κίνδυνος να δημιουργηθεί μια «γυάλινη» συμμαχία, η οποία δεν θα μπορέσει να δημιουργήσει τη σταθερότητα που χρειάζεται η χώρα.

Αν και θεωρείται απομακρυσμένο, ο Κόντε εναλλακτικά θα μπορούσε να παραιτηθεί τυπικά και να επαναδιαπραγματευτεί με τον Ρέντσι για δημιουργία ενός νέου συνασπισμού με τα ίδια κόμματα αλλά με διαφορετική ατζέντα, η οποία θα ικανοποιεί το κόμμα Ζωντανή Ιταλία. Αυτό θα επιτρέψει στον Ρέντσι να πάρει ενδεχομένως περισσότερα υπουργεία και να βγει νικητής από αυτήν την κρίση. Από την άλλη, το σενάριο αυτό θα δημιουργήσει νέες τριβές στους υπόλοιπους κυβερνητικούς εταίρους. Το Δημοκρατικό Κόμμα μετά τη ρήξη χαρακτήρισε τον Ρέντσι αναξιόπιστο, ενώ το Κίνημα 5 Αστέρων απέκλεισε το ενδεχόμενο να συνεργαστεί ξανά μαζί του. Φυσικά, στο δίλημμα εκλογές ή συνεργασία με Ρέντσι, ίσως οι διακηρύξεις αυτές αποκτήσουν έναν λιγότερο «απόλυτο» τόνο.

Ο Κόντε όμως πριν μπει στη διαδικασία να σκεφτεί τα δυο πιο πάνω σενάρια, έχει την ευχέρεια να δοκιμάσει ένα σχέδιο Β. Σύμφωνα με ειδικούς, θα μπορούσε να πάρει πάνω του τα δύο «ορφανά» υπουργεία που άφησε πίσω ο Ρέντσι, ώστε να κερδίσει χρόνο, σπεύδοντας παράλληλά σε αναμέτρηση στη Γερουσία σε μια δεύτερη φάση. Αν και η κίνηση αυτή θεωρείται υψηλού ρίσκου, στην καλύτερη περίπτωση θα του επέτρεπε να περάσει κάποια από τα σημαντικά μέτρα που εκκρεμούν, όπως η διακύμανση του προϋπολογισμού και η παράταση της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης.

Τι δείχνουν οι δημοσκοπήσεις

Καθόλου τυχαία η αντιπολίτευση της Δεξιάς πιέζει για νέες εκλογές, ενδύοντας τις προθέσεις της με ένα δημοκρατικό «επιχείρημα»: Τους επόμενους μήνες πολλές ευρωπαϊκές χώρες θα οδηγηθούν στις κάλπες, όπως Ολλανδία και Γερμανία, ενώ η Ιταλία όχι, άρα τίθεται ζήτημα δημοκρατικότητας. Εντούτοις, οι δημοσκοπήσεις ρίχνουν φως στις όχι και τόσο αγνές προθέσεις του εν δυνάμει συντηρητικού συνασπισμού.

Συγκεκριμένα, δημοσκόπηση του ιδιωτικού τηλεοπτικού καναλιού La 7 δείχνει ότι η Λέγκα του Ματέο Σαλβίνι αγγίζει ποσοστό 23,2% στην πρόθεση ψήφου. Παράλληλα, το εθνικιστικό κόμμα Αδέλφια της Ιταλίας έρχεται δεύτερο με ποσοστό 17,2% , ενώ η Φόρτσα Ιτάλια του Μπερλουσκόνι αγγίζει το 5,9%.

Όσον αφορά τα κόμματα του συνασπισμού Κόντε, το κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα συγκεντρώνει ποσοστό 19,4% και το Κίνημα 5 Αστέρων δεν ξεπερνάει το 14,7%.

Από τα μικρότερα κόμματα, την Ιταλική Αριστερά θα ψήφιζε το 3,8% και το κόμμα Ζωντανή Ιταλία του Ματέο Ρέντσι, το οποίο μόλις αποχώρησε από την κυβέρνηση, το 2,9%.

Με βάση αυτά τα ποσοστά, σε περίπτωση πρόωρων βουλευτικών εκλογών τα δεξιά κόμματα Λέγκα, Αδέλφια της Ιταλίας και Φόρτσα Ιτάλια θα μπορούσαν να σχηματίσουν αυτοδύναμη κυβέρνηση.

Για πολλούς ειδικούς όμως δεν έχει δείξει ξεκάθαρα σημάδια για την πορεία που θα ακολουθήσει το Φόρτσα Ιτάλια του Μπερλουσκόνι, το οποίο διαφοροποιείται σημαντικά από τα άλλα δύο δεξιά κόμματα. Έτσι σε περίπτωση εκλογών αναμένεται ότι θα έχει έναν καθοριστικό ρόλο να παίξει, αναλόγως εάν θα κατέβει με τον δεξιό συνασπισμό ή θα προτιμήσει να συνάψει συμμαχίες με μικρότερες κεντρώες δυνάμεις.