«Hot-spot» στην παγκόσμια εικόνα της κλιματικής αλλαγής η Κύπρος

Με επίκεντρο την τεχνολογία, την επιστήμη, την ανάπτυξη και το περιβάλλον, το Πανεπιστήμιο Κύπρου ασχολείται εκτενώς τα τελευταία χρόνια δίνοντας αποτελέσματα πρωταθλητισμού.

Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας των Δήμων και των Περιφερειών #EURegionsWeek, της μεγαλύτερης εκδήλωσης που πραγματοποιείται κάθε χρόνο στις Βρυξέλλες σχετικά με την περιφερειακή πολιτική, η οποία φέτος έλαβεν χώραν την εβδομάδα 11-14 Οκτωβρίου, το επιδοτούμενο ερευνητικό έργο «Urban MicroClimate and the Design of Sustainable Built Environments» βρέθηκε στο προσκήνιο ως ένα εξαιρετικό παράδειγμα για τη Δημιουργία Νησίδας Αριστείας Περιβαλλοντικής Ρευστομηχανικής.

Το έργο έχει χρηματοδοτηθεί από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης μέσα από το πρόγραμμα https://kohesio.eu/projects/Q2720803. Το ερευνητικό έργο έχει συγχρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση 85% και το υπόλοιπο 15% από εθνικούς πόρους της Κύπρου.

Μόνο τα κτήρια σε μια πόλη ευθύνονται για το 40% της κατανάλωσης ενέργειας. Αν και οι πόλεις είναι σημαντικοί καταναλωτές ενέργειας, δυστυχώς δεν λαμβάνονται υπόψη στα ζητήματα κλιματικής αλλαγής. Επιπλέον, στην αστική κλίμακα των κλιματικών παραγόντων, οι πόλεις συμβάλλουν στην επίδραση της Αστικής θερμονησίδας, η οποία επηρεάζει σημαντικά τόσο την ανθρώπινη θερμική άνεση όσο και την κατανάλωση ενέργειας.

Το ερευνητικό έργο «Urban MicroClimate and the Design of Sustainable Built Environments» στοχεύει στη δημιουργία μιας νησίδας Αριστείας στην Κύπρο στο αντικείμενο του Αστικού Μικροκλίματος και του Σχεδιασμού Βιώσιμου Δομημένου Περιβάλλοντος, συνδυάζοντας όλους τους συμπληρωματικούς σχετικούς πυλώνες επιστημονικής έρευνας στην Κύπρο, δημιουργώντας έναν κόμβο ολιστικής τεχνογνωσίας στο εν λόγω θέμα. Αυτό θα εξυπηρετήσει τόσο τις ανάγκες της χώρας, ενώ παράλληλα θα γίνει ένα διεθνώς αναγνωρισμένο Κέντρο Αριστείας (Νήσος), καθώς η Κύπρος προβλέπεται να αποτελέσει «hot-spot» στην παγκόσμια εικόνα της κλιματικής αλλαγής.

Δημιουργία κουλτούρας

Ερευνητικής Αριστείας

Επιπλέον, θα δημιουργηθεί και θα προωθηθεί μια κουλτούρα Ερευνητικής Αριστείας στον τομέα σε φοιτητές, νέους επιστήμονες και ερευνητές, μετατρέποντας τις νέες ερευνητικές γνώσεις που δημιουργούνται στο πλαίσιο του έργου σε ενημερωμένες εμπειρίες δημιουργικής μάθησης σε εθνικό και διεθνές επίπεδο μέσω στρατηγικά σχεδιασμένων δραστηριοτήτων διδασκαλίας και μάθησης.

Ο εταίρος του ερευνητικού έργου «Urban MicroClimate and the Design of Sustainable Built Environments» είναι το Πανεπιστήμιο Κύπρου, Πολυτεχνική Σχολή, Εργαστήριο Νησίδας Αριστείας Περιβαλλοντικής Ρευστομηχανικής, το οποίο συντονίζει η καθηγήτρια Δρ Μαρίνα Νεοφύτου.

