Μητροπολίτης Λήμνου Διονύσιος

Ανάμεσα στους μεγάλους Ελλαδίτες φίλους της Κύπρου, που συμμετείχαν ενεργά στον Απελευθερωτικό της Αγώνα, ήταν και ο φλογερός Μητροπολίτης Λήμνου Διονύσιος. Πριν ακόμα από το Ενωτικό Δημοψήφισμα του 1950, ο φλογερός στα κηρύγματά του ιεράρχης μιλούσε για τους σκλαβωμένους Έλληνες της Κύπρου που αξίωναν από τους Βρετανούς δυνάστες τους άσκηση του δικαιώματος της Αυτοδιάθεσης και την Ένωσή τους με τη Μάνα Ελλάδα.Και μετά το Ενωτικό Δημοψήφισμα ο Διονύσιος έθεσε τον εαυτό του στην υπηρεσία προβολής του κυπριακού αγώνα. Από τον άμβωνα και σε εθνικές εκδηλώσεις αναφερόταν πάντοτε στη συμμετοχή Κυπρίων εθελοντών σ’ όλους τους αγώνες του Έθνους. Η Μητροπολιτική περιφέρειά του στο ιστορικό νησί της Λήμνου, που ήταν το ορμητήριο του Ελληνικού Στόλου υπό τον δαφνοστεφή Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη, στις νικηφόρες ναυμαχίες της Λήμνου και της Έλλης, όπως και στην απελευθέρωση των νησιών του Αιγαίου το 1912-13, αποτέλεσε προπύργιο του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ.

Ο άλλος φλογερός Πρωθιεράρχης, Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Σπυρίδωνας, που ήταν Πρόεδρος της Πανελλήνιας Επιτροπής Αυτοδιαθέσεως Κύπρου, τον κάλεσε στην Αθήνα και του ανέθεσε την αντιπροεδρία της Επιτροπής. Με ένθεο ζήλο και θαυμαστή εργατικότητα ο Διονύσιος επιτελούσε την εθνική αποστολή του και όλα τα μέλη της Επιτροπής αναγνώριζαν την προσφορά του, για την οποία υπήρχαν πολλά ζωντανά δείγματα γραφής.

Το μεγαλύτερό του έργο

Το μεγαλύτερο και πιο επίπονο έργο του Διονύσιου ήταν η διεθνής προβολή του Κυπριακού και ιδιαίτερα οι δολοφονίες και κακοποιήσεις των Ελλήνων της Κύπρου από τα βρετανικά στρατεύματα, οι θανατικές καταδίκες αγωνιστών με δίκες-παρωδίες «ειδικών δικαστών», που ιδέα δεν είχαν για τη νομική επιστήμη, οι φυλακίσεις αγωνιστών, οι κρατήσεις Ελλήνων της Κύπρου χωρίς δίκη σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως, οι ομαδικές ποινές κατοίκων πόλεων και χωριών, όπου σημειώνονταν δολιοφθορές από αγνώστους στόχων ή δημόσιων έργων και άλλα απάνθρωπα μέσα που χρησιμοποιούσαν οι Βρετανοί ανακριτές για ν’ αποσπάσουν από υπόπτους, μυστικά για τον Αγώνα της ΕΟΚΑ. Με σύμβουλο και στενό συνεργάτη τον εθνικό αγωνιστή και μέλος της Πανελλήνιας Επιτροπής Αυτοδιαθέσεως Κύπρου και Εθναρχικό Σύμβουλο, αείμνηστο Σάββα Λοϊζίδη.

Εδώ αξίζει ν’ ανοίξουμε μια παρένθεση για να κάνουμε μια σύντομη αναφορά στους αδελφούς Λοϊζίδη, που κατάγονταν από το Δίκωμο. Ο Σάββας Λοϊζίδης ήταν εξόριστος από το 1931, διότι είχε πρωταγωνιστήσει στο ιστορικό εκείνο Κίνημα του Κυπριακού Ελληνισμού. Αδελφός του Σάββα ήταν και ο επίσης εθνικός αγωνιστής Σωκράτης Λοϊζίδης, που είχε έλθει με τον Αρχηγό της ΕΟΚΑ Γρίβα-Διγενή στην Κύπρο τον Νιόβρη του 1954 και είχε συλληφθεί στις 25 Ιανουαρίου 1955 στη Χλώρακα με άλλους αγωνιστές και το πλήρωμα του ιστιοφόρου «Άγιος Γεώργιος», που μετέφερε οπλισμό για τον Αγώνα. Είχε καταδικαστεί σε πολυετή φυλάκιση, πρώτα στην Κύπρο και αργότερα σε βρετανικές φυλακές μέχρι τη λήξη του Αγώνα.

