Όταν το Κρεμλίνο μετέτρεψε σε «ήρωα» τον Ναβάλνι

Η προδικασμένη επιστροφή του Ναβάλνι στη Ρωσία σημαδεύτηκε από τις μαζικές βίαιες διαδηλώσεις, τη διπλωματική αντιπαράθεση με τη Δύση αλλά και τη διαφοροποίηση της ρητορικής του Ρώσου Προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, απέναντι στον επικριτή του. Ενώ μέχρι πρότινος δεν πρόφερε ούτε το όνομά του, η αποκάλυψή του για ένα πολυτελές οίκημα στη Μαύρη Θάλασσα ανάγκασε τον Πούτιν να σχολιάσει για να διαψεύσει τα όσα ειπώθηκαν στο βίντεο που ανέβασε η ομάδα του Ναβάλνι. Από την άφιξη στο αεροδρόμιο μέχρι τον τρόπο που λήφθηκε κατάθεση, θεωρείται ότι έγιναν μεγάλα λάθη διαχείρισης από το Κρεμλίνο, τα οποία φαίνεται να ενίσχυσαν το προφίλ του ηγέτη της αντιπολίτευσης. Την ίδια ώρα, μαίνεται η διπλωματική αντιπαράθεση με της ΗΠΑ και την ΕΕ εν μέσω κατηγοριών για «παρεμβάσεις» και «δυσανάλογη χρήση βίας». Ειδικότερα, όμως, τίθεται το ερώτημα κατά πόσον η νέα κυβέρνηση Μπάιντεν θα μείνει στις λεκτικές αντιδράσεις ή θα εκμεταλλευτεί το χαρτί «Ναβάλνι» για την προώθηση της «δημοκρατικής» της ατζέντας.

Η νέα στάση του Κρεμλίνου

Ενώ ο Πούτιν φημιζόταν για την ικανότητά του να «αγνοεί» την ύπαρξη του Ναβάλνι και τα ρωσικά ΜΜΕ έκαναν τα στραβά μάτια στις αποκαλύψεις για διαφθορά που έδινε στη δημοσιότητα κατά καιρούς, οι τελευταίες εξελίξεις φαίνεται να δημιουργούν την ανάγκη για μια διαφορετική αντιμετώπιση του «προβλήματος» αυτού.

Στην ήδη τεταμένη από τις οδομαχίες διαδηλωτών και Αστυνομίας ατμόσφαιρα, προστέθηκε άλλος ένας παράγοντας ανησυχίας λίγα 24ωρα μετά τη σύλληψη του Ναβάλνι, όταν η ομάδα του κυκλοφόρησε ένα βίντεο διάρκειας δύο ωρών με λεπτομέρειες για ένα πολυτελές ακίνητο αξίας 1,1 δις ευρώ στη νότια ακτή της Μαύρης Θάλασσας της Ρωσίας, που φέρεται να ανήκει στον Ρώσο Πρόεδρο. Η αποκάλυψη αυτή ανάγκασε τον Πούτιν να υπεραμυνθεί γι’ αυτό το «παλάτι», όπως χαρακτηρίστηκε, χαρακτηρίζοντας το βίντεο «βαρετό» και «προϊόν μοντάζ», διαψεύδοντας ότι η οικία ανήκει στον ίδιο ή σε κάποιον συγγενή του. Δεν παρέλειψε όμως να μειώσει τη σημασία του, προσθέτοντας ότι είδε το επίμαχο βίντεο αποσπασματικά και ότι δεν είχε χρόνο να το παρακολουθήσει ολόκληρο.

Σύμφωνα με αναλυτές, η απόφαση του Πούτιν να απαντήσει στις κατηγορίες καταδεικνύει τις ανησυχίες του Κρεμλίνου για την έκταση που πήραν οι αποκαλύψεις. Στη συνέχεια, σύμφωνα με τα δυτικά ΜΜΕ, άρχισε μια συντονισμένη επίθεση από την κρατική τηλεόραση κατά του Ναβάλνι, τον οποίο κατηγόρησαν για διαφθορά και κατασκοπία υπέρ της Δύσης.

Σε κάθε περίπτωση, αυτές οι επιθέσεις μαρτυρούν τον εκνευρισμό που προκάλεσε η ικανότητα του επικριτή του Κρεμλίνου να κατεβάζει στους δρόμους πολίτες και να αξιοποιεί τη λαϊκή οργή, με τους ειδικούς να εντοπίζουν λάθος χειρισμούς από πλευράς της ρωσικής κυβέρνησης, οι οποίοι έσπρωξαν τη δημοτικότητα του Ναβάλνι ακόμα πιο ψηλά.

