Ευθανασία: Απαλλαγή από τον πόνο ή αυτοχειρία;

Φάκελος Ευθανασία… Εδώ και λίγες μέρες έχει προκληθεί σάλος στη κυπριακή κοινωνία μετα τη πρόσφατη θέση και της Προέδρου της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Δικαιωμάτων, Ειρήνης Χαραλαμπίδου, για το δικαίωμα της ευθανασίας. «Ζούμε σε μια εποχή που υπάρχει καταστρατήγηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», δήλωσε πρόσφατα η Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Δικαιωμάτων, υπογραμμίζοντας μάλιστα ότι «η λογική επιτάσσει να ανοίξει ένας διάλογος με όλες τις οντότητες, όπως μη κυβερνητικούς οργανισμούς, συνδέσμους, σωματεία και κυρίως με οντότητες όπως ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος, που έχουν ως στόχο την προάσπιση ενός κράτους δικαίου, προκειμένου τα θεμέλια στα ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων να είναι γερά και ουσιαστικά». Ωστόσο, η κοινωνία είναι διχασμένη -σε επικοινωνία της «Σημερινής Online» με τυχαίους ανθρώπους, διαφόρων ηλικιών και μορφωτικού επιπέδου- αφού οι πολίτες αναφέρουν πως συμφωνούν να θεσμοθετηθεί ένας τέτοιος νόμος που θα προσφέρει αγαλλίαση στους ανθρώπους που υποφέρουν από ανίατες ασθένειες. Ωστόσο κάποιοι άλλοι δεν έχουν την ίδια άποψη αφού υποστηρίζουν πως υπάρχει το ενδεχόμενο λάθος διάγνωσης «Δεν είναι λίγες οι φορές που είπαν γιατροί ότι δεν έχει χρόνο ζωής κάποιος ασθενής και τελικά έζησε πολλά και καλά χρόνια» ανέφερε πολίτης. Ενώ άλλοι ανέφεραν πως κανείς, εκτός του Θεού, δεν έχει δικαίωμα αφαίρεσης της ζωής. Ωστόσο, αυτοί που ζητούν ευθανασία είναι πολλοί ανά το παγκόσμιο αφού υποφέρουν από ασθένειες που προκαλούν αργό και βασανιστικό θάνατο, με αυτή τη λεπτομέρεια να ανοίγει και τον φάκελο ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ανά το παγκόσμιο, αφού δεν είναι λίγοι αυτοί που ταξιδεύουν για να αποκτήσουν το δικαίωμα της ευθανασίας.

Τι συμβαίνει στις άλλες χώρες

Στην Ισπανία τέθηκε σε ισχύ ο νόμος της ευθανασίας μόλις πριν λίγους μήνες, καθιστώντας τη χώρα μία από τις λίγες -και συγκεκριμένα τη τέταρτη χώρα- που επιτρέπει στους ασθενείς που πάσχουν από ανίατες ασθένειες να βάλουν τέλος στη ζωή τους. Όπως μάλιστα ανακοίνωσε και το Υπ. Υγείας της Ισπανίας η νομοθεσία «απαντά σε ένα κοινωνικό αίτημα και περιλαμβάνει εγγυήσεις». Βάσει του νόμου της Ισπανίας επιτρέπεται η ευθανασία, όταν ένας θεραπευτής προκαλεί τον θάνατο του ασθενούς, όπως και η ιατρικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία, όταν ο ασθενής λαμβάνει μόνος του μια δόση σκευάσματος που του έχει συνταγογραφηθεί για να πεθάνει. Ωστόσο υπάρχουν σοβαρές προϋποθέσεις για να τερματιστεί η ζωή ενός ασθενούς ο όποιος πάσχει από μια σοβαρή και ανίατη ασθένεια ή έχει χρόνιους πόνους που τον καθιστούν ανίκανο και μπορεί να ζητήσει τη βοήθεια ενός γιατρού για να πεθάνει και άρα να αποφύγει τον αφόρητο πόνο. Ο νόμος περιέχει τους αυστηρούς όρους όπως το άτομο -Ισπανός ή κάτοικος Ισπανίας- πρέπει να έχει πλήρη συνείδηση όταν λαμβάνει την απόφαση να πεθάνει, ενώ το αίτημά του πρέπει να γίνεται γραπτώς χωρίς εξωτερική πίεση και να επαναληφθεί 15 ημέρες αργότερα. Ωστόσο ο γιατρός μπορεί να απορρίψει το αίτημα, αν εκτιμήσει ότι δεν πληρούνται τα κριτήρια ή ότι ο ασθενής δεν έχει πλήρη συνείδηση. Εξάλλου το αίτημα θα πρέπει να εγκριθεί και από δεύτερο γιατρό και να λάβει το πράσινο φως από επιτροπή. Ο νόμος διχάζει την κοινή γνώμη στην Ισπανία και προκάλεσε την αντίθεση των κομμάτων της δεξιάς και της καθολικής εκκλησίας. Το Λαϊκό Κόμμα, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, προσέφυγε κατά του νόμου στο Συνταγματικό Δικαστήριο.

