Αναλύσεις

Έτσι έμεινε ορφανή η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ

Δύο κράτη - οι δικές μας διαχρονικές υποχωρήσεις και διγλωσσίες

Μέρος Β΄

Στο Α’ μέρος στη «Σ», Κυριακή, 17.1.2021, κατέγραψα συνοπτικά τις τουρκικές διεκδικήσεις για δύο κράτη/χαλαρή ομοσπονδία/συνομοσπονδία με βρετανική υποστήριξη. Συνεχίζω με τις δικές μας υποχωρήσεις από το 1974. Ξεκινώ με άρθρο του συναδέλφου Κώστα Βενιζέλου, «Φ», 16.1.2021.

«Παρακολουθώντας με κινηματογραφική ταχύτητα τη διολίσθηση του Κυπριακού, διαισθανόμαστε το βάρος της ευθύνης όλων μας για το κατάντημα, που έχουμε φθάσει… Από τον μακροχρόνιο, την πρόταξη θεμάτων αρχής, ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στην επιμονή για αποκατάσταση της ενότητας της χώρας, την απελευθέρωση, σιγά-σιγά χάλασαν τα φρένα και βρισκόμαστε στον πάτο. Βαθμηδόν έχουν μετατρέψει το Κυπριακό ως ένα πρόβλημα ρύθμισης εξουσιών ή αναγνώρισης, νομιμοποίησης οντοτήτων. Κάθε φορά που οδηγούμαστε σε αδιέξοδο, με τη νέα προσπάθεια η κατοχική Τουρκία μεγάλωνε την προίκα της…».

Η διολίσθηση ήταν προδιαγεγραμμένη, εφόσον η απελευθέρωση δεν υπήρξε ποτέ στόχος των ηγεσιών μας. Γι’ αυτό πρέπει να δούμε πώς ενήργησε η δική μας πλευρά αμέσως μετά τις δύο τουρκικές εισβολές με βρετανική καθοδήγηση. Για να αντιληφθεί ένας το μέγεθος της «καθοδήγησης», πρέπει να έχει υπόψη το σχέδιο του ηθικού αυτουργού, Βρετανού ΥΠΕΞ James Callaghan, για το πώς θα προωθούσε τη Δι-κοινοτική, Δι-ζωνική Ομοσπονδία. Είπε τηλεφωνικώς στον Δρα Henry Kissinger στις 14 Αυγούστου 1974:

«Henry, αν μπορώ να συνοψίσω την κατάσταση με δύο λόγια, νομίζω έχει ως εξής: Οι Τούρκοι έχουν καλή υπόθεση. Κατά τη γνώμη μου αυτό τώρα μπορεί να λυθεί μόνο με τη δημιουργία μιας [ντε φάκτο τουρκικής] ζώνης. Μιας ζώνης στην οποία θα έχουν αυτονομία σε μια ομόσπονδη δημοκρατία. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με διαπραγμάτευση, όμως με τη σημερινή κατάσταση, κανένας δεν μπορεί να καταφέρει οτιδήποτε με κάτι τέτοιο. Έτσι έχουμε μια στρατιωτική λύση προς το παρόν, στην οποία θα αστυνομεύουν το δικό τους [ντε φάκτο] σύνορο. Θα έχουμε μια μεγάλη [ντε φάκτο] ανταλλαγή πληθυσμού με τους Έλληνες να φεύγουν και μετά απλώς θα αφήσουμε τη διπλωματία να αναλάβει μέχρι να δούμε την ευκαιρία γι’ ακόμα μια φορά, αν μπορούμε να βρούμε μια ειρηνική λύση στη νήσο… Εντάξει;».

ΦΑΝΟΥ ΕΓΓ 1.JPG

ΦΑΝΟΥ ΕΓΓ 2.JPG

Για να φθάσουμε όμως στον «πάτο» στην προώθηση των σχεδίων του Λονδίνου και της Άγκυρας, χρησιμοποιήθηκε από τους υποταγμένους ηγέτες («ηττημένα μυαλά» κατά Λ. Μαύρο) κατάπτυστη διγλωσσία σε πολλά επίπεδα, απευθείας από την αρχή. Αφού ο πονηρός James Callaghan στις 17.7.1974 εγκλώβισε τον Μακάριο («ευγνώμων» για τη διάσωσή του!) αποσπώντας την «έγκρισή» του για συνεργασία με τον Ecevit…