Η απόφαση το αεροσκάφος που τον μετέφερε να προσγειωθεί στο αεροδρόμιο Σερεμέτιεβο, και όχι στο αεροδρόμιο Βνούκοβο, όπως ήταν προγραμματισμένο αρχικά και η αλλαγή της τοποθεσίας ανάκρισής του αποτέλεσαν τα συστατικά για να μεταβληθεί το προφίλ του από αυτό ενός «ασήμαντου πολιτικού ακτιβιστή» σε αυτό κάποιου πολύ σημαντικού προσώπου.

Αποτελεί απειλή για τον Πούτιν;

Εάν κάποιος έλεγε πριν από δύο χρόνια ότι ο Ναβάλνι θα δημιουργούσε μια τέτοια κατάσταση στη χώρα, η οποία θα θορυβούσε τον Πούτιν, σίγουρα θα χλευαζόταν για μη ρεαλιστικές εκτιμήσεις. Εντούτοις, τα γεγονότα γύρω από την υπόθεση Ναβάλνι αντιπροσωπεύουν, ίσως παροδικά, μια σημαντική διαφοροποίηση στη ρωσική πολιτική σκηνή, δημιουργώντας εάν όχι απειλή, μια «ενόχληση» στον ατάραχο επί δύο δεκαετίες, Βλαντιμίρ Πούτιν.

Μαζικές διαδηλώσεις κατά του Ρώσου Προέδρου είχαν πραγματοποιηθεί ξανά. Το 2012, χιλιάδες πολίτες κατέβηκαν στους δρόμους της Μόσχας για να διαμαρτυρηθούν για την επιστροφή του Πούτιν στο προεδρικό αξίωμα. Σύμφωνα με ειδικούς, όμως, τα πράγματα διαφέρουν αυτήν τη φορά, κυρίως λόγω της έκτασης των διαδηλώσεων σε περισσότερες από 100 πόλεις της χώρας, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις πήραν βίαιη τροπή.

Πέρα από την έκτασή τους, όμως, ίσως το πιο καταλυτικό στοιχείο που διαφοροποιεί τις τωρινές κινητοποιήσεις είναι ότι οι αντιπολιτευόμενοι έχουν τώρα έναν αρχηγό. Οι αποκαλύψεις του σιγά-σιγά άρχισαν να λαμβάνονται σοβαρά, ενώ η περιπέτειά του με τη δηλητηρίαση και επιστροφή του ως «ήρωα» τον έκαναν ακόμα πιο δημοφιλή.

Παρά την πολιτική δυναμική που δημιούργησε, όμως, κανείς δεν πρέπει να υποτιμά την ικανότητα του ρωσικού κυβερνητικού καθεστώτος να βρίσκει λύσεις σε αδιέξοδα. Υπάρχει η εκτίμηση ότι ο Ναβάλνι θα καταδικαστεί και θα φυλακιστεί για πολλά χρόνια, ενώ δεν αποκλείονται «ατυχήματα» κατά την παραμονή του στη φυλακή. Ο ίδιος πάντως έσπευσε να προλάβει τις εξελίξεις, ανακοινώνοντας στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης ότι δεν προτίθεται να αυτοκτονήσει.

Στο βάθος η διπλωματική αντιπαράθεση

Η σύλληψη και η κράτηση του Ναβάλνι και η βίαια καταστολή των διαδηλωτών που ακολούθησαν, προκάλεσαν τα δημοκρατικά αντανακλαστικά των δυτικών χωρών και δημιούργησαν την πρώτη διπλωματική αντιπαράθεση Ρωσίας - ΗΠΑ λίγα μόλις 24ωρα μετά την ανάληψη των καθηκόντων της κυβέρνησης του Τζο Μπάιντεν.

Μια «αθώα» ανάρτηση της πρεσβείας των ΗΠΑ δεν εκλήφθη με θετικό τρόπο από τη Μόσχα, με την εκπρόσωπο του ρωσικού Υπουργείου Εξωτερικών, Μαρία Ζαχάροβα, να κατηγορεί την αμερικανική πρεσβεία ότι ανήρτησε στον ιστότοπό της «δρομολόγια» των διαδηλώσεων για να ενθαρρύνει τους συγκεντρωμένους και ζήτησε «εξηγήσεις». Η πρεσβεία είχε καλέσει τους Αμερικανούς πολίτες να μη συμμετάσχουν στις κινητοποιήσεις, αναφέροντας τις περιοχές στις οποίες προγραμματίζονταν συγκεντρώσεις.

Επίσης, το ρωσικό ΥΠΕΞ κατήγγειλε ότι οι αμερικανικές ψηφιακές πλατφόρμες προέβησαν σε μια ευρείας κλίμακας διάδοση αναξιόπιστων ψευδών ειδήσεων για τη Ρωσία, με προβοκατόρικο περιεχόμενο, το οποίο μεταδίδεται συντονισμένα και από την πρεσβεία των ΗΠΑ στη Μόσχα, ενώ δεν έλειψαν οι χαρακτηρισμοί για «παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας».

