Γαλλία: Το αποικιακό παρελθόν στην επικαιρότητα

Τον περασμένο Σεπτέμβριο ο Εμμανουέλ Μακρόν, υποσχόμενος ότι θα παραχωρείτο πρόσβαση στα αρχεία του πολέμου της Αλγερίας (1954-1962) προκειμένου να ενισχυθεί η επιχείρηση εντοπισμού των χιλιάδων αγνοουμένων Γάλλων και Αλγερινών, απολογήθηκε εκ μέρους του γαλλικού κράτους προς τους Χαρκί [Harki], τους Αλγερινούς Μουσουλμάνους που πολέμησαν δίπλα στις γαλλικές δυνάμεις στη διάρκεια της διένεξης. Υποσχέθηκε, παράλληλα, ότι πριν το τέλος του παρόντος έτους θα προωθούσε νόμο για αναγνώριση της προσφοράς και για αποζημίωσή τους, ενώ θα συνεχιζόταν η προσπάθεια να επιτραπεί η επιστροφή τους στην Αλγερία. (Le Monde, 21 Σεπτεμβρίου 2021).

Το ιστορικό

Οι Γάλλοι κατέλαβαν την Αλγερία το 1830, ενώ η περιοχή ανακηρύχθηκε τμήμα του γαλλικού κράτους το 1848. Στον απόηχο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και του ευρύτερου κινήματος της απο-αποικιοποίησης, το 1954 συστάθηκε το Μέτωπο Εθνικής Απελευθέρωσης [Front de Libération Nationale‎ (FLN)], με στόχο την ανεξαρτησία της Αλγερίας. Την 1η Νοεμβρίου του συγκεκριμένου έτους, το Μέτωπο ανακοίνωσε την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα, που έμελλε να διαρκέσει μέχρι το 1962, όταν η χώρα ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη.

Στη διάρκεια του πολέμου της Αλγερίας, 150.000-200.000 Χαρκί πολέμησαν στο πλευρό των Γάλλων, ενάντια στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο. Η εξέλιξη αυτή προσέδωσε στον πόλεμο και εμφύλια διάσταση. Μετά την αλγερινή ανεξαρτησία, η Κυβέρνηση του Στρατηγού Ντε Γκολ [Charles de Gaulle] έδωσε εντολές να απαγορευτεί η μετακίνηση Χαρκί στη Γαλλία. Περίπου 60.000 άτομα, με τη βοήθεια Γάλλων αξιωματικών κατάφεραν να εγκαταλείψουν μυστικά τη χώρα και να εγκατασταθούν στη Γαλλία, σε πρόχειρους καταυλισμούς και αποκομμένοι από την τοπική κοινωνία. Οι περισσότεροι, ωστόσο, «εγκλωβίστηκαν» στην Αλγερία και υπέστησαν αντίποινα από το FLN. Οι σφαγές των Χαρκί έλαβαν μεγάλες διαστάσεις, αν και υποβαθμίστηκαν αρχικά από τη γαλλική Κυβέρνηση.

Η «συγγνώμη» του γαλλικού κράτους

Ήδη από το 2016 ο Φρανσουά Ολάντ [François Hollande] αναγνώρισε τις ευθύνες της Γαλλίας για την εγκατάλειψη των Χαρκί. Φέτος, περίπου εξήντα χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου της Αλγερίας, το γαλλικό κράτος άρχισε να υιοθετεί μέτρα στη βάση ανάληψης ευθυνών. Εγκρίθηκαν πρόνοιες για αναπροσαρμογή των συντάξεων των Χαρκί, ενώ σήμερα (18 Νοεμβρίου 2021) εξετάστηκε νομοσχέδιο «άφεσης» εκ μέρους των Αλγερινών συμμάχων των Γάλλων. Το νομοσχέδιο αφορά σε αποζημιώσεις των Χαρκί αλλά και των οικογενειών τους (που υπολογίζεται ότι αριθμούν περίπου 450.000-500.000 άτομα), ενώ σημειώνεται ότι, μέχρι στιγμής, στον κρατικό προϋπολογισμό του 2022 συμπεριλήφθηκε κονδύλι 50 εκ. ευρώ ως μέρος των αποζημιώσεων.

Η κίνηση του Ε. Μακρόν ερμηνεύθηκε αφενός ως προσπάθεια δημιουργίας προεκλογικών εντυπώσεων (και απήχησης στις τάξεις των πολυάριθμων Χαρκί), ενώ ορισμένοι την αποδίδουν στην προσπάθεια επούλωσης των ιστορικών πληγών (Le Monde και Le Figaro, 21 Σεπτεμβρίου και 18 Νοεμβρίου 2021). Σε κάθε περίπτωση, η εξέλιξη επιτρέπει την εκ νέου συζήτηση του αποικιακού παρελθόντος της χώρας και ανοίγει τον δρόμο για την αναγνώριση των ιστορικών σφαλμάτων μέσω (και) της υιοθέτησης περαιτέρω μέτρων, προς ικανοποίηση των θυμάτων της διένεξης.