Ο διζωνικός χάρτης ήταν έτοιμος προτού φθάσει στην Κύπρο ο Κλαρκ Κλίφορντ

Διάβασα το απόσπασμα από το βιβλίο του κ. Γιαννάκη Ομήρου «Καταγραφή», που κυκλοφόρησε, για την επίσκεψη του Αμερικανού Κλαρκ Κλίφορντ στην Κύπρο, τον Φεβρουάριο του 1977 («Φ», 17.10.2021).

Το πρώτο απόσπασμα γράφει:

«Στις αρχές του 1977, κατά την επίσκεψη στην Κύπρο του Κλαρκ Κλίφορντ, απεσταλμένου του Αμερικανού Προέδρου Κάρτερ, προέκυψε διχογνωμία στον χειρισμό του Κυπριακού από πλευράς μας. Ο Κλίφορντ, στις συνομιλίες που είχε με τον Πρόεδρο Μακάριο, τον έπεισε να υποβάλει η ελληνοκυπριακή πλευρά προτάσεις επί χάρτου, με την υπόσχεση ότι θα εξασφαλιζόταν η κατάθεση αντιπροτάσεων από τουρκοκυπριακής πλευράς. Ο Μακάριος δεσμεύθηκε ότι θα κατατίθετο από πλευράς μας ένας χάρτης… Είχε προηγηθεί, στις 12 Φεβρουαρίου 1977, η συνομολόγηση της πρώτης συμφωνίας υψηλού επιπέδου Μακαρίου και Ντενκτάς, στην παρουσία του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Κουρτ Βάλντχαϊμ».

1) Ο Κλαρκ Κλίφορντ (Clark Clifford) δεν «έπεισε τον Μακάριο να υποβάλει η ελληνοκυπριακή πλευρά προτάσεις επί χάρτου». Ο διζωνικός χάρτης ήταν έτοιμος και στο συρτάρι του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου όταν τον επισκέφθηκε ο Κλίφορντ. Το επιβεβαίωσε ο Αμερικανός αξιωματούχος Νέλσον Λέσκι (Nelson Ledsky). Σύμφωνα με έγγραφο της βρετανικής πρεσβείας στην Ουάσιγκτον, ημερ. 3 Μαρτίου 1977, προς το Φόρεϊν Όφις, ο Μακάριος είχε ήδη έτοιμο τον χάρτη όταν τον επισκέφθηκε ο Κλίφορντ. Τον έβγαλε από συρτάρι του γραφείου του, του τον έδειξε και του ζήτησε να μην πει τίποτα σε κανέναν. Είπε, επίσης, ότι δεν ήθελε την τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα να αναμειγνυόταν στο Κυπριακό.

Ο Κλαρκ Κλίφορντ έφθασε στην Κύπρο στις 23 Φεβρουαρίου 1977 και έφυγε στις 26 Φεβρουαρίου 1977 («Σημερινή», 10, 23 και 27 Φεβρουαρίου 1977.)

2) Στις 12 Φεβρουαρίου 1977 δεν «συνομολογήθηκε η πρώτη συμφωνία υψηλού επιπέδου Μακαρίου και Ντενκτάς στην παρουσία του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Κουρτ Βάλντχαϊμ». Αυτός ο μύθος επικράτησε για δεκαετίες και όλοι μας πέσαμε στην παγίδα της παραπληροφόρησης, μέχρι που μάθαμε την αλήθεια από το Βρετανικό Εθνικό Αρχείο. Δεν υπήρξε καμία «συμφωνία», αλλά μια συνεννόηση τεσσάρων κατευθυντηρίων γραμμών μεταξύ Μακαρίου και Ντενκτάς για επανέναρξη των διακοινοτικών συνομιλιών, ως οδηγία προς τους διαπραγματευτές. Οι κατευθυντήριες αυτές γραμμές καταγράφτηκαν στα ΠΡΑΚΤΙΚΑ που κράτησαν τα Ηνωμένα Έθνη. Δεν ήταν «εν τη παρουσία του ΓΓ», αλλά ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΝΤΟΣ της συνεδρίας του ΓΓ του ΟΗΕ Κ. Βάλντχαϊμ. Ούτε υπογραφές υπήρξαν. Και αυτά δήλωσε και ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος στη δημοσιογραφική διάσκεψη που έδωσε μαζί με τον Ντενκτάς και τον Βάλντχαϊμ την επομένη, 13.2.1977.