Μιλώντας στη «Σημερινή», η ακαδημαϊκός Δρ Μαρίνα Νεοφύτου ανέφερε, μεταξύ άλλων, πως το έργο «Urban MicroClimate and the Design of Sustainable Built Environments» επικεντρώνεται σε δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας σε δημόσια ερευνητικά κέντρα και κέντρα ικανοτήτων, περιλαμβανομένης της δικτύωσης και στόχος είναι η Νησίδα Αριστείας να χαίρει διεθνούς αναγνώρισης και ταυτόχρονα να παρουσιάσει τοπικό ενδιαφέρον για τις ανάγκες των ρυθμιστικών Αρχών ή των δήμων. Ακολουθεί η συνέντευξη:

Τι είναι το Εργαστήριο - Νησίδα Αριστείας Περιβαλλοντικής Ρευστομηχανικής της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου και τι ακριβώς κάνει;

Η Περιβαλλοντική Ρευστομηχανική είναι ο κλάδος της μηχανικής επιστήμης, ο οποίος πραγματεύεται προβλήματα που χαρακτηρίζονται από ρευστότητα, από μια εξελικτική δυναμική, ροή, με ειδικό ενδιαφέρον σε αυτά που συναντούμε στο περιβάλλον - είτε φυσικό είτε δομημένο-κτηριακό. Από τις καταιγίδες σκόνης από την έρημο Σαχάρα μέχρι την εκμετάλλευση της ενέργειας των θαλάσσιων κυμάτων και μετατροπής της σε ηλεκτρική.

Το Εργαστήριο της Περιβαλλοντικής Ρευστομηχανικής ιδρύθηκε το 2006 αρχικά ως Ερευνητικό Εργαστήριο με εστίαση στην εν λόγω θεματική, και στην πορεία έχει ενισχυθεί σημαντικά με έναν αριθμό ερευνητικών προγραμμάτων, αρκετά εκ των οποίων βασικής πειραματικής υποδομής. Το 2019, ως αποτέλεσμα επιτυχούς ερευνητικής πρότασης, στην πρόσκληση του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας Κύπρου για δημιουργία Νησίδων Αριστείας με χρηματοδότηση από τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία, το Εργαστήριο έχει πετύχει να αναβαθμιστεί σε Εργαστήριο-Νησίδα Αριστείας με τίτλο «Urban Mıcroclımate and the Desıgn of Sustaınable Buılt Envıronments». Στόχο έχει τη δημιουργία ενός πυρήνα βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας στην Κύπρο που θα αναδεικνύει το ρόλο συμβολής της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής στην αίσθηση του κλίματος στην ανθρώπινη κλίμακα, ειδικά στις πόλεις και τους πολίτες και πώς σχεδιάζουμε ή προσαρμόζουμε τις πόλεις μας σε αυτής της κλίμακας κλιματική αλλαγή.

Μπορεί η Λευκωσία, με τις ιδιομορφίες του μεταβαλλόμενου κλίματός της, να γίνει καλή πρακτική στην κλιματική κατανόηση της δυναμικής και αλληλεπίδρασης πολλαπλών κλιμάκων που επηρεάζουν τις πόλεις της ΕΕ;

Μπορεί τα αποτελέσματα να μην είναι απευθείας εφαρμόσιμα για τη Στοκχόλμη ή πόλεις της Βόρειας Ευρώπης, γιατί έχουν άλλα τοπικά χαρακτηριστικά, αλλά η ανάδειξη της ιδέας της τοπικότητας του κλίματος, το λεγόμενο μικροκλίμα, και η μεθοδολογία για το πώς πραγματώνεται ως συνάρτηση τόσο του παγκόσμιου κλίματος αλλά και των τοπικών χαρακτηριστικών της πόλης, π.χ. πυκνότητα δόμησης και υλικότητας, μπορεί να οδηγήσει την κάθε πόλη στα δικά της προσαρμοσμένα συμπεράσματα. Για τη Λευκωσία έχουμε αναπτύξει ένα υπολογιστικό εργαλείο που έχει επιβεβαιωθεί η καταλληλότητά του και αξιολογηθεί για την επίδοσή του, τόσο με πραγματικά δεδομένα πεδίου της Λευκωσίας όσο και με εργαστηριακές μετρήσεις. Τώρα το χρησιμοποιήσαμε για να δούμε το τοπικό κλίμα το έτος 2050. Τα επόμενα βήματα είναι να δούμε πόσο μπορεί να επηρεάσει το μικροκλίμα η επιλογή νέων πολεοδομικά χαρακτηριστικών, όπως π.χ. της επιφάνειας των δρόμων, αντί της γνωστής σκουρόχρωμης ασφάλτου, η χρήση πρασίνου, η αλλαγή υλικότητας στα κτήρια κ.λπ…

