Μοιάζει με την «Ιθάκη» η Παναγία η Χρυσοπατερίτισσα στον Πωμό

Στο ποίημά του «Ιθάκη» ο Κωνσταντίνος Καβάφης γράφει «Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, να εύχεσαι να ‘ναι μακρύς ο δρόμος, γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις και να μη βιαστείς να φτάσεις, να κρατήσει το ταξίδι σου χρόνια πολλά», εννοώντας πως στον προορισμό σου έχει μεγάλη αξία να μπορέσεις να απολαύσεις και τη διαδρομή και να κερδίσεις τα μέγιστα από αυτήν. Ο προορισμός ο δικός μας για τις ανάγκες αυτού του άρθρου ήταν το εξωκκλήσι της Παναγίας Χρυσοπατερίτισσας στον Πωμό, δίπλα ακριβώς στο φράγμα της κοινότητας, το οποίο είναι "βυθισμένο" στο καταπράσινο δάσος της περιοχής.

Η συγκεκριμένη "Ιθάκη" σε ανταμείβει με τη ηρεμία και την κατάνυξη της Παναγίας αλλά και της γαλήνης που αποπνέει η περιοχή. Η πορεία μέχρι εκεί σε ταξιδεύει νοερά σε χώρες μακρινές αν έχεις τη διάθεση να απολαύσεις κάθε μέτρο της διαδρομής και να αφήσεις το μυαλό σου ελεύθερο. Ξεκινώντας από την Πάφο και φτάνοντας μέχρι την Πόλη Χρυσοχούς η διαδρομή είναι σχετικά συνηθισμένη, μπαίνοντας όμως στην τελική ευθεία αρχίζει σιγά-σιγά η μαγεία να εμφανίζεται. Από την περιοχή της Λίμνης διέρχεσαι μέσα από μια σειρά από κοινότητες που τις βρέχει κυριολεκτικά το κύμα, όπως η Αργάκα, η Αγία Μαρίνα, τα Νέα Δήμματα και ο Πωμός, μέχρι να φτάσεις στο σημείο που θα πάρεις τον δρόμο για το φράγμα της κοινότητας.

Το να οδηγείς δίπλα από τη θάλασσα ή, ακόμη καλύτερα, να είσαι συνοδηγός και να αγναντεύεις τις παραθαλάσσιες κοινότητες του διαμερίσματος Χρυσοχούς είναι εξαιρετική εμπειρία. Στον δρόμο από το δάσος του Μαυραλή, όπου θα παρατηρήσεις τις πολλές φωλιές των χελωνών δίπλα σου μέχρι και τις απόκρυμνες περιοχές του Πωμού με τα μαύρα βράχια, όπου το δάσος ενώνεται με τη θάλασσα, χαλαρώνεις και διαπιστώνεις ότι όντως άξιζε η απόφαση για μια εξόρμηση σε μιαν από τις ομορφότερες, αν όχι την πιο όμορφη περιοχή της Κύπρου.

Ο δρόμος από τον Πωμό μέχρι την Παναγία Χρυσοπατερίτισσα είναι ασφαλτοστρωμένος και κατάλληλος για όλα τα οχήματα, "βυθισμένος" παράλληλα μέσα στο πράσινο του δάσους. Ένα πράσινο που αυτήν την περίοδο σε διάφορα σημεία της διαδρομής εναλλάσσεται με το χρυσοκαφέ των βελονοειδών φύλλων των πεύκων, που στρώθηκαν δίπλα στο οδόστρωμα και μοιάζουν σαν χαλί υποδοχής για τους καλεσμένους της Παναγίας. Από ένα σημείο και μετά μέχρι το εξωκκλήσι στην αριστερή πλευρά προστίθεται στο σκηνικό και ο ταμιευτήρας νερού της κοινότητας, τα νερά του οποίου έχουν ένα πράσινο-τυρκουάζ χρώμα και κάνουν εντυπωσιακές αντανακλάσεις με τα δέντρα και τα σύννεφα για τους λάτρεις της φωτογραφίας.

Η εκκλησία της Παναγίας της Χρυσοπατερίτισσας

Η εκκλησία βρίσκεται περίπου πέντε χιλιόμετρα βορειοδυτικά του σημερινού χωριού, λιγότερο από δέκα λεπτά με το αυτοκίνητο και έχει πρόσφατα ανακαινιστεί. Είναι κτίσμα του 1520, μονόκλιτη καμαροσκέπαστη και, όπως όλοι οι ναοί που κτίστηκαν στις αρχές του 16ου αιώνα, διακοσμήθηκε με τοιχογραφίες.