«Εκπληκτικό το γεγονός ότι στη δημοσιογραφική τους διάσκεψη 13.2.1977 (Βάλντχαϊμ, Μακάριος και Ντενκτάς), σύμφωνα με την έκθεση του Βρετανού Υπάτου Αρμοστού (στη Λευκωσία) και ο ίδιος ο Μακάριος ανέφερε ότι δεν υπογράφτηκε κανένα έγγραφο, αλλά οι 4 κατευθυντήριες γραμμές περιελήφθησαν στα πρακτικά που κράτησαν τα ΗΕ!» (Άρθρο της γράφουσας στη «Σημερινή», 17.10.2021, «Η 44χρονη πολιτική ΑΠΑΤΗ των διακοινοτικών»).

3) Η λέξη «διζωνική» δεν περιλαμβανόταν στις «τέσσερεις κατευθυντήριες γραμμές» και αυτό προβλημάτιζε για χρόνια. Τελικά μάθαμε πρόσφατα και αυτόν τον λόγο από το Αρχείο του ΟΗΕ. Ο Μακάριος το είχε ζητήσει από τον Ντενκτάς, ώστε να προετοίμαζε πρώτα την κοινή γνώμη! Αυτούσια η αναφορά στο εν λόγω τηλεγράφημα:

«…HE (Denktash), FEELS STRONGLY ABOUT KEEPING EXPRESSIONS BI-ZONAL AND ZONES, ALTHOUGH HE REALISES TERMS ARE NOT USED IN FEBRUARY 1977 GUIDELINES. THERE WAS FULL UNDERSTANDING, HE STRESSES, BETWEEN HIM AND MAKARIOS THAT BI-COMMUNAL HAD ALSO THE MEANING OF BI-ZONAL, BUT LATTER TERM WAS NOT INSERTED AT MAKARIOS’ SPECIFIC REQUEST SO HE COULD FIRST PREPARE HIS PUBLIC OPINION…»

(Ευχαριστίες στον επίκουρο καθηγητή, Δρα Κλέαρχο Α. Κυριακίδη, ο οποίος εντόπισε το εν λόγω έγγραφο στο Αρχείο του ΟΗΕ. Όλες οι πηγές του άρθρου στο βιβλίο μου «Διζωνική vs Δημοκρατία», 2019).

Στις 22 Αυγούστου 1975 ο Βρετανός ΄Υπατος Αρμοστής στη Λευκωσία έγραψε στο Λονδίνο για τη συνομιλία του με τον Μακάριο. «Ο Μακάριος επιβεβαίωσε ότι τώρα είναι έτοιμος να δεχθεί μια δι-ζωνική διευθέτηση και, παρόλο που δεν θα το αποκαλύψει δημοσίως μέχρι να φθάσουν οι διαπραγματεύσεις σε ικανοποιητικό πακέτο, έχει δώσει οδηγίες κατά τη συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου στις 18 Αυγούστου να χαμηλώσει η κριτική γι’ αυτήν… Ο Μακάριος υπονόησε ότι θα μπορέσει να πωλήσει στην ελληνοκυπριακή κοινή γνώμη μείωση της τουρκικής ζώνης στο 25%...».