Στις 27 Ιουλίου 1974, ο Γλ. Κληρίδης είχε ήδη πει στον Βρετανό Ύπατο Αρμοστή στη Λευκωσία ότι δύο πιθανότητες υπήρχαν: διχοτόμηση ή ομοσπονδιακή λύση. Συμφωνούσε με τον Ρ. Ντενκτάς και το Φόρεϊν Όφις. Η δεύτερη θα ξεκινούσε με δύο αυτόνομα καντόνια, αλλά η νήσος θα παρέμενε ανεξάρτητη και εν καιρώ συνεργασίας μεταξύ των δύο θα μεγάλωνε, ότι ήταν ρεαλιστικό να αντιληφθεί ένας πως η κατάσταση είχε τώρα διαφοροποιηθεί σημαντικά… θα ήταν πρόθυμος να διαπραγματευθεί με τον Denktash μια ομόσπονδη λύση βασισμένη πλατιά στον σημερινό εδαφικό διαχωρισμό… (γι’ αυτό ο James Callaghan στη Γενεύη ΙΙ προσπάθησε να αποσπάσει υπογραφή από τους Κληρίδη/Ντενκτάς στο έγγραφό του για γεωγραφική ομοσπονδία. Όμως ο Κληρίδης είπε στο Ντενκτάς ότι θα τον δολοφονούσαν αν υπέγραφε. Στις 16 Αυγούστου 1974 το Φόρεϊν Όφις επέλεξε τον Γλ. Κληρίδη ως το «άλογό» του για την προώθηση της ΔΔΟ).

Διγλωσσία Μακαρίου

Αφενός ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος μιλώντας στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 2 Οκτωβρίου 1974, είπε: «Ουδέν επιχείρημα δύναται να δικαιολογήσει την απαίτηση της Τουρκίας διά γεωγραφική ομοσπονδία, η οποία ουχί μόνον θα ήτο απάνθρωπος, αλλά, ωσαύτως, θα επέφερε αλλαγή του χαρακτήρα της Κύπρου…», αφετέρου την ίδια ημέρα, στον Δρα Xenry Kissinger είπε: «Όσον αφορά την ομοσπονδία επί γεωγραφικής βάσεως δεν πρέπει να είναι πέραν των πέντε περιοχών…». Στις 10 Ιουλίου 1974 δε ήταν η δική του κυβέρνηση που έστειλε Υπόμνημα στο Φόρεϊν Όφις με τίτλο « Ανεφάρμοστη η Ομοσπονδία» που απαιτούσε η Τουρκία.

ΑΚΕΛ-Κληρίδης: «Ρεαλιστική» συγχορδία

Στις 17 Νοεμβρίου 1974 το ΑΚΕΛ, με Υπόμνημα εννέα σελίδων της Κεντρικής Επιτροπής του, κάλεσε τον Μακάριο να δηλώσει στους Τούρκους ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά αποδεχόταν να συζητήσει τη γεωγραφική ομοσπονδία...

Βλέπε «Ο ‘‘ρεαλισμός’’ της Δεξιάς ως υποταγή και της Αριστεράς ως παράδοση στον Τούρκο» Σ. Ιακωβίδη, «Σ», 17.1.2021.

Στις 26 Νοεμβρίου 1974, ο Τούρκος πρωθυπουργός Sadi Irmak (ο οποίος αντικατέστησε τον B. Ecevit στις 17.11.1974) επανέλαβε τις δεσμεύσεις της Τουρκίας για μια ομόσπονδη Κύπρο με γεωγραφικό διαχωρισμό.

Στις 28 Νοεμβρίου 1974, Κληρίδης και Ντενκτάς συμφώνησαν τη μετακίνηση των Τουρκοκυπρίων από την Πόλη Χρυσοχούς και όλων των κατοίκων στο Ζύγι, στα Μαντριά και στην Πιταρκού.

Συνάντηση στην Αθήνα 30 Νοεμβρίου - 1 Δεκεμβρίου 1974 - Ο Callaghan ανυπομονούσε να ακούσει ότι ο Κληρίδης κατάφερε να αποσπάσει από τον Μακάριο ενυπόγραφο πρωτόκολλο δέσμευσης αποδοχής της ΔΔΟ, αλλά δεν έγινε κατορθωτό.

