Αναλύσεις

Ο Μύτος της Δημοκρατίας

Η αρετολογική θεμελίωση της δημοκρατίας ως μεσότητος

Το πιο κάτω είχε επιχειρηματολογηθεί με αφορμή τον 'μικρό' τότε και πιο απόλυτο Μητσοτάκη που δεν έβλεπε στην πολιτική του οποιοδήποτε όρισμα κατά των κοινωνικών ανισοτήτων, πιστός στο πρόταγμα του νεοφιλελεύθερου 'ρεαλισμού' του 'ας φάνε παντεσπάνι'.

Πολιτική είναι η πραγμάτευση του πραγματικού με ιδεατούς όρους που προσβλέπουν στην υπέρβασή του. Αυτό δηλαδή που λέγεται πολιτικό όραμα. Στο φως του πραγματικού γεγονότος ότι 'ου γίγνεται πόλις εξ ομοίων' ο Αριστοτέλης ζήτησε τον μετριασμό των ακροτήτων, αρετολογώντας το μέσον.

Είναι όπως η μύτη, κατά το παρομοιωτικό παράδειγμά του Διδασκάλου, στο Δ' βιβλίο των Πολιτικών του: Ούτε υπερβολικά γαμψή ούτε υπερβολικά κοίλη, σχήματα που συντείνουν στην ομορφιά της μύτης ως ένα μέτρο, αλλά καταλύουν το ίδιο το σχήμα της μύτης στην άμετρη υπερβολή τους.

Κι η ιστορία έδειξε πώς καταργείται η ίδια η πολιτική, σε αυτή την ανθρώπινη κι ανθρωπιστική, αρετολογική αντίληψή της, με την έννοια του πλαισίου ανάδειξης των ανθρωπίνων αρετών, της ωραίας μύτης, όπου κι όποτε οδοστρωτήρες ζήτησαν την απόλυτη εξομοίωση προς την μία ή την άλλη κοινωνική κατεύθυνση.

Η αναφορά στη μύτη λοιπόν αρύεται από την παραστατική για τις θέσεις του Αριστοτέλη παρομοίωση σε ό,τι αφορά το ιδεατό στην κρίση του πολίτευμα, από τις υφιστάμενες, λογικά αλλά κι ιστορικά δοσμένες επιλογές, την μοναρχία, την ολιγαρχία και την δημοκρατία. Απέχοντας από το να εκδηλώσει μια προτίμηση, μια ισορροπημένη, φιλοσοφική στάση που τηρεί σε όλα τα βιβλία των Πολιτικών, προσομοιάζει τα τρία πολιτεύματα με τρόπους και βαθμούς απόκλισης από την 'τέλεια', απόλυτα ευθεία - πείτε την ελληνική - μύτη.

Λίγη απόκλιση από την μία πλευρά δίνει την γαμψή μύτη, το 'γρυπόν', με την δική της ομορφιά, ας πούμε του αποφασιστικού ύφους, ενώ κλίση από την άλλη δίνει την ομορφιά της κοίλης ή πλακουτσωτής μύτης, το 'σιμόν' - με τα επιχειρήματα και την ελκυστικότητά της η κάθε μία - όπως άλλωστε δέχεται τα επιχειρήματα για κάθε ένα από τα τρία πολιτεύματα στο 4ο βιβλίο των Πολιτικών, εμφανιζόμενος παρελκυστικά, κατά σειράν ως φιλομοναρχικός ως αριστοκρατικός κι ως δημοκρατικός.

Στις τελευταίες παραγράφους του Ε βιβλίου, μετά από μια εξαντλητική καταγραφή των αιτιών στάσεων και καταλύσεως των πολιτευμάτων, δίνει μια επίδειξη της Αριστοτελικής μετριοπάθειας, υποδεικνύοντας με παράδειγμα την μύτη στους ταγούς των 'παρεκβατικών' πολιτευμάτων όπως η αριστοκρατία κι η δημοκρατία να μην υπερβάλλουν στα αποκλίνοντα προς την αρέσκειά τους χαρακτηριστικά του πολιτεύματός τους, διότι όχι μόνο θα το καταστήσουν χειρότερο, αλλά μπορεί να καταλήξουν αυτό να μην είναι καν πολίτευμα: όπως μια υπερβαλλόντως γαμψή ή πλακουτσωτή μύτη γίνεται τόσο δύσμορφη, ώστε να μην μοιάζει καν μύτη...

Τίτος Χριστοδούλου, επιμυττίας (who knowses the best of noses)