Ποιος ο ρόλος των Πανεπιστημίων του Κέιμπριτζ του Η.Β. και του Ομοσπονδιακού Πολυτεχνείου της Ζυρίχης στο αποτέλεσμα του ερευνητικού έργου που συντονίζεται;

Κύριος ρόλος τους είναι η τεχνογνωσία τους σε κάποια εξειδικευμένα θέματα και η μεταφορά της στα δεδομένα των προβλημάτων που χαρακτηρίζουν την Κύπρο και τη Μεσόγειο. Για παράδειγμα, με τους συνεργάτες από το Ομοσπονδιακό Πολυτεχνείο της Ζυρίχης εξετάζουμε σε μεγάλες ανεμοσύραγγες που προσομοιάζουν τη ροή του αέρα μέσα στις πόλεις χρησιμοποιώντας μετρητικές μεθόδους αιχμής, όπως τη Χρονομεταβαλλόμενη Τομογραφική Ταχυμετρία, για να μελετήσουμε τη ροή του αέρα ανάμεσα σε πολύπλοκες αστικές γεωμετρίες, τη διασπορά της ρύπανσης, τη μεταφορά θερμότητας - όλα τα δυναμικά χαρακτηριστικά που καθορίζουν την ποιότητα ζωής μας.

Μπορεί η Κύπρος να γίνει ένα ερευνητικό «hub» με τη συνεργασία φορέων, πανεπιστημίων και του ίδιου του κράτους, σε θέματα κλιματικής αλλαγής;

Βεβαίως. Και πιστεύω ότι ήδη το αποδεικνύει. Τα μεγάλα μεγέθη δεν αφορούν μόνο τα μήκη και πλάτη μιας χώρας. Φτάνει όμως να δημιουργήσει τις συνθήκες που θα επιτρέψουν στη δημιουργική σκέψη και την καινοτομία να ανθίσει. Παρά το ότι γίνονται αρκετά προς τη σωστή κατεύθυνση, αυτές οι συνθήκες πιστεύω δεν είναι ακόμα καθιερωμένες σε αρκετούς τομείς.

Σε ποιο βαθμό καινοτομίες και ερευνητικά προγράμματα που αναπτύσσονται σε πανεπιστημιακά ιδρύματα όπως του Πανεπιστημίου Κύπρου, μπορούν να βοηθήσουν στην πράξη την Κύπρο στον τομέα της κλιματικής αλλαγής και του μικροκλίματος της πόλης; Επίσης, γίνονται συχνά τέτοιες προσπάθειες;

Στόχος μας είναι πάντα να υπάρχει σύνδεση των αποτελεσμάτων της έρευνας με την πρακτική, καθώς επίσης και συνεχή επικοινωνία μεταξύ ερευνητικών φορέων και ενδεχόμενων τελικών χρηστών για αξιοποίηση, όπως π.χ. κυβερνητικά τμήματα, δήμους, οργανισμούς, όμως αυτό προϋποθέτει αρκετές δράσεις μετά και πέρα από την ολοκλήρωση των ερευνητικών προγραμμάτων και προπαντός πολιτική βούληση για υιοθετηθούν αυτά τα ερευνητικά αποτελέσματα στον βαθμό εκείνο ο οποίος θα είναι ουσιαστικός και θα υλοποιηθεί όπως πρέπει και όχι απλώς επιδερμικά. Επειδή η κάθε καινοτομία, η οποία τεκμηριωμένα αναπτύσσεται μέσα από τα ερευνητικά προγράμματα πολλών ετών και με τη χρήση αρκετών πόρων, έχει αποτέλεσμα και μάλιστα δραστικό, μόνο εάν τα κέντρα λήψης αποφάσεων υιοθετήσουν με ακρίβεια, οργάνωση και μεσοπρόθεσμη στόχευση αυτά τα αποτελέσματα μπορούν να παίξουν έναν πολύ σημαντικό ρόλο στον τομέα της κλιματικής αλλαγής και του μικροκλίματος των πόλεων της Κύπρου. Επίσης, τέτοιες προσπάθειες γίνονται διαχρονικά και όχι μόνο στο πλαίσιο ευρωπαϊκών επιδοτούμενων προγραμμάτων. Εξάλλου, το συγκεκριμένο πρόγραμμα δεν άρχισε με την έγκρισή του από τους ευρωπαϊκούς φορείς, αλλά πολύ πιο πριν.