14 Ιανουαρίου 1975, οι Τούρκοι επιμένουν σε δι-περιφερειακό ομόσπονδο σύστημα (ΔΔΟ).

Στις 10 Φεβρουαρίου 1975, ο Γλαύκος Κληρίδης έδωσε στον Ντενκτάς δικοινοτικές πολυ-περιφερειακές ομόσπονδες προτάσεις.

Στις 13 Φεβρουαρίου 1975, ο Ρ. Ντενκτάς «απάντησε» με την πρόθεσή του να ανακηρύξει μονομερώς το λεγόμενο «τουρκικό ομόσπονδο κράτος της Κύπρου» και προχώρησε στην προετοιμασία του καλούμενου συντάγματος.

Βρετανικές οδηγίες στον Κληρίδη - «άσυλο»

Στις 24.4.1975 οι Βρετανοί πιέζουν τον Κληρίδη να πάρει το… θάρρος με τα δύο του χέρια και να διαπραγματευθεί την 3η Βιέννη και, πέραν των οδηγιών του, να δεχθεί ΔΔΟ. Ο Κληρίδης υπάκουσε, αλλά, φοβούμενος τη ζωή του, ζήτησε «άσυλο» από τους Βρετανούς. Απάντησαν θετικά. Δεν το χρειάστηκε…

Ο Μακάριος κάλυψε τον Κληρίδη, καθώς στο παρασκήνιο, όπως αποκάλυψαν οι Βρετανοί στις 22.8.1975, και ο ίδιος είχε δεχθεί τη Διζωνική, αλλά δεν θα το αποκάλυπτε μέχρι οι διαπραγματεύσεις να έφθαναν σε ικανοποιητικό σημείο. Έτσι, στις πρώτες κατευθυντήριες γραμμές με τον Ντενκτάς στις 12.2.1977 δεν υπάρχει η λέξη διζωνική, γίνεται λόγος για δι-κοινοτική. Αλλά αυτό εξηγήθηκε πολύ αργότερα, με έγγραφο του ΟΗΕ. Ο Μακάριος ζήτησε από τον Ντενκτάς και ο τελευταίος δέχθηκε, να μην αναφερθεί η λέξη «Διζωνική» για να του διδόταν καιρός να προετοίμαζε την κοινή γνώμη. Η αποδοχή της ΔΔΟ και προετοιμασία χάρτου κατεγράφησαν και στα πρακτικά του Εθνικού Συμβουλίου στις 9 Μαρτίου 1977. Τον χάρτη παρέδωσε στους Τούρκους ο μ. Τάσσος Παπαδόπουλος, στις 31.3.1977, στη Βιέννη. Ο χάρτης όμως ήταν έτοιμος στο συρτάρι του Μακαρίου προ πολλών ημερών, εφόσον ο Μακάριος τον έδειξε στον Αμερικανό ειδικό αντιπρόσωπο, Clark Clifford, που τον επισκέφθηκε στις 23 Φεβρουαρίου και έφυγε στις 26 Φεβρουαρίου 1977.

Ο Μακάριος πέθανε τον Αύγουστο του 1977, αφήνοντας κληρονομιά τις διγλωσσίες και υποχωρήσεις του. Που δεν διέφεραν και πολύ από εκείνες του «ρεαλιστή» Κληρίδη.

Υποκριτική διγλωσσία/παραπλάνηση απ’ όλους

Ανέλαβε Πρόεδρος ο μ. Σπ. Κυπριανού. Ο οποίος δεν δέχθηκε τη ΔΔΟ -το επιβεβαίωσε η αξιωματούχος του Φόρεϊν Όφις Angela Gillon λίγες ημέρες πριν από την ανακήρυξη του ψευδοκράτους- ούτε υπάρχει τέτοια αναφορά στις δικές του κατευθυντήριες με τον Ντενκτάς στις 19 Μαΐου 1979. Αμφότερες, δε, δεν ήσαν «Συμφωνίες Υψηλού Επιπέδου», όπως τις αναβάθμισαν σταδιακά επιτήδειοι υποστηρικτές της ΔΔΟ, αλλά κατευθυντήριες/οδηγίες για επανέναρξη του διαλόγου. Δίχως υπογραφές ή διαχρονική ισχύ. Μας το επιβεβαίωσε τελικά ο Gustave Feissel (6.3.1990) ότι η βιασύνη για το ψήφισμα 649 το 1990 επί Γ. Βασιλείου ήταν για να διδόταν νομιμότητα (legitimacy) στις κατευθυντήριες γραμμές που δεν είχαν!

