Σιωπηλοί Ήχοι της Τρίτης Ηλικίας

Το αίσθημα της ασφάλειας, της κοινωνικοποίησης και κυρίως της αξιοπρέπειας είναι αναφαίρετο δικαίωμα για κάθε ανθρώπινο ον. Οι πρεσβύτεροί μας παραμένουν αναπόσπαστο κύτταρο της κοινωνίας μας και έχουν προσφέρει πολλά μέσα από τη γνώση, την εμπειρία αλλά και τη δραστηριότητά τους. Είναι οι ίδιοι άνθρωποι που κάποιες δεκαετίες πριν έσερναν τον «χορό». Η αποτελεσματική φροντίδα τους με ευαισθησία, μέσα από μιαν ανθρωποκεντρική προσέγγιση, είναι το ελάχιστο που μπορούμε να τους προσφέρουμε. Τους το οφείλουμε. Σε αυτό στοχεύει και η Επιτροπή Θεμάτων Πρεσβυτέρων Πολιτών της Παράλληλης Βουλής.

Η Παράλληλη Βουλή της Κοινωνίας των Πολιτών, από την ίδρυσή της τον Νοέμβριο του 2019, είχε στόχο της τη δημιουργία μιας διαδραστικής σχέσης της Βουλής με τους πολίτες και ευρύτερα με την Κοινωνία, μέσα από την οποία θα μπορούν να προβληθούν τα διάφορα κοινωνικά ζητήματα. Το έργο της Παράλληλης Βουλής της Κοινωνίας των Πολιτών είναι πολυδιάστατο και αποσκοπεί στο άνοιγμα της Βουλής προς τους πολίτες. Συγκεκριμένα, η κάθε Επιτροπή, ανάλογα με τον τομέα που έχει αναλάβει, εξετάζει ζητήματα που πηγάζουν άμεσα από τις ανάγκες της κοινωνίας και ετοιμάζει προτάσεις και εισηγήσεις, οι οποίες τίθενται ενώπιον της Βουλής των Αντιπροσώπων. Ακολούθως, οι αρμόδιες κοινοβουλευτικές επιτροπές εξετάζουν τις εν λόγω προτάσεις και προωθούν ανάλογες ρυθμίσεις εκεί όπου κρίνεται αναγκαίο.

Μέσω του θεσμού αυτού, η Επιτροπή Θεμάτων Πρεσβυτέρων Πολιτών δημιουργήθηκε με στόχο τη λεπτομερή εξέταση διαφόρων θεμάτων περί φροντίδας, στήριξης και ευαισθητοποίησης για τους ηλικιωμένους συμπολίτες μας. Η συγκεκριμένη Επιτροπή στελεχώνεται από ακαδημαϊκούς και γνώστες των θεμάτων των πρεσβυτέρων.

Παράλληλα, η δράση της Επιτροπής Θεμάτων Πρεσβυτέρων Πολιτών συνάδει με συγκεκριμένους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών. Η βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί πλέον σημαντικό θεσμό για την ανάπτυξη μιας υγιούς κοινωνίας, η οποία βάζει πλώρη για τη δική της πρόοδο, ενώ έχει στο προσκήνιο μια ευαισθητοποιημένη συνείδηση για το περιβάλλον, την εκπαίδευση, την οικονομία, θέματα ισότητας και πολλά άλλα.

Πιο συγκεκριμένα, η Επιτροπή επικεντρώνεται στον Στόχο 3 για υγιή ζωή και ευημερία σε όλες τις ηλικίες και στον Στόχο 8 για σταθερή, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομική ανάπτυξη, με πλήρη και παραγωγική απασχόληση και αξιοπρεπή εργασία για όλους. Επιπλέον, έχει στο πεδίο ενδιαφερόντων της τον Στόχο 10, όπου επιδιώκεται η μείωση της ανισότητας εντός και μεταξύ των χωρών.

Φροντίδα ηλικιωμένων

Η παροχή φροντίδας στους ηλικιωμένους είναι απαραίτητη, αλλά θα πρέπει να γίνεται με τρόπο που να είναι αποτελεσματική και να ανακουφίζει τα άτομα τρίτης ηλικίας, που τις πλείστες φορές εξαρτώνται από τους φροντιστές τους. Για τον σκοπό αυτό η Επιτροπή έχει ετοιμάσει μια πρόταση, με απώτερο στόχο τη δημιουργία και την εφαρμογή συστήματος αξιολόγησης και ελέγχου των οίκων ευγηρίας. Μέσω αυτής της πρότασης, η Επιτροπή θέλει επιπλέον να συμβάλει στον σχεδιασμό και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας για επαγγελματίες κατ' οίκον φροντιστές, καθώς και στη δημιουργία ειδικών κέντρων αποθεραπείας και αποκατάστασης για άτομα άνω των 65 ετών.

