Τα Οκτωβριανά του 1931
Πέρασαν από τότε 90 ολόκληρα χρόνια! Ημέρα Τετάρτη ήταν, 21 Οκτωβρίου του 1931. Ο κυπριακός Ελληνισμός ξεσηκώνεται ξανά για Ένωση και Λευτεριά. Την αφορμή έδωσαν οι σκληροί νόμοι των αποικιοκρατών, με αποκορύφωμα την υποχρέωση για καταβολή από τους Κυπρίους μεγάλου υποτελικού κεφαλικού φόρου, που στην ουσία αποτελούσε οφειλή της Τουρκίας προς τους Βρετανούς κεφαλαιούχους.
«Έλληνες αδελφοί. Πενήντα και τρία χρόνια αγγλικής κατοχής έπεισαν όλους και διαπίστωσαν περιτράνως: α) ότι οι δούλοι λαοί δεν ελευθερούνται με τας ικεσίας, τας παρακλήσεις και τας εκκλήσεις προς τα αισθήματα των τυράννων, β) ότι η απάντησις των τελευταίων είναι η περιφρόνησις προς τους ικετεύοντας ευτελείς δούλους και η αποθράσυνσίς των, γ) ότι η μόνη σωτηρία μας από πάσης απόψεως είναι η εθνική απολύτρωσις και ότι οι ξένοι είναι εδώ διά να θεραπεύσουν τα γενικά και ειδικά συμφέροντά των με κατάντημα βέβαιον την ηθικήν και υλικήν μας εξαθλίωσιν. Διά τούτο με το βλέμμα υψωμένον σταθερώς προς τον φωτεινόν αστέρα Νέας Βηθλεέμ του Εθνικού Σωτηρίου, ένα δρόμον έχουμεν και μόνον να βαδίσωμεν… ομονοούντες και λησμονούντες τας διχονοίας με πάσαν θυσίαν και με παν μέσον να επιδιώξωμεν την εθνική μας λύτρωσιν διά της μετά της μητρός Ελλάδος Ενώσεως... Τι και αν οι ξένοι τύραννοι στηρίζονται επί κολοσσών κτηνώδους βίας και ισχύος. Προς την βίαν ας αντιτάξωμεν το δίκαιόν μας, που θα θριαμβεύσει στο τέλος, μάλιστα όταν εμπνέεται με όλη την δύναμιν της ψυχής… Εμπρός και ο Θεός που δεν έπλασε τους λαούς του και τα πλάσματά του να είναι δούλοι των άλλων, είναι μαζί μας».
Αυτά διάβαζαν υποψιασμένοι και ανυποψίαστοι στην προκήρυξη που κυκλοφόρησε τη 17η Οκτωβρίου 1931 και έφερε την υπογραφή του Μητροπολίτη Κιτίου Νικόδημου. Η Κύπρος όλη βρέθηκε στους δρόμους και τις πλατείες. Χιλιάδες άνθρωποι, άοπλοι αλλά αποφασισμένοι κατευθύνονται προς το Κυβερνείο. Ένας νεαρός κατεβάζει την αγγλική σημαία και στη θέση της υψώνει τη γαλανόλευκη. Ο Κυβερνήτης αρνείται να δεχθεί αντιπροσωπία του πλήθους για να τους ακούσει και να παραλάβει το υπόμνημά τους. Ο χώρος καταλαμβάνεται από πάνοπλους Άγγλους στρατιώτες. Ο κόσμος επιτίθεται και πυρπολεί το Κυβερνείο. Οι Βρετανοί πυροβολούν αδιακρίτως. Πολλοί τραυματίζονται, ενώ ένας δεκαεπτάχρονος, ο Ονούφριος Κληρίδης, πέφτει νεκρός. Η εξέγερση απλώνεται σε όλο το νησί. Ο Μητροπολίτης Κυρήνειας Μακάριος μεταβαίνει στη Λευκωσία και εκφωνεί πύρινο εθνικό λόγο, καλώντας τα πλήθη να μεταβούν στο Διοικητήριο της πόλης και επικεφαλής πορείας διατάσσει να κατέβει η αγγλική σημαία και να υψωθεί η ελληνική. Οι Άγγλοι απειλούν με εκτέλεση τον νεαρό, που σαν αίλουρος αναρριχάται στον ιστό υψώνοντας την ελληνική σημαία. Ο Μητροπολίτης, προτάσσοντας το στήθος του, αποτρέπει την εκτέλεση. Την ίδια νύκτα αγγλικές δυνάμεις επιτίθενται κατά της Μητρόπολης Κερύνειας, διαλύουν τα πλήθη και σέρνουν τον Μητροπολίτη σε στρατιωτικό όχημα, για να οδηγηθεί προς την εξορία. Ακολουθούν δολοφονίες, τραυματισμοί, συλλήψεις, φυλακίσεις, εξορίες, περιοριστικά μέτρα.