Η καθολική χώρα που νομιμοποίησε τις αμβλώσεις το 2007 και επέτρεψε τους γάμους μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου το 2010, στις αρχές του 2021 έλαβε άλλη μια σημαντική απόφαση. Η Πορτογαλία λοιπόν υπερψήφισε τη νομιμοποίηση της ευθανασίας, με τη χώρα να γίνεται η τέταρτη στην Ευρώπη και η έβδομη παγκοσμίως που επιτρέπει σε ασθενείς που βρίσκονται στο τελικό στάδιο μιας θανατηφόρας ασθένειας να αναζητήσουν βοήθεια από έναν γιατρό για να τερματίσουν τη ζωή τους. Το νομοσχέδιο εγκρίθηκε με 136 ψήφους υπέρ, 78 κατά και 4 αποχές. Οι πολίτες άνω των 18 ετών θα μπορούν να ζητήσουν βοήθεια για να πεθάνουν, εάν βρίσκονται στο τελικό στάδιο μιας ασθένειας και υποφέρουν από διαρκείς και αφόρητους πόνους, εκτός κι αν δεν είναι διανοητικά ικανοί να λάβουν μια τέτοια απόφαση. Η διαδικασία θα είναι δυνατή για τους υπηκόους της χώρας και τους νόμιμους κατοίκους της, όπως και στην Ισπανία, προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο πολίτες από άλλες χώρες να ταξιδεύουν στην Πορτογαλία για να λάβουν ιατρική βοήθεια ώστε να βάλουν τέλος στη ζωή τους. Ωστόσο, η κοινοβουλευτική εκπρόσωπος του κόμματος Pessoas-Animais-Natureza, Ινές Ρεάλ δήλωσε: «Είναι ανέντιμο να επικαλείται κανείς μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο στη χώρα για να συγχέει τους θανάτους που σχετίζονται με την Covid-19 με τη νομοθετική διαδικασία που στοχεύει να επιτρέψει την ευθανασία σε όσους υποφέρουν».

Οι Νεοζηλανδοί πριν από έναν χρόνο ψήφισαν υπέρ της νομιμοποίησης της ευθανασίας. Η νομιμοποίηση του ιατρικά υποβοηθούμενου θανάτου είχε επικυρωθεί από το κοινοβούλιο πριν δυο χρόνια, όμως δεν είχε τεθεί σε εφαρμογή. Οι πολίτες τάχθηκαν υπέρ της νομιμοποίησης της ευθανασίας με το 65,1% να ψηφίζει υπέρ και το 33,7% κατά. Η νομοθεσία, που προβλέπει ότι η ευθανασία αφορά τους ασθενείς σε τελικό στάδιο, με λιγότερο από έξι μήνες ζωής οι οποίοι υποφέρουν «αφόρητα», θα ισχύσει από τον Νοέμβριο του 2021. Όσοι ζητούν να υποβληθούν σε ευθανασία θα πρέπει να είναι άνω των 18 ετών και θα χρειάζεται η έγκριση δύο γιατρών –τον γιατρό του ασθενή και έναν ανεξάρτητο- ενώ θα πρέπει να έχει γίνει και ψυχιατρική εκτίμηση του ασθενούς ώστε να μην υπάρχουν αμφιβολίες για την ικανότητά του να λαμβάνει αποφάσεις.

Ωστόσο, στην Ολλανδία πριν έναν χρόνο ψηφίστηκε ο νόμος για ευθανασία σε ανήλικους, υπό προϋποθέσεις.

Τι ισχύει για την ευθανασία στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Δεν υφίσταται ενιαία αντιμετώπιση για το ζήτημα της ευθανασίας και της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας στις 28 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι περισσότερες πάντως χώρες τάσσονται εναντίον της ενεργητικής ευθανασίας και της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας, ενώ αποδέχονται το δικαίωμα του ασθενούς στην άρνηση της θεραπείας. Μόνο τρεις χώρες (Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο) έχουν προχωρήσει σε νομιμοποίηση της ευθανασίας, και μάλιστα υπό αυστηρούς όρους.