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αφού κόπασαν οι καταδικαστικές δηλώσεις, το ρωσικό Υπουργείο Εξωτερικών έθεσε ζήτημα υπονόμευσης της συνεργασίας μεταξύ Μόσχας και Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ δεν έλειψαν τα «μαθήματα» ιστορίας για τις παρεμβάσεις και τις κυρώσεις της τελευταίας. Κάνοντας μιαν αναδρομή στο 2020, η Μόσχα κατηγόρησε την ΕΕ ότι συνέχισε την πολιτική των κυρώσεων «επιβάλλοντας σε Ρώσους και επιχειρήσεις παράνομους περιορισμούς». «Επενέβαιναν στις εσωτερικές υποθέσεις της συμμάχου μας Λευκορωσίας. Απόγειο μη φιλικών ενεργειών υπήρξαν οι ενέργειες σε σχέση με τη λεγόμενη δηλητηρίαση του Αλεξέι Ναβάλνι, γεγονός που έθεσε σε αμφισβήτηση την ίδια την δυνατότητα συνέχισης της περαιτέρω συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση».

Το «σχέδιο» για εξαγωγή δημοκρατίας

Ο Ιανουάριος για κάποιους πολιτικούς αναλυτές άρχισε με την εισβολή του πλήθους στο Καπιτώλιο και ολοκληρώνεται με την επιστροφή του Ναβάλνι στη Μόσχα και τις διαδηλώσεις που ακολούθησαν. Πέρα από τις προφανείς ομοιότητες, όμως, θεωρούν ότι τα δύο γεγονότα συνδέονται με την έννοια της αλληλοτροφοδότησης.

Συγκεκριμένα, ο αρθρογράφος των New York Times, Μπρετ Στέφενς, αναφέρει ότι «η επίθεση στο Καπιτώλιο σηματοδοτεί τη στιγμή κατά την οποία οι δυνάμεις του αντιφιλελευθερισμού, της βίας και της παραπληροφόρησης, υποκινημένες και χρηματοδοτημένες σε μεγάλο βαθμό από τη ρωσική κυβέρνηση, έφτασαν να επηρεάσουν μια κρίσιμη μάζα στη Δύση». Με βάση αυτήν τη λογική, θεωρεί ότι ο Τζο Μπάιντεν θα πρέπει στην εξωτερική του πολιτική να θέτει σε πρώτο πλάνο τούς διαφωνούντες σε χώρες όπως η Ρωσία, η Κίνα, η Βενεζουέλα και το Ιράν.

Σύμφωνα με τον αρθρογράφο, η αδυναμία να ανατρέψουν οι ΗΠΑ τις λεγόμενες «δικτατορίες» με στρατιωτικά μέσα, ανάγει τους διαφωνούντες σε στρατηγικούς παίκτες για τις ΗΠΑ, προσθέτοντας ότι «αυτό που μπορεί να ανατρέψει τις δικτατορίες είναι μια αξιόπιστη εγχώρια αντιπολίτευση που ενσαρκώνει τη δημόσια δυσαρέσκεια, αποκαλύπτοντας την υποκρισία και την καταστολή του καθεστώτος».

Εισηγείται, μάλιστα, ο Πρόεδρος Μπάιντεν, ο Υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν και ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Τζέικ Σάλιβαν να μετατρέψουν τον Ναβάλνι και τους άλλους «Ναβάλνι» στην Κίνα, το Ιράν, την Κούβα ή τη Βενεζουέλα σε συστατικά στοιχεία της πολιτικής τους. Με αυτόν τον τρόπο θα ασκηθούν πιέσεις και θα ζητηθούν ανταλλάγματα για την «εκδημοκρατικοποίησή» τους. Για παράδειγμα «θέλει η Κίνα να αρθούν οι αμερικανικοί δασμοί; Να το συζητήσουμε, αλλά όχι όσο είναι στη φυλακή ο Τζίμι Λάι και ο Τζόσουα Ουόνγκ. Θέλει η Ρωσία να μετριαστούν οι κυρώσεις εναντίον ολιγαρχών που πρόσκεινται στο Κρεμλίνο; Θα μπορούσε, όχι όμως όσο κρατείται ο Ναβάλνι. Θέλει το Ιράν την επανάληψη των διαπραγματεύσεων για το πυρηνικό του πρόγραμμα; Θα εξαρτηθεί από τη στάση του απέναντι στους πολιτικούς κρατουμένους που σαπίζουν στις φυλακές Εβίν».