Ο «μεγάλος πειρασμός» των Αμερικανών για επιστροφή στο Αφγανιστάν

Βομβιστικές επιθέσεις, συγκρούσεις, επιδρομές, τυφλές συλλήψεις. Όσο και αν επιμένουν οι Ταλιμπάν ότι έχουν τον πλήρη έλεγχο της χώρας, μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ και την κατάρρευση της κυβέρνησης Ασράφ Γάνι, τα σκόρπια υπολείμματα αντιπολίτευσης και οι πράξεις τους δίνουν την εντύπωση μιας διαφορετικής πραγματικότητας. Στα πρώην μέλη του αφγανικού στρατού και τους ντόπιους μαχητές, υπό τη σημαία του Εθνικού Μετώπου Αντίστασης του Αφγανιστάν, προστίθεται το τοπικό παρακλάδι του Ισλαμικού Κράτους, σε μια χρονική συγκυρία κατά την οποία η κυβέρνηση των Ταλιμπάν αντιμετωπίζει μια δυνητικά καταστροφική οικονομική κρίση. Οι εντεινόμενες «παρεμβάσεις» του Ισλαμικού Κράτους του Χορασάν μάλιστα «φωνάζουν», όσο άτσαλα και εάν προσπαθεί να το κρύψει η νέα Κυβέρνηση, ότι είναι μια πραγματική απειλή. Την ίδια ώρα οι Αμερικανοί ψάχνουν τη χρυσή τομή που θα εγγυάται σε κάποιο βαθμό την ασφάλειά τους από τρομοκρατικές επιθέσεις, μπαίνοντας στον πειρασμό του εξοπλισμού της αδιευκρίνιστης αφγανικής αντίστασης. Υπό εξέταση βρίσκεται επίσης το ζήτημα της μετατροπής του Αφγανιστάν σε ένα ασφαλές καταφύγιο τρομοκρατών, όπως η Αλ Κάιντα.

Η μάχη για την εξουσία μεταξύ Ταλιμπάν - Ισλαμικού Κράτους

Μια σειρά από συγκρούσεις, δολοφονίες και συλλήψεις μελών του Ισλαμικού Κράτους του Χορασάν στο Αφγανιστάν καταδεικνύει ότι ο πλήρης έλεγχος της χώρας από τους Ταλιμπάν δεν θα είναι εύκολη υπόθεση.

Ενώ οι Ταλιμπάν δημόσια απορρίπτουν ότι εμπλέκονται στις συστηματικές «εκκαθαρίσεις» των μελών του Ισλαμικού Κράτους, σε ιδιωτικές συνομιλίες, τις οποίες επικαλούνται δυτικά ΜΜΕ, παραδέχονται ότι ο πυρήνας του Ισλαμικού Κράτους είναι γι’ αυτούς μια πραγματική απειλή.

Αν και οι Ταλιμπάν και το τοπικό παρακλάδι του Ισλαμικού Κράτους μοιράζονται έναν κοινό στόχο, την επιβολή ενός ισλαμικού θεοκρατικού κράτους, εντούτοις έχουν σοβαρές θρησκευτικές και πολιτικές διαφορές, για τις οποίες επανειλημμένα έρχονται σε σύγκρουση.

Πλέον, το Ισλαμικό Κράτος του Χορασάν απειλεί ανοιχτά την εξουσία των Ταλιμπάν. Αποτελούμενο από πρώην Αφγανούς και Πακιστανούς Ταλιμπάν, έχει την ικανότητα να προσελκύει τους δυσαρεστημένους μαχητές που διαφωνούν με τους ηγέτες τους, κυρίως επειδή θεωρούν ότι αθέτησαν υποσχέσεις και επιδιώκουν διεθνή αναγνώριση και βοήθεια.

Το παρακλάδι αυτό, το οποίο βρίσκεται πίσω από τις πιο αιματηρές επιθέσεις στο Αφγανιστάν τα τελευταία χρόνια, απορρίπτει την έννοια του Κράτους ή την ειρήνη με όσους θεωρεί άπιστους. Τώρα που δεν υπάρχουν πλέον τα εξελιγμένα συστήματα παρακολούθησης και συλλογής πληροφοριών που χρησιμοποιούσαν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους, το Ισλαμικό Κράτος εκτιμάται ότι θα εντείνει τις επιθέσεις του, αφού δεν νιώθει την απειλή ότι θα εντοπιστεί εύκολα.