Στην Ελλάδα και στις περισσότερες χώρες της ΕΕ η ευθανασία δεν έχει τύχει εξειδικευμένης νομοθετικής ρύθμισης, παρά μόνο συζητείται κατά καιρούς, δημιουργώντας συνήθως εντάσεις και διχασμούς. Με αφορμή πάντως την αναθεώρηση του ποινικού κώδικα, υπήρξε κάποιο ενδιαφέρον για να συζητηθεί και το συγκεκριμένο ζήτημα. Η βασική αντίθεση διεθνώς είναι ότι από τη μια κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα της αυτονομίας, πράγμα που αφορά και τις αποφάσεις για το τέλος της ζωής του, αλλά από την άλλη η ζωή θεωρείται ύψιστη αξία, την οποία οι γιατροί καλούνται να διαφυλάσσουν με κάθε μέσο. Επιπλέον, σύμφωνα με τη χριστιανική διδασκαλία, μόνο ο Θεός μπορεί να διαθέσει τη ζωή και το θάνατο.

Ευθανασία και στη Κύπρο;

Τον Ασκό του Αίολου άνοιξε η βουλευτής του ΑΚΕΛ και πρόεδρος της επιτροπής ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Ειρήνη Χαραλαμπίδου, αφού έθεσε το θέμα της ευθανασίας ενώπιον της επιτροπής ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επίσης το συγκεκριμένο θέμα θα εγγραφεί στη Βουλή από την ίδια και τη βουλευτή των Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών, Αλεξάνδρα Ατταλίδου, η οποία συμμετείχε στη συνάντηση. Η κ. Ατταλίδου χαιρέτισε το γεγονός ότι ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος έχει βάλει στην ατζέντα του θέματα που άπτονται του περιβάλλοντος και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σημειώνοντας «το ότι ο ΠΔΣ μας ενημέρωσε ότι θα ασχοληθεί με το θέμα περιβάλλον και ανθρώπινα δικαιώματα για μένα είναι ένα τεράστιο βήμα μπροστά και το χαιρετίζω».

Κατά τη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε, συμφωνήθηκαν συγκεκριμένες ενέργειες, οι οποίες σύμφωνα με τον Πρόεδρο του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, Χρίστο Κληρίδη, «δυνατόν να ληφθούν προσεχώς, ούτως ώστε να προασπίσουμε την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε ένα κράτος δικαίου σε αυτό τον τόπο». Όπως είπε ο κ. Κληρίδης ο σύλλογος έχει απευθύνει πρόσκληση στη Πρόεδρο και τα μέλη της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Βουλής στο επετειακό συνέδριο του, στις 10 Δεκεμβρίου, με θέμα την ευθανασία και την προστασία του περιβάλλοντος.

Ωστόσο σε δηλώσεις της στη «Σημερινή Online» η πρόεδρος της επιτροπής ανθρωπίνων δικαιωμάτων και βουλευτής του ΑΚΕΛ, Ειρήνη Χαραλαμπίδου, ανέφερε ότι «ήταν ένα θέμα το οποίο έπρεπε να ανοίξει εδώ και καιρό, δεν υπάρχουν θέματα που δεν επιτρέπεται να τίθενται σε διάλογο, όσο δύσκολα κι αν είναι νομικά, τεχνικά και συναισθηματικά.». Εξάλλου αναφέρθηκε στο γεγονός ότι κι άλλες χώρες έχουν υιοθετήσει αυτή τη διαδικασία και θα πρέπει και η Κύπρος να συζητήσει το θέμα από τη στιγμή που συμπολίτες μας καταφεύγουν στο εξωτερικό για να υποβληθούν σε αυτή τη διαδικασία μετα από αφόρητους πόνους που προκαλούν οι ανίατες ασθένειες.