(«Σημερινή», 12.1.2020).

Οι προεδρίες Γ. Βασιλείου και Γλ. Κληρίδη έφεραν εις πέρας τα βρετανο-τουρκικά σχέδια, πρώτον με τις συνομόσπονδες βρετανικές «Ιδέες Γκάλι» και τις νεότερες με το «Σχέδιο Ανάν» με διπλά δημοψηφίσματα (όπως ήθελαν οι Τούρκοι από το 1956) με αρχιμάστορα τον Sir David Hannay…

Δυστυχώς, για τον Γλ. Κληρίδη, ο οποίος ανεπιτυχώς εκλιπαρούσε παράταση της θητείας του για 16 μήνες για να φέρει εις πέρας τον «πατριωτικό του ρεαλισμό», όπως νόμιζε, περνώντας το «Σχέδιο Ανάν», στις εκλογές του 2003 κέρδισε ο μ. Τάσσος Παπαδόπουλος. Και, όμως, παρ’ όλον που ο λαός στις 24.4.2004 απέρριψε συντριπτικά το «Σχέδιο Ανάν» (76%), ο Τ.Π. δεν σεβάστηκε την ετυμηγορία του και την κοινή θέση ότι ο λαός είχε ταυτόχρονα απορρίψει και τη ρατσιστική ραχοκοκκαλιά όλων των σχεδίων και δη τη ΔΔΟ. Εβδομάδες μετά, έστειλε επιστολή στον ΓΓ του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν, ότι αυτό δεν ευσταθούσε! Διαβεβαιώνοντας «για τη δέσμευση του λαού (του) και την έντονη προσωπική δική του για μια λύση ΔΔΟ».

Υποχωρήσεις 2006, 2008, 2014

Δύο χρόνια πριν πεθάνει, μας άφησε κληρονομιά και τη δική του μοιραία υποχώρηση με τη «Δέσμη Αρχών» με τον Τουρκοκύπριο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ της 8ης Ιουλίου 2006, η πρώτη παράγραφος της οποίας γράφει «Δέσμευση για την επανένωση της Κύπρου με βάση τη ΔΔΟ και πολιτική ισότητα, όπως καθορίζεται στα ψηφίσματα του Σ.Α…», δηλαδή τα περιβόητα 649/90, 750/92 κ.ά.

Η επόμενη υποχώρηση έγινε με το «Ανακοινωθέν» 23 Μαΐου 2008, μεταξύ Προέδρου Δημήτρη Χριστόφια και Μεχμέτ Αλί Ταλάτ, όπου επαναβεβαίωσαν και αυτοί τη δέσμευσή τους για τη βρετανο-τουρκική ΔΔΟ με πολιτική ισότητα και πρόσθεσαν και τη λέξη «συνεταιρισμός» (του Macmillan).

Και φθάσαμε στην «Κοινή Διακήρυξη» μεταξύ του Προέδρου Νίκου Αναστασιάδη και του Ντερβίς Έρογλου, 11.2.2014, όπου τονίστηκε ότι «η διευθέτηση θα βασίζεται σε ΔΔΟ με πολιτική ισότητα όπως καθορίζεται στα ψηφίσματα του Σ.Α. και τις Συμφωνίες Υψηλού Επιπέδου». Μια διαδικασία βασισμένη σε ξένα συμφέροντα, σε παραπλανητικές και ανύπαρκτες συμφωνίες, χωρίς καμία εξουσιοδότηση από τον λαό.