Από την άλλη, οι Ταλιμπάν είναι αποφασισμένοι να συντρίψουν κάθε μορφή απειλής εντός της χώρας, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι «δεν διαχωρίζουν το Ισλαμικό Κράτους από τους Αμερικανούς». Ειδικοί θεωρούν όμως ότι η παρουσία του πυρήνα αυτού στη χώρα δημιουργεί ένα πολιτικό πρόβλημα για τους Ταλιμπάν, αφού η διαρκής ειρήνη που είχαν υποσχεθεί διακόπτεται συνεχώς από τις εκρήξεις βομβών και τις συγκρούσεις με τους αντιπάλους τους.

Ο πειρασμός του εξοπλισμού της αντιπολίτευσης

Η αποχώρηση των Αμερικανών άνοιξε μια συζήτηση ως προς τις ενέργειες που θα πρέπει να κάνει η Ουάσιγκτον, ώστε να εξασφαλίσει ότι δεν θα «γεννηθεί» καμιά απειλή για τις ΗΠΑ εντός του Αφγανιστάν.

Από την αρχή της κατάληψης της εξουσίας από τους Ταλιμπάν υπήρχε διάχυτη η ανησυχία ότι το Αφγανιστάν θα μετατρεπόταν σε «εκκολαπτήριο» τρομοκρατικών οργανώσεων, όπως η Αλ Κάιντα. Οι εξελίξεις όμως έχουν δείξει ότι οι Αμερικανοί θα πρέπει να επικεντρωθούν σε πιο «ρεαλιστικές» απειλές, όπως το Ισλαμικό Κράτος του Χορασάν, το οποίο έχει περισσότερες πιθανότητες να χρησιμοποιήσει τη χώρα ως «ορμητήριο» για τρομοκρατικές επιθέσεις στη Δύση.

Το ζήτημα είναι οι ΗΠΑ να εξεύρουν τρόπο να προλαβαίνουν τις όποιες εχθρικές ενέργειες από το έδαφος του Αφγανιστάν. Σύμφωνα με ειδικούς, όμως, η αποχώρηση των στρατευμάτων από τη χώρα και η απώλεια του αφγανικού στρατού λόγω επικράτησης των Ταλιμπάν περιορίζει σημαντικά τις επιλογές που έχουν. Μία λύση είναι να χρησιμοποιήσουν γειτονικές χώρες για να πραγματοποιούν στοχευμένες επιθέσεις. Εντούτοις, η τακτική αυτή έχει υψηλό ρίσκο, όπως αποδείχθηκε από την επίθεση της 29ης Αυγούστου, η οποία στοίχισε τη ζωή σε δέκα άμαχους Αφγανούς, μέσα στους οποίους επτά παιδιά. Αν και δεν αποτελεί ενδεικτικό παράδειγμα αυτή η επίθεση και δεν είναι όλες οι επιχειρήσεις τόσο αναξιόπιστες, ειδικοί συμφωνούν ότι η αποτελεσματικότητά τους ανεβαίνει σημαντικά εάν υπάρχει εσωτερική πληροφόρηση και εμπεριστατωμένη μελέτη και αξιολόγηση του στόχου.

Το Foreign Police αναφέρει ότι Αμερικανοί συντηρητικοί γερουσιαστές και βουλευτές παρουσίασαν μια εναλλακτική επιλογή για την αποτροπή των επιθέσεων, προτείνοντας τον εξοπλισμό της λεγόμενης αφγανικής αντίστασης. Μάλιστα, ο γερουσιαστής Lindsey Graham κάνει κινήσεις για να ενισχυθεί η υποστήριξη της Ουάσιγκτον προς τον πρώην αντιπρόεδρο Αμρουλάχ Σάλεχ. Το βασικό επιχείρημα αυτής της «σχολής σκέψης» είναι ότι, εάν ασκηθεί στρατιωτική πίεση στους Ταλιμπάν, ίσως τους σπρώξει προς τη συνεργασία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και ίσως τους «πείσει» για την ανάγκη μιας πιο ανοικτής διακυβέρνησης. Επίσης, θεωρούν ότι ο εξοπλισμός της αφγανικής αντιπολίτευσης θα εξασφαλίσει τοπικούς συμμάχους στις ΗΠΑ, οι οποίοι θα μπορούσαν να δίνουν πληροφορίες για τις επιχειρήσεις από γειτονικές χώρες.