«Δεν υπάρχει θέση για το οτιδήποτε ακόμη, θα ενημερωθούμε, θα ακούσουμε, θα συζητήσουμε και μια κοινωνία που είναι ένας ζωντανός οργανισμός και εξελίσσεται κτίζει πάνω στον διάλογο. Όπως και για άλλα θέματα που κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε στο παρελθόν όπως είναι το σύμφωνο συμβίωσης, η αποποινικοποίηση της άμβλωσης και ο πολιτικός γάμος, και όπως είδαμε τότε, παρά τις αντιδράσεις ενσωματωθήκαν στο δίκαιο μας χωρίς κανένα απολύτως πρόβλημα. Ως εκ τούτου ο διάλογος είναι θεμιτός και θα ανοίξει το θέμα, θα ακούσουμε τις απόψεις και θα δούμε πως θα προχωρήσουμε» τόνισε η κα. Χαραλαμπίδου.

Αντιδράσεις και από την εκκλησία

Μιλώντας στην εκπομπή «Πρωτοσέλιδο» ο θεολόγος Ανδρέας Πιτσιλλίδης αναφέρθηκε στο θέμα ευθανασία αλλά και στη στάση που διατηρεί η Εκκλησία της Κύπρου.

Ο κ. Πιτσιλλίδης τόνισε πως «Δεν μιλούμε για περιπτώσεις ευγονικές, με στόχο να αποβάλουμε ανάπηρα άτομα ή με δυσκολίες», ενώ συμπλήρωσε ότι στην Ευρώπη δεν μπορούν να υιοθετηθούν τέτοιες τακτικές που είναι κατά του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.

Επίσης ξεκαθάρισε πως η Εκκλησία της Κύπρου είναι πολύ συντηρητική στο ζήτημα της ευθανασίας και πως «η Επιτροπή Βιοηθικής της Εκκλησίας της Κύπρου με προεδρεύων τον Μητροπολίτη Πάφου, έχει πολύ ακραίες απόψεις». Ωστόσο θεωρούν την ευθανασία ως δολοφονία και ότι η Εκκλησία πρέπει να έχει πιο ανοικτούς ορίζοντες. «Δεν εκτελούμε κάποιον, απλά παραδεχόμαστε ότι είναι ήδη νεκρός».

Συνεχίζοντας, διευκρίνισε ότι ο Θεός δεν έστειλε τους ανθρώπους στη γη για να υποστούν κορωνοϊο, ούτε πόνο, ούτε ασθένεια, ούτε θάνατο. «Όλα αυτά είναι κατάρα και σκοτάδι που δεν έχουν σχέση με το Θεό. Παράλληλα εξήγησε ότι δεν τίθεται ζήτημα αναγκαστικής ευθανασίας. «Δεν θα αποφασίσει ένας συγγενής που μας βαρέθηκε ή μια κοινωνία που κουράστηκε από την ύπαρξη μας». Πρόσθεσε ότι ο άνθρωπος όταν είναι κάτω από το βάρος ψυχολογικού και ανθρώπινου πόνου δεν έχει το καθαρό μυαλό για να πάρει αποφάσεις που μετά μπορεί να μετανιώσει, για αυτό υπάρχουν ειδικοί που θα εξετάσουν αν αυτή η απόφαση είναι η πραγματική του βούληση.

Στη συνέχεια επεσήμανε ότι τα κράτη της δυτικής Ευρώπης εφαρμόζουν την ευθανασία με αυστηρούς όρους, συμπληρώνοντας ότι στην Αμερική υπάρχουν πολιτείες που οι πάσχοντες πατούν οι ίδιοι το κουμπί για τερματισμό της ζωή τους. Επιπλέον ο κ. Πιτσιλλίδης εξήγησε και την άποψη ιερέων ότι με την ευθανασία αφαιρείται η περίπτωση του θαύματος. «Θαύμα έγινε ήδη και είναι ότι υπάρχουμε».

Καταληκτικά διευκρίνισε ότι ο κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα στην αξιοπρεπή ζωή. «Έχω την άποψη ότι όλοι πρέπει να θεωρούμαστε δότες εκτός και αν δηλώσουμε το αντίθετο».

Ωστόσο σε ερώτηση της «Σημερινής Online» προς την Βουλευτή του ΑΚΕΛ κα. Χαραλαμπίδου για το πως θα αντιμετωπιστεί η στάση της Εκκλησίας ως προς το θέμα της ευθανασίας ανέφερε ότι «δεν προσπαθούμε να πείσουμε οποιονδήποτε, η εκκλησία έχει κάθε δικαίωμα να εκφράζει τις απόψεις της, ενώ θα κληθεί και στην επιτροπή για να εκφράσει τις απόψεις της, αλλά άλλο εκφράζω άποψη και άλλο το επιβάλω. Είναι εντελώς διαφορετικά θέματα.