Στις 16 Οκτωβρίου 1975 η Υπ. Αρμοστεία και πάλιν ενημέρωσε το Λονδίνο ότι, «σύμφωνα με τον Λέανδρο Ζαχαριάδη (που θα πληροφορήθηκε από τον Γλ. Κληρίδη), ο Αρχιεπίσκοπος είχε προφανώς πει στον Δρα Κίσινγκερ ότι θα δεχόταν μια δι-ζωνική ομοσπονδία με τους Τούρκους να κρατούν το 25%. Δεν θα δεχόταν όμως την ίση αντιπροσώπευση στη κεντρική κυβέρνηση». Και είχε ενημερώσει και το Εθνικό Συμβούλιο…

Σε δημοσίευμα του Δρος Κύπρου Τοφαλλή στην ομογενειακή εφημερίδα «Ελευθερία» στο Λονδίνο, τεύχος 1ης Δεκεμβρίου 2016, υπάρχει καθαρή μαρτυρία για το παρασκήνιο της αποδοχής από πλευράς Μακαρίου της «διζωνικής» και ετοιμασίας του «χάρτου» μέσα από τα πρακτικά του Εθνικού Συμβουλίου. Δημοσιεύονται, ακόμα, όσα τους είχε πει ο Κλαρκ Κλίφορντ. Στα πρακτικά του Εθνικού Συμβουλίου (28.2.1977) υπογραμμένα από τους Εζεκία Παπαϊωάννου και Τάσσο Παπαδόπουλου, o Κλίφορντ είχε εισηγηθεί στον Μακάριο τα ακόλουθα: «Κατά τις επικείμενες συνομιλίες στη Βιέννη να είστε σαφείς στις προτάσεις σας και εποικοδομητικοί, επιδιώκοντας πρόοδο κατά τη διάρκεια του 1977. Τώρα το κλίμα είναι ευνοϊκό για την ελληνοκυπριακή πλευρά. Πιθανόν αργότερα να μην υπάρχει το ίδιο κλίμα. Τώρα Κυβέρνηση και Κογκρέσο έχουν την ίδια γραμμή για το Κυπριακό. Γι’ αυτό δεν νομίζω ότι τώρα θα εγκριθεί βοήθεια προς την Τουρκία, αλλά δεν μπορώ να γνωρίζω μέχρι πότε θα συνεχισθεί αυτό…».

ΞΕΧΩΡΙΣΤΟ

Η αποστολή Κλαρκ Κλίφορντ

Το αμερικανικό Κογκρέσο στις 5 Φεβρουαρίου 1975 επέβαλε το εμπάργκο όπλων εναντίον της Τουρκίας. Η νέα αμερικανική διοίκηση του Jimmy Carter νωρίς το 1977 διόρισε τον Κλαρκ Κλίφορντ ως ειδικό αντιπρόσωπό της για το κυπριακό πρόβλημα. Αυτή η πρωτοβουλία αποσκοπούσε:

α) Όχι τόσο στην πραγματική επίλυση του κυπριακού προβλήματος, αλλά στο να παρουσίαζε η νέα αμερικανική κυβέρνηση κάποια δραστηριότητα για το Κυπριακό, ούτως ώστε να ικανοποιούσε την ελληνική κοινότητα της Αμερικής, πετυχαίνοντας την προεκλογική υποστήριξή της.

β) Στη μεθόδευση τερματισμού του εμπάργκο όπλων εναντίον της Τουρκίας και στην ομαλοποίηση των σχέσεών της με τις ΗΠΑ.

Σ’ αυτό το πλαίσιο είναι που πρέπει να μελετήσει ένας το αμερικανικό ενδιαφέρον, δηλαδή τις αγγλοαμερικανικές διαπραγματεύσεις για λύση μεταξύ 1975-1979, όσο διαρκούσε το εμπάργκο. Τις οποίες διαπραγματεύσεις κηδεμόνευε επιτακτικά με ΧΑΡΤΕΣ και σχέδια το Λονδίνο και όχι η Ουάσιγκτον…

Ο Μακάριος, σύμφωνα με τα πρακτικά της συνεδρίας του Ε.Σ. – 9.3.1977, ανέφερε τα ακόλουθα:

«Μια πολυπεριφερειακή λύσις δεν έχει ολιγότερους κινδύνους διά διχοτόμησιν από την διζωνικήν… Δεν πιστεύω ότι μεγάλος αριθμός Ελληνοκυπρίων θα επιθυμούσαν να επιστρέψουν εις τας οικίας των υπό τουρκοκυπριακήν διοίκησιν… Είναι πλέον εφικτή ή επιθυμητή πολυπεριφερειακή λύσις ή προτιμάται, υπό τας περιστάσεις “διζωνική” λύσις; Εάν η απάντησις εις “διζωνική” λύσιν είναι καταφατική, πού τοποθετείται η υπό τουρκοκυπριακή διοίκησιν περιοχή και υποβάλλεται εκ μέρους μας χάρτης υποδεικνύων την τοιαύτην περιοχή; Η ιδική μου απάντησις είναι ότι υπό τας περιστάσεις προτιμώ την “διζωνική” λύσιν και εισηγούμαι να υποβληθή χάρτης εκ μέρους της ελληνοκυπριακής πλευράς».

Στις απόψεις Μακαρίου αντέδρασαν ο Βάσος Λυσσαρίδης και ο Σπύρος Κυπριανού. Ο Εζεκίας Παπαϊωάννου υποστήριζε τη γραμμή Μακαρίου για υποβολή προτάσεων και χάρτου.

Ο δε Τάσσος Παπαδόπουλος υποστήριξε και εκείνος την υποβολή χάρτου, ισχυριζόμενος ότι αυτό… «θα ανταποκρινόταν στο αίτημα των Τουρκοκυπρίων να γνωρίζουν αν η περιοχή υπό την δική των διοίκηση θα ήταν κατάλληλη για “οικονομική βιωσιμότητα και παραγωγικότητα” αλλά αν οι Τουρκοκύπριοι αρνούνταν να υποβάλουν χάρτη και αν απόρριπταν τις τρεις βασικές αρχές, τότε ούτε η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν έπρεπε να υποβάλει χάρτη».

Και όλα αυτά ενόσω ο χάρτης ήταν ήδη έτοιμος και τον είχε δείξει ο Μακάριος στον Κλίφορντ!

Ο Τ. Παπαδόπουλος έδωσε τον χάρτη στη Βιέννη. Οι Τούρκοι τούς ξεγέλασαν, δεν έδωσαν δικό τους, αλλά ο Παπαδόπουλος δεν τον απέσυρε!

Στις 25 Αυγούστου 2002 θα έγραφε η «Σημερινή» ότι ο Τ. Παπαδόπουλος αποκάλυψε πως ο ίδιος υπέβαλε την πρόταση για διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία με χάρτη και μάλιστα όχι ως κλητήρας του Εθνικού Συμβουλίου, αλλά ως πρόεδρος της Επιτροπής που συνέταξε τις προτάσεις, το τελικό κείμενο των οποίων διαμορφώθηκε από τον Μακάριο και τον ίδιο.

Επομένως, κάθε άλλο παρά «παγίδα» ήταν τα όσα τους είπε ο Κλίφορντ, ο οποίος κοίταζε ως Αμερικανός τα δικά τους συμφέροντα. Παγίδες για ’μας υπήρξαν οι αδέξιοι χειρισμοί δικών μας, ξεκινώντας από τον Μακάριο. Ο οποίος δυστυχώς έπαιξε κορώνα-γράμματα τα δίκαιά μας και θεωρούσε ως δεδομένους τους Έλληνες της Κύπρου σε ό,τι αποφάσιζε ερήμην των. Αν αυτό ήταν που του προκάλεσε την καρδιακή προσβολή, δεν ευθύνεται ο κάθε Κλίφορντ.

Η εν αγνοία του λαού αποδοχή των τετελεσμένων και ΔΔΟ από τον Μακάριο - Τηλεγράφημα 22/8/1975 προς το Φόρεϊν Όφις από τον Βρετανό ΄Υπατο Αρμοστή.

Η ενημέρωση από τη βρετανική Υπάτη Αρμοστεία προς το Φόρεϊν ΄Οφις, 16 Οκτωβρίου 1975.