Από την άλλη, όμως, όπως σωστά εκτιμούν ειδικοί, 20 χρόνια εμπειρίας στο Αφγανιστάν έδειξαν ότι η στρατιωτική πίεση δεν είναι αρκετή ούτε να τιθασεύσει τους Ταλιμπάν ούτε να τους αναγκάσει να κόψουν τους δεσμούς τους με την Αλ Κάιντα. Εξηγούν ότι εάν οι ΗΠΑ ακολουθήσουν αυτόν τον δρόμο, εγγυημένα το Αφγανιστάν θα οδηγηθεί στην εμφύλια σύρραξη, ενώ θα βρεθούν ξανά μπλεγμένες στην ίδια ιστορία. Την ίδια ώρα, σε καμιά περίπτωση δεν έχει γίνει ξεκάθαρο ποια είναι η αφγανική αντίσταση και τι θα επιτευχθεί με την ενίσχυσή της. Μπορεί να μην είναι Ταλιμπάν αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι διαφέρει σημαντικά από αυτούς. Κάποιες από αυτές τις παραστρατιωτικές οργανώσεις έχουν ένα «αιματηρό» βιογραφικό με βιασμούς γυναικών, επιθέσεις κατά εθνικών μειονοτήτων και στρατολόγηση ανήλικων αγοριών. Εν τη απουσία αμερικανικών δυνάμεων στη χώρα, τίθεται το ζήτημα ποιος θα ελέγχει πώς θα χρησιμοποιούν τον οπλισμό που θα πάρουν.

Οι Ταλιμπάν δεν είναι καλοί οικοδεσπότες

Υπό αμφισβήτηση τίθεται επίσης η εκτίμηση ότι το Αφγανιστάν των Ταλιμπάν θα μετατρεπόταν σε ένα ασφαλές καταφύγιο για τους τρομοκράτες, αφενός λόγω των συγκρούσεων εντός του Αφγανιστάν και αφετέρου λόγω του ότι δεν υπάρχει κάτι ξεχωριστό που να καθιστά τη χώρα ιδανικό μέρος για την ανάπτυξη τρομοκρατικής δράσης.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Paul Pillar, η τοποθεσία είναι ένας από τους λιγότερο σημαντικούς παράγοντες για την ικανότητα μιας οργάνωσης να πραγματοποιεί τρομοκρατικές επιθέσεις διεθνώς, ειδικά όταν ο στόχος απέχει μισό ημισφαίριο. Η τοποθεσία θα ήταν σημαντική στην περίπτωση που η οργάνωση είναι αναμεμειγμένη σε μια εξέγερση ή σε έναν εμφύλιο πόλεμο, όπως ήταν η Αλ Κάιντα πριν από την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου. Οι συνθήκες τότε προσφέρονταν για εκπαίδευση και στρατολόγηση μελών, τα περισσότερα από τα οποία συμμετείχαν σε επιχειρήσεις εντός του Αφγανιστάν για υποστήριξη των Ταλιμπάν κατά τη διάρκεια του πολέμου στα τέλη της δεκαετίας του ’90.

Ίσως το πιο καλό παράδειγμα είναι η ίδια η τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμους πύργους. Μπορεί να είχε διασύνδεση με το Αφγανιστάν, εντούτοις οι προετοιμασίες για το κτύπημα έγιναν σε διάφορες περιοχές. Η χρηματοδότηση των αεροπειρατών εντοπίστηκε στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και στη Γερμανία, ο συντονισμός γινόταν εξ αποστάσεως, ενώ μεγάλο μέρος της προετοιμασίας έγινε σε διαμερίσματα στην Ευρώπη.

Ο ειδικός υπενθυμίζει επίσης ότι η σύμπραξη Ταλιμπάν και Αλ Κάιντα έγινε σε συνθήκες πολέμου, όταν οι πρώτοι προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να κατατροπώσουν την αντιπολιτευόμενη Βόρεια Συμμαχία και να πάρουν τον έλεγχο του τμήματος της χώρας που δεν έλεγχαν. Όμως, ακόμα και εάν επιστρέψει η χώρα σε μια εμφύλια σύγκρουση και οι Ταλιμπάν αναζητήσουν βοήθεια από την Αλ Κάιντα, ο Pillar προβλέπει ότι τη στιγμή που εδραιώσουν την κυριαρχίας τους σε ολόκληρο το Αφγανιστάν, αυτή η συμμαχία θα σταματήσει να βρίσκεται σε ισχύ.

(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 10/10/2021)