Αρχίζει η συζήτηση για τη φορολογική μεταρρύθμιση

Η φορολογία αποτελεί ένα εργαλείο δημοσιονομικής πολιτικής που επιτρέπει στην εκάστοτε κυβέρνηση να διαμορφώνει την κοινωνική της πολιτική, τον αναπτυξιακό της σχεδιασμό και την προώθηση συγκεκριμένων πολιτικών, όπως για παράδειγμα η προστασία του περιβάλλοντος.

Η διαμόρφωση τέτοιων πολιτικών πρέπει να λαμβάνει υπόψη από τη μια την κοινωνική συνοχή και από την άλλη τη δημιουργία συνθηκών ανάπτυξης. Δεν πρέπει δηλαδή το φορολογικό βάρος να είναι τέτοιο, σε πολίτες και επιχειρήσεις, που για τους μεν ιδιώτες να περιορίζει σημαντικά τις καταναλωτικές τους συνήθειες και για τις δε επιχειρήσεις να περιορίζει τις επενδύσεις και περαιτέρω ανάπτυξή τους.

Άλλωστε το μεγαλύτερο μέρος των κρατικών εσόδων, σύμφωνα με τον προϋπολογισμό, προέρχεται από τους άμεσους (όπως ο φόρος επί των κερδών των επιχειρήσεων και των εισοδημάτων των υπαλλήλων) και έμμεσους φόρους (όπως είναι ο φόρος προστιθέμενης αξίας).

Η Πολιτεία παρέχει συγκεκριμένα κίνητρα που αφορούν την προσέλκυση επενδύσεων στη χώρα, την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και την προώθηση, μέσω ενός στρατηγικού πλάνου, συγκεκριμένων τομέων της οικονομίας. Σημειώνεται ότι στην Κύπρο η τελευταία ολοκληρωμένη φορολογική μεταρρύθμιση έγινε το 2003, βοηθώντας την ανάπτυξη του τομέα των υπηρεσιών.

Ευρωπαϊκή Ένωση και ΟΟΣΑ τα τελευταία χρόνια προχώρησαν στη θεσμοθέτηση των προτύπων για ανταλλαγή των πληροφορίων, μεταξύ των φορολογικών Αρχών, όσον αφορά τη διατήρηση λογαριασμών φορολογουμένων με χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τη δομή εταιρικών σχημάτων που διατηρούν. Επιπλέον, κινούμαστε σε ένα περιβάλλον όπου οι επιχειρήσεις θα πρέπει να έχουν τη βάση τους (substance) στη συγκεκριμένη χώρα για να θεωρούνται φορολογικοί κάτοικοι.

Φορολογικά κίνητρα και αλλαγές

Φορολογικά κίνητρα δίνονται στις περιπτώσεις που η Πολιτεία θέλει να προωθήσει συγκεκριμένους τομείς, όπως έγινε πρόσφατα με τον τομέα των επενδυτικών ταμείων, ενώ σύντομα αναμένεται να ανακοινωθούν μέτρα, τα οποία θα βοηθήσουν στην προσπάθεια προσέλκυσης εταιρειών τεχνολογίας.

Ένας τομέας στον οποίο υπήρξαν σημαντικές αλλαγές τα τελευταία χρόνια είναι αυτός των ακινήτων. Υπενθυμίζεται η αλλαγή στη νομοθεσία για μείωση των μεταβιβαστικών τελών, η κατάργησή τους σε περίπτωση που η συναλλαγή υπόκειται σε ΦΠΑ και η δυνατότητα αίτησης για μειωμένο συντελεστή ΦΠΑ στην περίπτωση που ο αγοραστής θα χρησιμοποιήσει το ακίνητο ως τη μόνιμή του κατοικία. Επιπλέον εφαρμόζονται φοροαπαλλαγές στην περίπτωση ανάκτησης ακινήτων από τα τραπεζικά ιδρύματα έναντι δανείων (η συγκεκριμένη πρόνοια ενδεχομένως να μην ανανεωθεί ξανά).

Η κατάργηση εντελώς του φόρου ακίνητης ιδιοκτησίας είναι ένα θέμα το οποίο ακόμη συζητείται, εφόσον από τη μια γίνονται αναφορές για δικαιότερη κατανομή των φορολογικών βαρών και από την άλλη η μη φορολόγηση αδρανών περιουσιακών στοιχείων δεν προωθεί την ανάπτυξή τους.

Το φορολογικό σύστημα μιας χώρας πρέπει να είναι απλό στην εφαρμογή, δίκαιο και να προωθεί τη φορολογική συμμόρφωση. Σημαντικό παράγοντα αποτελεί και η χρήση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης τόσο σε θέματα συμμόρφωσης, όσο και σε θέματα ελέγχου. Υπενθυμίζεται ότι το Τμήμα Φορολογίας βρίσκεται στη διαδικασία εγκατάστασης νέου λογισμικού που θα βοηθήσει στη διευκόλυνση των φορολογουμένων (και του Τμήματος Φορολογίας στην εξυπηρέτηση του κοινού) τόσο όσον αφορά τη διεκπεραίωση των υποχρεώσεών τους προς το κράτος όσο και την ενημέρωσή τους για πιθανά υπόλοιπα που υπάρχουν.