Ο Θάνατος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Σπυρίδωνα τον Απρίλη του 1956 στάθηκε αφορμή να παρεμβαίνουν στο έργο της Πανελλήνιας Επιτροπής Αυτοδιαθέσεως Κύπρου διάφοροι κυβερνητικοί παράγοντες της Αθήνας και ο ίδιος ο Μακάριος, που είχε στο μεταξύ αφεθεί ελεύθερος με τους συνεξόριστούς του, από τις μακρινές Σεϋχέλλες και είχαν εγκατασταθεί στην Αθήνα, οι οποίοι ήθελαν να αναλάβουν την ηγεσία της Πανελλήνιας Επιτροπής Αυτοδιαθέσεως Κύπρου, μιας και η Επιτροπή διαφωνούσε με τη λύση αυτοκυβέρνησης με την οποία συμφωνούσαν Καραμανλής και Μακάριος. Πρώτος στόχος των παραγόντων αυτών μ’ επικεφαλής τον Μακάριο ήταν ο Μητροπολίτης Διονύσιος. Οι προσκείμενοι προς τον Μακάριο παράγοντες, Κύπριοι της Αθήνας, που πολιτεύονταν οι περισσότεροι, άρχισαν εν γνώσει του Αρχιεπισκόπου να δημιουργούν προβλήματα με παρεμβάσεις στο έργο του Μητροπολίτη Λήμνου. Ο Μητροπολίτης Κυρηνείας Κυπριανός, ο Παπασταύρος Παπαγαθαγγέλου και ο Πολύκαρπος Ιωαννίδης, που ενημερώνονταν για όλο αυτό το παρασκήνιο, προσπαθούν να πείσουν τον Μακάριο να κλείσει τ’ αφτιά σε κακούς καιροσκόπους συμβούλους, που επιμένουν να τερματίσει, χωρίς κανένα λόγο, την εθελοντική και πολυτιμότατη προσφορά του Διονύσιου στον αγώνα της Κύπρου. Ο Μακάριος, όμως, αναφέρει ο Παπασταύρος, παραμένει αμετάπειστος. Και για να μη δημιουργηθούν αρνητικές αντιδράσεις σε βάρος του, προτείνει στον ίδιο ν’ αναλάβει την αντιπροεδρία της Επιτροπής και ο Πολύκαρπος Ιωαννίδης το ταμείο. Όπως ήταν φυσικό και λογικό, αρνούνται και οι δύο την πρόταση Μακαρίου.

Ο Διονύσιος, μόλις έμαθε το παρασκήνιο του Μακαρίου σε βάρος του, υπέβαλε αμέσως την παραίτησή του από την αντιπροεδρία της Επιτροπής και πικραμένος, χωρίς όμως να κρατά κακία για κανέναν, επιστρέφει στο ποίμνιό του, στη Λήμνο, που τόσο του είχε λείψει. Εκεί συνεχίζει με την ίδια ζέση το εκκλησιαστικό και εθνικό του έργο για την αυτοδιάθεση της Κύπρου, προσηλωμένος και στην Ένωση, που Μακάριος - Καραμανλής την είχαν απεμπολήσει, ερήμην του κυπριακού λαού και του Αρχηγού της ΕΟΚΑ. Οργώνει κυριολεκτικά τη Λήμνο, εκφωνεί πύρινους λόγους για την αγωνιζόμενη Κύπρο και τον Απελευθερωτικό της Αγώνα. Καλεί τους ιερείς του νησιού να τελούν εθνικά μνημόσυνα στις εκκλησιές και τους δασκάλους να διδάσκουν στα Ελληνόπουλα την Ιστορία της Κύπρου και να τους μιλούν για τον ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ και τους ήρωές της, που θυσιάστηκαν για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.

Ο Μακάριος πλαισιωμένος από τον Μητροπολίτη Διονύσιο και τον Παπασταύρο στα εγκαίνια του μνημείου Ηρώων της ΕΟΚΑ, στη Λήμνο. Αύγουστος 1958.

Το μνημείο προς τιμήν των ηρώων της ΕΟΚΑ

Δεν μένει μόνο στα κηρύγματα ο φλογερός δεσπότης. Προκηρύσσει έρανο για την ανέγερση μνημείου προς τιμήν των ηρώων της ΕΟΚΑ. Και μόλις το μνημείο τελειώνει, το στήνει στην κεντρική πλατεία της Μύρινας, πρωτεύουσας του μυροβόλου νησιού της Λήμνου. Και στις 30 Αυγούστου του 1958, ενώ ο Απελευθερωτικός Αγώνας της ΕΟΚΑ για την Ένωση συνεχιζόταν, ο Διονύσιος, ενσυνείδητος αγωνιστής, αγνός και άδολος πατριώτης, ξεχνώντας τη συμπεριφορά του Μακαρίου και τον απαράδεκτο τρόπο με τον οποίο τον εξανάγκασε να παραιτηθεί από την αντιπροεδρία της Πανελλήνιας Επιτροπής Αυτοδιαθέσεως Κύπρου, προβαίνει σε μια χειρονομία ύψιστης μεγαλοψυχίας. Καλεί τον Μακάριο και τους συνεξορίστους του να παραστούν και να τιμήσουν με την παρουσία τους την τελετή των αποκαλυπτηρίων του Μνημείου των Ηρώων της Κύπρου. Ο Μακάριος και ο Παπασταύρος αποδέχονται την πρόσκληση. Ο Κυπριανός λόγω ασθενείας οικουρεί και εκφράζει τη λύπη του, που δεν θα μπορέσει να παραστεί σε μια τόσο μεγάλη εθνική εκδήλωση. Ο Πολύκαρπος ευχαριστεί επίσης τον Άγιο Λήμνου για την πρόσκληση, τον συγχαίρει για το μεγάλο εθνικό του έργο και ιδιαίτερα την προσφορά του στον ενωτικό αγώνα του Κυπριακού Ελληνισμού, που συνεχίζεται, αλλά ανωτέρα βία τον εμποδίζει να μεταβεί στη Λήμνο για να παραστεί στα αποκαλυπτήρια.