Μετά την εξέγερση των Οκτωβριανών, μια ανελέητη δικτατορία επιβλήθηκε στο νησί. Όσοι θεωρήθηκαν υποκινητές της εξέγερσης των Οκτωβριανών εξορίστηκαν ως «πρόσωπα ιδιαιτέρως επικίνδυνα για την Αποικία». Πρόκειται για τους Μητροπολίτη Κιτίου Νικόδημο Μυλωνά, Κυρηνείας Μακάριο Μυριανθέα, πρωθιερέα Φανερωμένης Διονύσιο Κυκκώτη, καθώς και για τους Θεοφάνη Τσαγγαρίδη, Σάββα Λοϊζίδη, Χαράλαμπο Βατυλιώτη, Θεοφάνη Θεοδότου, Γεώργιο Χατζηπαύλου, Θεόδωρο Κολοκασίδη και Κώστα Σκελέα.
Οι Άγγλοι κατήργησαν ακόμη το Νομοθετικό Συμβούλιο, φιμώθηκε ο Τύπος με την επιβολή ελέγχου και λογοκρισίας, η οποία επεκτάθηκε και σε τηλεγραφήματα, απαγορεύθηκε η ύπαρξη και λειτουργία πολιτικών κομμάτων και οργανώσεων, απαγορεύθηκαν οι συγκεντρώσεις, επιβλήθηκε αστυνομικό καθεστώς, απαγορεύθηκε η ανύψωση ελληνικών σημαιών, επιβλήθηκαν περιορισμοί στη διακίνηση, υιοθετήθηκαν μέτρα στην εκπαίδευση, με κύριο σκοπό να υποδουλωθεί η ελληνική Παιδεία κ.ά.
Γράφει ο Λάζαρος Μαύρος στη «Σημερινή» της 19ης Οκτωβρίου 2009: «Κι έγραψε η εξεγερμένη γενιά του ’31, με πεσόντες νεκρούς τον 17χρονο Ονούφριο Κληρίδη κι άλλους δεκάξι, την παρακαταθήκη. Για να την παραλάβει, σαν σκυτάλη, η ένοπλη λεβεντογενιά του ’55. Για πάντα, έκτοτε, διαρκές προσκλητήριο αγώνα λευτεριάς για κάθε επόμενη ελληνική γενιά της Κύπρου».
Την 1η του Απρίλη του 1955 ακούστηκε για πρώτη φορά το «Εμπρός, εμπρός η Ε.Ο.Κ.Α. κράζει, η γη ας βροντήξει όπου πατεί…». Ήταν η συνέχεια της επανάστασης των Οκτωβριανών του 1931. Στα τέσσερα χρόνια που ακολούθησαν, αμούστακα παιδιά δίδαξαν στους φλεγματικούς Βρετανούς πώς οι δούλοι γίνονται λεύτεροι! Σ’ έναν αγώνα λευτεριάς, με αμέτρητες θυσίες και ολοκαυτώματα, που δυστυχώς δεν έφερε και πάλιν το ποθούμενο. Ένας αδιάκοπος και γενναίος αγώνας ενός λαού που πάλεψε με όλα τα μέσα απέναντι σε σιδερόφρακτους για εθνική δικαίωση, χωρίς καμιά έμπρακτη στήριξη ακόμα κι από την Αθήνα! Οι Άγγλοι έθαψαν μια για πάντα το αναφαίρετο δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των Κυπρίων που προέκυψε μέσα από το αίμα των λαών -στην πρώτη γραμμή και πάλιν οι Έλληνες- που δεκαπέντε χρόνια πριν έγιναν ολοκαύτωμα, μα δεν προσκύνησαν κι ούτε λύγισαν μπροστά στις κοφτερές λόγχες του Αδόλφου Χίτλερ.