Προτάσεις της Επιτροπής

Για την επίτευξη των πιο πάνω στόχων, η Επιτροπή προχώρησε ομόφωνα στην εισήγηση και πιθανή υλοποίηση διαφόρων προτάσεων που συσχετίζονται με τις θεματικές της. Μια πρώτη εισήγηση συμπεριλαμβάνει τη δημιουργία και εφαρμογή συστήματος αξιολόγησης και ελέγχου των χώρων φιλοξενίας των πρεσβυτέρων, όχι μόνο με βάση τις κτηριακές τους εγκαταστάσεις, αλλά και το επίπεδο των υπηρεσιών που προσφέρουν, τις καλές πρακτικές που χρησιμοποιούν, τις δραστηριότητές τους και γενικότερα την ανθρωποκεντρική τους προσέγγιση, ως προς τη φροντίδα των ανθρώπων που βρίσκονται στους χώρους τους. Το σύστημα αξιολόγησης προτείνεται όπως συνάδει με τον τροποποιημένο Νόμο Περί Στεγών, ο οποίος θα κατατεθεί στη Βουλή.

Αυτό από μόνο του αποτελεί ένα τεράστιο έργο, που θα υποχρεώσει τους οίκους ευγηρίας να εργάζονται σε άκρως επαγγελματικό πλαίσιο, βελτιώνοντας τις υπηρεσίες τους με βάση συγκεκριμένα προγράμματα. Με αυτόν τον τρόπο, οι ιδιωτικές επιχειρήσεις δεν παύουν από το να φροντίζουν ανθρώπους με οτιδήποτε αυτό εμπερικλείει. Επίσης, τέτοια πρόταση μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει ένα εργαλείο για την ενίσχυση του Παγκύπριου Συνδέσμου Ιδιοκτητών Στεγών Ευγηρίας, ούτως ώστε να τεθούν θεμέλια για μια πραγματική αλλαγή σε αυτόν τον τομέα.

Μια δεύτερη πρόταση που έχει υποβάλει η Επιτροπή, αφορά τα κίνητρα για δημιουργία νέων θέσεων εργασίας για επαγγελματίες κατ’ οίκον φροντιστές. Η ζήτηση για κατ’ οίκον φροντίδα ηλικιωμένων ατόμων αυξάνεται με γοργούς ρυθμούς, ειδικά κατά την περίοδο της πανδημίας του κορωνοϊού. Πολλές οικογένειες πλέον στρέφονται προς τις/τους οικιακές/ους βοηθούς για να φροντίζουν τους δικούς τους ανθρώπους στο σπίτι, συνήθως για δυο βασικούς λόγους:

(i) Υπάρχει μεγάλη έλλειψη επαγγελματιών κατ’ οίκον φροντιστών.

(ii) Είναι απλά μια εύκολη οικονομική λύση.

Το γεγονός αυτό αυξάνει τον κίνδυνο της κακοποίησης και της παραμέλησης των ηλικιωμένων. Από την άλλη, οι ίδιοι οι φροντιζόμενοι μπορεί να έχουν επιπλοκές στην υγεία τους διότι οι οικιακές/οί βοηθοί πιθανόν να μην είναι κατάλληλα καταρτισμένες/οι στη φροντίδα ηλικιωμένων ή ανθρώπων με κινητικά προβλήματα, και αρκετές φορές δεν διαθέτουν την ευαισθησία ή/και κουλτούρα για μια τέτοιου είδους εργασία.

Η κοινωνία μας θεωρεί ότι το επάγγελμα του κατ’ οίκον φροντιστή είναι υποδεέστερο έναντι άλλων επαγγελμάτων, χωρίς όμως να κατανοεί ότι μέσα στην επόμενη δεκαετία το 1/3 του πληθυσμού της Κύπρου θα είναι άνω των 65 ετών, βάσει των παρόντων στατιστικών. Συνεπακόλουθα, δεκάδες χιλιάδες συνάνθρωποί μας χρειάζονται και θα χρειάζονται κατ’ οίκον φροντίδα. Θεωρούμε ότι επιβάλλεται η ενίσχυση και η ανάδειξη του επαγγέλματος του κατ’ οίκον φροντιστή μέσα από εξειδικευμένα προγράμματα και συγκεκριμένες δράσεις. Πιστεύουμε επίσης πως πρόκειται για ένα επικερδές επάγγελμα με λαμπρό μέλλον.

Τέλος, η Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία ειδικών κέντρων αποθεραπείας και αποκατάστασης για άτομα άνω των 65 ετών, που δεν μπορούν ν’ αντεπεξέλθουν οικονομικά. Αν το κράτος δεν είναι σε θέση να το πράξει, θα πρέπει να δοθούν κίνητρα στον ιδιωτικό τομέα, ώστε να δημιουργήσει και να λειτουργήσει τέτοιες υποδομές. Σε αυτά τα κέντρα θα πρέπει να εργάζεται εξειδικευμένο επιστημονικό ανθρώπινο δυναμικό στον χώρο της αποκατάστασης και να υπάρχει σύγχρονος τεχνολογικός εξοπλισμός ώστε να προσφέρονται υπηρεσίες που θα βοηθήσουν τους ηλικιωμένους να επανενταχθούν λειτουργικά στην καθημερινότητά τους. Πέρα από το "Μέλαθρον Αγωνιστών", το "Eden Resort" και κάποια άλλα μικρότερα, δεν υπάρχουν άλλα τέτοια κέντρα που να προσφέρουν εξειδικευμένη και ανθρωποκεντρική φροντίδα στους ηλικιωμένους.

*Πρόεδρος Παράλληλης Βουλής για την Κοινωνία των Πολιτών, Ανώτερος Αντιπρύτανης Πανεπιστημίου Λευκωσίας