Τελικά ο Μακάριος και ο Παπασταύρος μεταβαίνουν στο μυροβόλο νησί του Αιγαίου, όπου τους γίνεται αποθεωτική υποδοχή. Πλήθη λαού απ’ όλα τα μέρη της Λήμνου κατέκλυσαν τη Μύρινα για να δουν από κοντά τους εκπροσώπους του αγωνιζόμενου για την Ένωση με την Ελλάδα αδελφού ελληνικού λαού της Κύπρου. Οι δυο Κύπριοι ρασοφόροι, επευφημούμενοι από πλήθη λαού, μεταβαίνουν στην κεντρική πλατεία της Μύρινας, όπου η αγάπη του λαού της Λήμνου είχε απαθανατίσει με το μνημείο την αγάπη και τον σεβασμό του στους ήρωες του Απελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ. Ποτέ η πόλη της Μύρινας δεν είχε δει τέτοια λαοθάλασσα.Επιβλητικός ο Μακάριος, στην παρουσία του Διονύσιου, των πολιτικών Αρχών και του ιερατείου της Λήμνου, τέλεσε τα αποκαλυπτήρια του μνημείου μέσα σ’ ένα παραλήρημα ενθουσιασμού και εθνικής έξαρσης, με συνθήματα υπέρ της Κύπρου, της ΕΟΚΑ και της Ένωσης με την Ελλάδα.

Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα, ο Μακάριος επιχείρησε να του δοθεί ένα σεβαστό ποσό που το χειριζόταν ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος.Το ποσό αυτό ήταν καρπός πανελλήνιου εράνου, που είχε προκηρύξει ο αείμνηστος Αρχιεπίσκοπος Σπυρίδωνας και, παρά τις προσπάθειές του, ο Μακάριος απέτυχε να του δοθεί, διότι η πλειοψηφία των μελών της Επιτροπής Αυτοδιαθέσεως Κύπρου αρνείτο. Το ποσό αυτό παρέμεινε στο ταμείο της Επιτροπής, η οποία εξακολουθούσε να είναι προσηλωμένη στην αυτοδιάθεση της Κύπρου.

Ο Μακάριος, μετά την υπογραφή των συμφωνιών της Ζυρίχης-Λονδίνου, επιχείρησε πάλι να του δοθεί το ποσό που διαχειριζόταν η Επιτροπή, με τη δικαιολογία ότι αυτό ανήκει στον κυπριακό λαό,αλλά απέτυχε και ξανά, οπότε ζήτησε την παρέμβαση της ελληνικής Κυβέρνησης, η οποία δεν ήθελε να αναμειχθεί στο θέμα, διότι κύριο μέλημά της ήταν τότε να διατηρήσει καλές σχέσεις με την Εκκλησία της Ελλάδας. Επισημαίνεται ότι η αντιπολίτευση ασκούσε έντονη κριτική στην κυβέρνηση Καραμανλή, για τις συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου. Τελικά ο Μακάριος ζήτησε τη βοήθεια του Αρχηγού της ΕΟΚΑ, που τον έδιωξαν από την Κύπρο σαν κλέφτη ευθύς μετά το τέλος του αδικαίωτου Απελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ. Και ο Διγενής υπόσχεται στον Μακάριο ότι θα προσπαθήσει να δοθούν τα χρήματα στον κυπριακό λαό.

Ας επανέλθουμε όμως στον μεγάλο φίλο της Κύπρου, Μητροπολίτη της Λήμνου Διονύσιο, ο οποίος δεν έπαψε ούτε στιγμή να ενδιαφέρεται για τον ενωτικό Απελευθερωτικό Αγώνα της ΕΟΚΑ. Οι συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου πικραίνουν τον Άγιο Λήμνου και προσεύχεται να ανατείλουν καλύτερες μέρες για την αγαπημένη του Κύπρο και τον λαό της. Παρακολουθούσε πάντοτε με μεγάλο ενδιαφέρον από κοντά, αν και ήταν σωματικά πολύ μακριά, τις εξελίξεις γύρω από το Κυπριακό και δεν απέκρυβε τον πόνο του μέχρι τον θάνατό του, για τον αδικαίωτο ενωτικό αγώνα της Κύπρου, στη διεξαγωγή του οποίου παλιά είχε προσφέρει, από τη θέση του αντιπρόεδρου της Επιτροπής Αυτοδιαθέσεως Κύπρου.

(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 10/10/2021)