Το 1816 προστέθηκε στα δυτικά νάρθηκας και επισκευάστηκε η εκκλησία με αποτέλεσμα πολλές από τις τοιχογραφίες δυστυχώς να καταστραφούν. Νέα επισκευή κατά τη δεκαετία του 1960 παραμόρφωσε την εκκλησία, όπως αναφέρουν διάφορα άρθρα, που αναφέρονται στο πώς κατέληξε ιστορικά στο σήμερα η εκκλησία. Υπολείμματα τοιχογραφιών σώζονται στον δυτικό τοίχο, ενώ στον ναό σωζόταν εικονοστάσιο του 16ου αιώνα, καθώς επίσης και εικόνα της Παναγίας Χρυσοπατερίτισσας του 1524, που έχει υποστεί όμως αρκετή φθορά και εικόνες των τριών Ιεραρχών, των αρχών του 16ου αιώνα, όπως και εικόνα του Χριστού Φωτοδότου του 1522. Η αφιερωμένη εικόνα της Χρυσοπατερίτισσας, κατασκευή του 1520, φυλάγεται στη κεντρική εκκλησία του χωριού, που είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ευψύχιο.

Δύο εκδοχές υπάρχουν για το όνομα που αφιέρωσαν στην Παναγία. Η πρώτη μάς αναφέρει πως το όνομα το πήρε γιατί στο μοναστήρι αυτό έμεναν πολλοί πατέρες. Η δεύτερη εκδοχή μάς μιλά πως ο τότε ηγούμενος του μοναστηριού με το όνομα Θωμάς κρατούσε πάντα χρυσή πατερίτσα (ράβδο), ήταν αγιογράφος, και αγιογράφησε την εικόνα της Παναγίας, γι’ αυτό και έδωσε το όνομα Παναγία Χρυσοπατερίτισσα.

Στο ναό, όπως αναφέραμε και πιο πάνω, έγινε προέκταση περίπου 20 μέτρων, ένα πρόσθετο μέρος με υψηλότερο επίπεδο από τον υπόλοιπο αρχαίο ναό που ήταν μικρό μοναστήρι. Όταν υπάρχει λειτουργία οι λίγοι πιστοί που καταφέρνουν να εξασφαλίσουν μια θέση εσωτερικά του ναού θα σταθούν απέναντι από την Ωραία Πύλη, η οποία είναι επίσης σε υψηλότερο επίπεδο και θα παρακολουθήσουν τη Θεία Λειτουργία και τον ιερέα ελαφρώς αμφιθεατρικά. Το εκκλησάκι λειτουργεί οκτώ φορές τον χρόνο, όταν γιορτάζει και την ημέρα της Παναγίας.

Όπως αναφέρει σε άρθρο του το 2018 ο ευρωβουλευτής Κώστας Μαυρίδης, «Αρχές Αυγούστου 1964, σε αυτό το εκκλησάκι μετάλαβαν άπαντες οι πρώτοι καταδρομείς της Κύπρου (μετά από εκπαίδευση τριάντα μόλις ημερών) και ξεκίνησαν για το Λωρόβουνο, στην πρώτη πολεμική τους αποστολή για αποτροπή εισβολής της Τουρκίας στην περιοχή. Στο κοιμητήριο έξω από το εκκλησάκι τελευταίοι που τάφηκαν ήταν πεσόντες του 1964. Στο ίδιο εκκλησάκι, αρκετά νεαρά ζευγάρια κάνουν τον γάμο τους σήμερα. Η χαρμολύπη άρρηκτα συνδεδεμένη!

Ο άνεμος περνούσε μέσα από ρημαγμένα σπίτια στα Παλιάμπελα κι ανάμεσα στους σταυρούς στο κοιμητήριο, την ώρα που τελευταία μεταλάμβανε μαυροφορεμένη η Παναγιά η Χρυσοπατερίτισσα».

Η εκκλησία της Παναγίας Χρυσοπατερίτισσας είναι καθημερινά ανοικτή για το κοινό και, αν την επισκεφθείτε, θα διαπιστώσετε τον σεβασμό και την ταπεινότητα με την οποία προσέρχονται οι πιστοί για να ανάψουν ένα κερί και να προσκυνήσουν. Περιμετρικά της εκκλησίας οι επισκέπτες θα διαπιστώσουν ένα πελώριο κεντητό ύφασμα, το οποίο καλύπτει αρκετά σημεία της και δεν είναι άλλο από το μύρωμα της εκκλησίας, το οποίο τοποθετήθηκε από τους πιστούς εδώ και πολλά χρόνια, όταν ουσιαστικά ήταν τα θυρανοίξια του ναού. Κάποιοι φέρνουν τάματα στην εκκλησία, κυρίως εικόνες, ενώ δεν είναι και λίγοι εκείνοι που θα συνδυάσουν την επίσκεψή τους στην περιοχή, κυρίως το καλοκαίρι, με ένα προσκύνημα στο μικρό εκκλησάκι. Ο περιβάλλων χώρος και η ηρεμία της περιοχής αποτελούν ιδανικό ησυχαστήριο για εσωτερικές αναζητήσεις και αυτογνωσία.