Όταν οι συνθήκες αλλάζουν…

Ήταν Απρίλιος του 2020, περίοδος κατά την οποία η πανδημία βρισκόταν σε έξαρση, όταν η τιμή του βαρελιού του αμερικανικού αργού πετρελαίου (αφορούσε προθεσμιακά συμβόλαια του αμερικανικού WTI) έπεσε κάτω από το μηδέν για πρώτη φορά στην ιστορία, λόγω κυρίως της μεγάλης μείωσης στη ζήτηση και των υπερπληρών αποθηκευτικών χώρων, αλλά και του τρόπου με τον οποίο διαπραγματεύονται τα προθεσμιακά συμβόλαια στις διεθνείς αγορές.

Δεκαπέντε μήνες μετά οι τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου εκτοξεύονται στις διεθνείς αγορές στα επίπεδα Οκτωβρίου 2018. Όπως είναι φυσικό, η αύξηση στις τιμές συμπαρασύρει και το κόστος της ενέργειας καθώς και το κόστος παραγωγής αλλά και της μεταφοράς αγαθών. Είναι ουσιαστικά ένας από τους κύριους λόγους αύξησης του πληθωρισμού, φαινόμενο προσωρινό κατά την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, και εν πολλοίς αναμενόμενο, λόγω της «αντίδρασης» νοικοκυριών και επιχειρήσεων μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων και την επαναδραστηριοποίηση των παραγωγικών μονάδων.

Πρόβλεψη για αύξηση στη ζήτηση

Ο ΟΠΕΚ προβλέπει σημαντική αύξηση στη ζήτηση του πετρελαίου τα επόμενα χρόνια, ακόμη και σε επίπεδα υψηλότερα από προ πανδημίας, όσο οι οικονομίες ανακάμπτουν και η επιχειρηματική δραστηριότητα ενισχύεται. Τα μέλη του και η Ρωσία περιορίζουν τις άνευ προηγουμένου περικοπές του προηγούμενου έτους, όμως, σύμφωνα με τα όσα λέγονται, δεν είναι δυνατόν να αυξηθεί άμεσα η παραγωγή λόγω των περιορισμένων επενδύσεων που έγιναν στον τομέα.

Ο οργανισμός καλεί τις χώρες μέλη του και όχι μόνο στη συνέχιση των επενδύσεων όσον αφορά την παραγωγή φυσικού αερίου και πετρελαίου, παρά τις πολιτικές και τάσεις για ενεργειακή μετάβαση σε φιλικές προς το περιβάλλον πηγές ενέργειας. Η συγκεκριμένη ενεργειακή μετάβαση, όπως γίνεται αντιληπτό, θα επηρεάσει άμεσα και σε μεγάλο βαθμό τα έσοδα των χωρών πλούσιων σε αποθέματα πετρελαίου.

Σημειώνεται ότι ακόμη και εντός του Οργανισμού υπάρχουν διαφωνίες, με την πιο πρόσφατη να αφορά το παρασκήνιο μεταξύ Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και Σαουδικής Αραβίας όσον αφορά τη συνέχιση ή μη των ποσοστώσεων της παγκόσμιας πετρελαϊκής παραγωγής, μέτρο έκτακτων περιορισμών που είχε τεθεί λόγω της πανδημίας.

Στροφή στο υδρογόνο

Στην αντίπερα όχθη, πρόσφατα, η Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σημείωσε ότι προωθείται απόφαση για τερματισμό της χρηματοδότησης έργων φυσικού αερίου, ώστε οι πόροι να διοχετευτούν στη στήριξη της χρήσης υδρογόνου, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επιδιώκει μηδενική χρήση φυσικού αερίου μέχρι το 2050.

Ο τομέας της ενέργειας αλλά και ο έλεγχος των παραγωγικών πόρων και της εφοδιαστικής αλυσίδας αποτελούσε και αποτελεί αντικείμενο πολιτικών αντιπαραθέσεων, που αρκετές φορές οδήγησε σε πολεμικές συρράξεις, όπως για παράδειγμα ο πόλεμος του Κόλπου.

Η αλλαγή των συνθηκών στις διεθνείς αγορές όσον αφορά τις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου ευνοεί όπως είναι φυσικό τις χώρες που τα παράγουν, όπως τα μέλη του ΟΠΕΚ αλλά και τη Ρωσία. Σημειώνεται ότι η Ρωσία αποτελεί τον κύριο παροχέα / ρυθμιστή φυσικού αερίου στην Ευρώπη και είναι πολύ πρόσφατες οι πολιτικές αντιπαραθέσεις που υπήρξαν όσον αφορά την Ουκρανία και τη διέλευση του αερίου. Αν και η Ευρώπη προσπάθησε να βρει εναλλακτικές λύσεις, προς το παρόν δεν υπάρχει κάτι άμεσο.

Ως εκ τούτου η ρωσική οικονομία, η οποία είναι κτισμένη σχεδόν αποκλειστικά γύρω από τον τομέα της ενέργειας (κάτι που αποτελεί σημείο κριτικής προς τη διοίκησή της εφόσον η πορεία της οικονομίας της εξαρτάται από τη ζήτηση και τις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου) αναμένεται να ενισχυθεί, μετά τις αρνητικές συνέπειες που βίωσε λόγω της πανδημίας τον προηγούμενο χρόνο και μαζί η διεθνής πολιτική της θέση.