Αποφάσεις σε δύο πυλώνες

Οι πρόσφατες αποφάσεις των χωρών μελών που ανήκουν στον ΟΟΣΑ αφορούν δύο πυλώνες. Πρώτο την ανακατανομή του φορολογητέου εισοδήματος διεθνών εταιρειών ώστε τα έσοδα να φορολογούνται στη χώρα όπου πωλείται το αγαθό ή παρέχεται η υπηρεσία και δεύτερο την εφαρμογή ελάχιστου εταιρικού φόρου 15%. Το μέτρο αφορά μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες με υψηλό τζίρο και αναμένεται να εφαρμοστεί το 2023.

Ουσιαστικά, με αυτόν τον τρόπο θα αποθαρρύνονται πολυεθνικές εταιρείες να «μεταφέρουν» κέρδη και φόρους σε άλλες χώρες με χαμηλότερη φορολογία. Το κάθε κράτος θα μπορεί να έχει τον δικό του φορολογικό συντελεστή, την ίδια ώρα όμως η χώρα που αποτελεί την κύρια βάση της επιχείρησης θα μπορεί να επιβάλει επιπλέον φόρο μέχρι το 15%, «εξανεμίζοντας» ουσιαστικά οποιοδήποτε πλεονέκτημα «φορολογικής μεταφοράς» των κερδών σε άλλη δικαιοδοσία. Η Κύπρος μέσα από την ανακοίνωση του Υπουργείου Οικονομικών τονίζει ότι θα υιοθετήσει τις πιο αποφάσεις, οι οποίες αναμένονται να ενταχθούν σε ευρωπαϊκές οδηγίες.

Αναπόφευκτά έχει ξεκινήσει η συζήτηση για αύξηση του συντελεστή εταιρικού φόρου για όλες τις επιχειρήσεις στο 15% (όχι μόνο για τις πολυεθνικές εταιρείες, μέτρο που ουσιαστικά δεν επηρεάζει σημαντικά την Κύπρο), στο πλαίσιο μιας ολιστικής φορολογικής μεταρρύθμισης, όπου θα παραχωρηθούν συγκεκριμένα αντισταθμιστικά μέτρα (π.χ. μείωση της αμυντικής εισφοράς στα μερίσματα φυσικών προσώπων και στη λογιζόμενη διανομή μερίσματος).

Οπότε, εταιρείες τεχνολογίας ή άλλες εταιρείες που επιλέξουν να μεταφέρουν τη βάση τους στην Κύπρο θα μπορούν να εκμεταλλευτούν τον φορολογικό συντελεστή της χώρας, χωρίς να δίνεται η δυνατότητα σε άλλη δικαιοδοσία για επιβολή επιπλέον φόρου (μέχρι του ποσού που να ανταποκρίνεται στον ελάχιστο παγκόσμιο φόρο).

Θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι η επιβολή ενιαίας φορολογικής βάσης είναι κάτι διαφορετικό από την επιβολή ενός ενιαίου φορολογικού συντελεστή. Το πρώτο αφορά τη φορολογητέα ύλη, δηλαδή ποια εισοδήματα φορολογούνται και ποια απαλλάσσονται και τι έξοδα εκπίπτουν από το φορολογητέο εισόδημα. Στην Κύπρο, για παράδειγμα, εισοδήματα από μερίσματα και κέρδη από πώληση μετοχών εκπίπτουν του φορολογητέου εισοδήματος. Το δεύτερο αφορά το ποσοστό φόρου επί του φορολογητέου εισοδήματος, οπότε οτιδήποτε δεν αποτελεί μέρος της φορολογικής βάσης δεν φορολογείται.

Σημειώνεται ότι εδώ και καιρό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προετοιμάζει το έδαφος για την υιοθέτηση της ενιαίας φορολογικής βάσης, χωρίς όμως μέχρι στιγμής να είναι δυνατή η υιοθέτησή της.

Η παραχώρηση κινήτρων γίνεται απ’ όλες τις κυβερνήσεις, πάντα φυσικά με σεβασμό στο διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα, όπως η Μάλτα, η Ολλανδία, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και πολλές άλλες. Σημειώνουμε κυρίως ευρωπαϊκές χώρες εφόσον οποιαδήποτε μέτρα λάβει η Κύπρος πρέπει να είναι συμβατά με το ευρωπαϊκό δίκαιο.

Η Κύπρος καλείται από τη μια να προσαρμοστεί στα δεδομένα που δημιουργούνται από τις αποφάσεις του ΟΟΣΑ και από την άλλη να παρέχει συγκεκριμένα κίνητρα που θα ενισχύσουν τις ξένες επενδύσεις, τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων και τη δίκαιη κατανομή των φορολογικών βαρών.

(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 17/10/2021)