Για να αναπαύεται ο James Callaghan στο τάφο του…

Η βάση της διγλωσσίας

Εν τω μεταξύ, όλες αυτές τις δεκαετίες όλοι οι αρχηγοί κομμάτων και κυβερνήσεις έχουν πρήξει τον λαό με τις διάφορες πατριωτικές των φλυαρίες και ψευτο-άλλοθι για να δικαιολογήσουν την υποστήριξή τους στη βρετανο-τουρκική ΔΔΟ, κάποιοι, μάλιστα, συμπληρώνοντας και ένα ανύπαρκτο «σωστό περιεχόμενο», που δεν το είδε κανένας. Αυτή η τακτική διγλωσσίας, όμως, όπου οι μεν Τούρκοι εννοούν όπως έχουν τα πράγματα, οι δε Έλληνες όπως τους συμφέρει, είχε προταθεί από δύο τουλάχιστον άτομα. Η πρώτη από τον Βρετανό πρέσβη στην Ουάσιγκτον το 1965 και η δεύτερη από τον μ. Μιχαλάκη Τριανταφυλλίδη, τον Οκτώβριο του 1974.

Στις 21 Ιανουαρίου 1965, βρετανική πρεσβεία στην Ουάσιγκτον προς Φόρεϊν Όφις: «...΄Ισως σταδιακά να γίνει κατορθωτός κάποιος τρόπος συμβιβαστικής διευθέτησης, τον οποίο οι μεν Τούρκοι να ερμηνεύουν ως ομοσπονδία, οι δε Έλληνες ως ενωμένο κράτος...».

«Both happy»

Στις 15.10.1974, σε συνάντηση που είχε στο Φόρεϊν Όφις ο μ. Μιχαλάκης Τριανταφυλλίδης, ο οποίος διετέλεσε Γενικός Εισαγγελέας της Κυπριακής Δημοκρατίας αλλά και Πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Κύπρου, αξιωματούχος ανέφερε: «Ο κ. Τριανταφυλλίδης μού περιέγραψε μια λύση για την οποία ήταν προσεκτικός να πει ότι δεν ήταν δική του, αλλά του την είχαν εισηγηθεί συνταγματολόγοι στο Στρασβούργο. Για να αποφευχθούν τα τρομακτικά μιας ανταλλαγής πληθυσμού, αλλά ταυτόχρονα οι Τούρκοι να έχουν τις απαιτήσεις για την ασφάλειά τους, πρέπει να διευθετηθεί όπως μεικτοί πληθυσμοί παραμείνουν στον βορρά και νότο της διαχωριστικής γραμμής, όμως οι Έλληνες και Τούρκοι να ψηφίζουν χωριστά για τους ηγέτες τους. Βόρεια της γραμμής να διοικούν οι Τούρκοι και Νότια οι Έλληνες. Αυτό το σύστημα μπορεί να χαρακτηριστεί από τους Έλληνες ως Ενωμένο Κράτος και από τους Τούρκους ως Ομοσπονδία. Έτσι αμφότεροι ευχαριστημένοι (Thus both would be happy)» (Έγγραφο ημερ. 15.10.1974, υπογραφή R. O. Miles, Personnel Policy Department).

Δύο σημειώσεις από τους αξιωματούχους του Φ.Ο. 1) Από τον υπογράφοντα που είδε τον κ. Τριανταφυλλίδη: «Νομίζω το σύστημα ψήφου θα το δεχτούν οι Τούρκοι, αλλά θα επιμένουν σε οποιοδήποτε σύνταγμα να ονομάζεται Ομοσπονδία». 2) Η δίδα Fort, που αργότερα επέβλεψε την συνάντηση 3ης Βιέννης (στην οποία ο Γλ. Κληρίδης αποτάθηκε για «άσυλο»), σημείωσε: «Ενδιαφέρον, αλλά υποψιάζομαι δεν θα ικανοποιεί τους Τούρκους»!

«Τι ζητούν από τον Αναστασιάδη οι Βρετανοί;»

Στις 19.3.2019, σε άρθρο μου στη «Σημερινή», αναφέρθηκα στα περίεργα, το ελάχιστον, «Πολιτικά Καραγκιοζιλίκια» στο Παλάτι του Μπάκιγχαμ στις 4 Μαρτίου 2019 - 62η επέτειο του ολοκαυτώματος του Αυξεντίου. «Ειδικά εν καιρώ Brexit, αλλά και με τις δύο πολύ πρόσφατες δικαστικές αποφάσεις για το καθεστώς των βρετανικών Βάσεων (μία δεσμευτική, του Ανωτάτου Δικαστηρίου στο Λονδίνο, 30.7.2018, ότι αυτές αποτελούν αποικιακά κατάλοιπα και δεύτερη, η Συμβουλευτική Γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου, 25.2.2019), με τις πιέσεις για επανέναρξη των συνομιλιών για το Κυπριακό, με τις γαλάζιες πατρίδες της Τουρκίας, την Έξον Μόμπιλ στην ΑΟΖ της Κύπρου, με τον Ν. Κοτζιά να μας καλεί να τα μοιραστούμε όλα με την Τουρκία…».