«Την πληρώνει» ο καταναλωτής

Τις συνέπειες των πιο πάνω τις βιώνει ο καταναλωτής, που βλέπει το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος να αυξάνεται σε δυσβάστακτα για πολλούς επίπεδα, την τιμή του πετρελαίου θέρμανσης επίσης να αυξάνεται (οπότε το τζάκι πέραν της ρομαντικής διάθεσης φαντάζει μια συμφέρουσα οικονομικά λύση τον χειμώνα) και γενικά την αύξηση των τιμών σε προϊόντα και αγαθά.

Επιπλέον το κόστος όσον αφορά τα κατασκευαστικά υλικά αλλά και άλλες πρώτες ύλες έχει φτάσει σε υψηλά επίπεδα, πράγμα που διαφαίνεται και στις τιμές των τελικών προϊόντων. Είναι πολλές οι φορές που οι φορείς του κατασκευαστικού κλάδου σημειώνουν ότι το κόστος κατασκευής (όπως για παράδειγμα οι τιμές του σιδήρου και του αλουμινίου) έχει φτάσει σε πολύ υψηλά επίπεδα, πράγμα που οδηγεί σε σημαντική συρρίκνωση των περιθωρίων κέρδους αλλά και σε αύξηση των τιμών.

Την ίδια στιγμή παρατηρείται σημαντική αύξηση όσον αφορά τα ναύλα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι ναυτιλιακές εταιρείες είχαν πληγεί σημαντικά από τις χαμηλές τιμές στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο τα προηγούμενα χρόνια, κάτι που αντιστρέφεται σημαντικά φέτος. Επιπρόσθετος παράγοντας αύξησης των μεταφορικών είναι η έλλειψη που υπάρχει σε εμπορευματοκιβώτια.

Ενώ οι μεταφορές πετρελαίου, και γενικά όσον αφορά προϊόντα ενέργειας, εν καιρώ πανδημίας συνέχισαν, έστω και περιορισμένα, οι μεταφορές αγαθών μέσω εμπορευματοκιβωτίων είχαν φτάσει σε πολύ χαμηλά επίπεδα, λόγω του «επιδημιολογικού κλεισίματος» χωρών όπως η Κίνα και αυτών της Άπω Ανατολής. Ως εκ τούτου πολλά εμπορευματοκιβώτια αδρανοποιήθηκαν και με βάση τις αναλύσεις σε «λάθος τόπους» (όπου υπήρχαν χώροι φύλαξής τους την περίοδο έξαρσης της πανδημίας). Όπως γίνεται αντιληπτό, το κόστος συλλογής και μεταφοράς άδειων εμπορευματοκιβωτίων είναι σημαντικό και πολλές φορές ασύμφορο.

Η αύξηση της ζήτησης σε αγαθά και στις παραγγελίες (όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω ως αντίδραση των καταναλωτών στη μετά lockdown εποχή) βρήκε απροετοίμαστη την εφοδιαστική αλυσίδα, η οποία σταδιακά θα μπορέσει να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα.

Πέραν των πιο πάνω, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το προσδόκιμο των πλοίων έχει μειωθεί σημαντικά λόγω των συνεχών αλλαγών στους κανονισμούς που αφορούν τους ρύπους και άλλα περιβαλλοντικά δεδομένα.

Όπως ήταν φυσικό σε περιόδους κρίσεων, και ο τομέας των μεταφορών αναδιαρθρώθηκε (ίσως θα ήταν πιο σωστά να λεγόταν ότι «υπήρξε εκκαθάριση») με πολλές μικρότερες εταιρείες να μην αντέχουν στις οικονομικές πιέσεις και να κλείνουν ή να εξαγοράζονται. Οπότε έχουν δημιουργηθεί τρεις-τέσσερεις μεγάλες διεθνείς εταιρείες με τεράστια σε αξία περιουσιακά στοιχεία και κέρδη, που άνετα συγκρίνονται με το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της Κύπρου.

Μένουν στα ύψη οι τιμές

Οι αναλύσεις καταδεικνύουν ότι οι τιμές σε φυσικό αέριο και πετρέλαιο θα παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα τους επόμενους μήνες, λόγω της αυξημένης ζήτησης από τη μια και από την άλλη λόγω των προβλημάτων στην προσφορά και στην εφοδιαστική αλυσίδα, τα οποία ενδεχομένως να αντιμετωπιστούν σταδιακά όσο επανερχόμαστε στην κανονικότητα μετά την έξαρση της πανδημίας.

Η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, είτε αυτές αφορούν νοικοκυριά είτε επιχειρήσεις, σε συνδυασμό με το άνοιγμα της αγοράς ηλεκτρικού ρεύματος, αναμένεται να βοηθήσουν στη μείωση του κόστους, αλλά όχι άμεσα. Ένα άλλο ζητούμενο είναι το πόσο προσωρινή είναι η αύξηση του πληθωρισμού και αν οι κεντρικές τράπεζες θα προχωρήσουν εντός του επόμενου χρονικού διαστήματος σε αύξηση των επιτοκίων για συγκράτησή του.