Τι ζητούν από τον Αναστασιάδη οι Βρετανοί; Και γιατί έτρεξε εντός 48 ωρών ο Πολιτικός Διευθυντής του Φόρεϊν Όφις, Richard Moore, να επισκεφθεί την ΚΔ «μετά την επίσκεψη-ορόσημο» του Προέδρου Αναστασιάδη στο ΗΒ για να δει Νίκο Χριστοδουλίδη, Μαυρογιάννη, Ακιντζί επί σειρά θεμάτων, όπως, Brexit, περιφερειακές σχέσεις & Κυπριακό, σύμφωνα με το τουίτερ της Βρετ. Υπάτης Αρμοστείας (8.3.2019); Και να σημειώσουν ότι «επαναβεβαιώθηκε η θετική πορεία των σχέσεων ΗΒ»;.. Τα ζητούμενα μήπως άλλα, από τα Brexit και Κυπριακό;

Σήμερα ο Αναστασιάδης καλείται σε μια Πενταμερή με τουρκικές/βρετανικές προδιαγραφές με σχέδιο ύπουλης αναγνώρισης του παράνομου καθεστώτος, αλλά και του αεροδρομίου της Τύμπου, για την οποία προσπαθεί απεγνωσμένα ο Ε. Τατάρ με Βρετανούς φίλους του, αλλά σκοντάφτουν σε δύο βρετανικές δικαστικές αποφάσεις που το απαγορεύουν. Τις αποφάσεις αυτές μόνον η Κυπριακή Δημοκρατία μπορεί να προσπεράσει!!!

Το ξεγύμνωμα του «ρεαλισμού»

Το άρθρο της Τώνιας Σταυρινού στις 16.1.2021 στον «Φιλελεύθερο», «Ο ρεαλισμός που τσακίστηκε στα βράχια», ξεγυμνώνει ακριβώς τι γίνεται όταν θυσιάζεις τις βασικές σου δημοκρατικές αρχές και ανθρώπινα δικαιώματα, για τα υποτιθέμενα συμφέροντα του «ρεαλισμού»:

«Θέλουμε διζωνική ομοσπονδία, αλλά όχι συνομοσπονδία. Θέλουμε ομοσπονδία με το σωστό περιεχόμενο. Θέλουμε αποκεντρωμένη ομοσπονδία, χαλαρή, αλλά όχι πολύ να ξεχειλώνει. Θέλουμε μία εξελικτική λύση. Θέλουμε ένα κανονικό κράτος. Θέλουμε μια λύση βιώσιμη και λειτουργική. Θέλουμε αποκέντρωση εξουσιών. Δεν θέλουμε δύο κράτη, αλλά ούτε ενιαίο κράτος. Κι όλα αυτά, που τα επιδιώξαμε στο πλαίσιο του ρεαλισμού μας, προσέκρουσαν με βία στα βράχια της τουρκικής άρνησης... Δυστυχώς, οι συνθήκες ωρίμασαν για να μπορεί η Τουρκία να βάζει χωρίς αντίσταση ‘δύο κράτη’ στο τραπέζι και εμείς να το συζητάμε».

Η 46χρονη πολιτική υποταγής άφησε ορφανή την ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ.

Σημ. Σχετικό και το άρθρο μου «Η ‘‘αυτονομία’’ των ‘‘two states’’ που δέχθηκε ο Νίκος Αναστασιάδης και η προϊστορία…», 5.1.2020.

https://simerini.sigmalive.com/article/2020/1/5/e-autonomia-ton-two-states-kai-e-proistoria/

*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος

**Φώτο - Richard Moore (σημερινός Αρχηγός της ΜΙ6) και Μουσταφά Ακιντζί, Μάρτιος 2019.

https://simerini.sigmalive.com/article/2019/3/19/ti-zetoun-apo-ton-anastasiade-oi-bretanoi/