Αγαπητή Φανούλα Αργυρού, σας απαντώ... για χάρη της τάξεως και της ιστορίας
Αγαπητή Φανούλα Αργυρού, κατ’ αρχάς να σας ευχαριστήσω για τον κόπο στον οποίο μπήκατε να αφιερώσετε τη κυριακάτικη στήλη σας στο βιβλίο μου. Οφείλω, όμως, όπως αντιλαμβάνεστε, εφόσον αναφέρετε το όνομά μου και το βιβλίο μου «14 Εγκλήματα μιας Αυτοκρατορίας» να απαντήσω μία προς μία τις ομολογουμένως αναλυτικές, αλλά δυστυχώς άστοχες, παρατηρήσεις σας.
Σε σχέση με την απάντησή μου στην ερώτηση του κ. Λάζαρου Μαύρου για το πώς εντόπισα τον Βρετανό για την υπόθεση Χατζηγιακουμή, δεν έκανα τίποτα περισσότερο από το να πω τα πράγματα έτσι ακριβώς όπως έγιναν. Και πώς έγιναν; Πράγματι διάβασα το συγκεκριμένο ρεπορτάζ στη διαδικτυακή Daily Mail, και για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, το διάβασα εντελώς φευγαλέα. Αυτό το οποίο ήθελα να κάνω και έκανα ήταν μία έρευνα για την υπόθεση ξεκινώντας από το μηδέν. Θα μου πείτε... δεν είναι πιο εύκολο ένα copy-paste και μία μετάφραση; Ναι είναι, αλλά τότε δεν θα ήμουν δημοσιογράφος, αλλά στην καλύτερη περίπτωση μεταφράστρια ξένων ρεπορτάζ με το περιτύλιγμα δημοσιογράφου. Γι’ αυτό και όλα όσα διαβάσατε στο βιβλίο μου σε σχέση με την υπόθεση της Κυθρέας ήταν ακριβώς αυτά που μου είπε ο ίδιος ο κ. Eykyn, με τον οποίο βρίσκομαι σε συνεχή επικοινωνία εδώ και τρία χρόνια. Σε ό,τι αφορά τα έγγραφα που δημοσιεύονται για την υπόθεση στο βιβλίο μου, αυτά μού τα έστειλε προσωπικά ο μικρός γιος του Ταγματάρχη Στιούρτον, Χάρι Στιούρτον, με τον όποιο επίσης διατηρώ επικοινωνία - όπως άλλωστε και με τον μεγαλύτερο γιο του, Τομ. Από την άλλη, εγώ προσωπικά δεν είδα στη διαδικτυακή Daily Mail τέτοια έγγραφα, άλλωστε όπως σας είπα επικεντρώθηκα στο να κάνω έρευνα για την υπόθεση και όχι να μεταφράσω την έρευνα κάποιου άλλου.
Πράγματι, κα Αργύρου, στην Εισαγωγή μου γράφω:
«Κάποια στιγμή έτυχε να πέσει στα χέρια μου ένα κείμενο για έναν νεαρό αγωνιστή της ΕΟΚΑ. Ο άνθρωπος αυτός, το όνομα του οποίου ήταν Σπύρος Χατζηγιακουμή, συνελήφθη και ανακρίθηκε από τις βρετανικές αποικιοκρατικές Αρχές το 1958 στην Κυθρέα και πέθανε κατά τη διάρκεια βασανιστηρίων».
Αυτό -να επαναλάβω- ήταν το έ ν α υ σ μ α όπως είχα πει και στον κ. Μαύρο όταν με ρώτησε. Η κινητήριος δύναμη, με λίγα λόγια, για να ψάξω μόνη μου και να μάθω τι έγινε, από τους ίδιους τους ανθρώπους που τα έζησαν. Εν προκειμένω από τους Τζέιμι Έικιν και Μάικλ Στιούρτον (μέσω του αρχείου του).
Λέτε πως δεν κάνω αναφορά στην αφορμή η οποία με ώθησε να γράψω το βιβλίο… νομίζω και στην εκπομπή του κ. Μαύρου, αλλά και αργότερα σε συνέντευξή μου στο ραδιόφωνο της ΕΡΤ, αναφέρομαι στο δημοσίευμα της Daily Mail, που αποτέλεσε την αφορμή. Άλλο όμως αφορμή και άλλο πηγή… Θα συμφωνούσα απολύτως μαζί σας με το θέμα της αναφοράς της κας Dunbar, αν αυτά τα οποία έγραφα στο βιβλίο μου τα έπαιρνα από την ίδια, όπως πολύ σωστά κάνατε εσείς στο δημοσίευμά σας 6ης Μαΐου 2018 στη «Σημερινή» και στην «Ελευθερία» Λονδίνου με τίτλο «Βρετανοί βασανιστές – Σπύρος Χατζηγιακουμή – και η αλήθεια: Κυθρέα, 1958» και για το οποίο φαντάζομαι περιοριστήκατε στα γραφόμενά της και μόνο. Εγώ όμως δεν ασχολήθηκα καθόλου με τα γραφόμενα κανενός, αντιθέτως πήρα το κουβάρι από την αρχή και έγραψα όσα άκουσα από τις πηγές με τις οποίες ήρθα σε επαφή. Κι αυτό αφορά όλες τις υποθέσεις του βιβλίου μου και όχι μόνο αυτήν του Σπύρου Χατζηγιακουμή.
Επαναλαμβάνεστε λέγοντας:
«Η κα Σταματίου δεν αναφέρεται πουθενά στο βιβλίο της στη βρετανική εφημερίδα (Daily Mail) με ημερομηνία και όνομα της Βρετανίδας δημοσιογράφου που διεξήγαγε και υπέγραψε την έρευνα».
Αναγκάζομαι λοιπόν κι εγώ να επαναλάβω και ενδεχομένως να γίνω κουραστική, πως ό,τι έγραψα στο βιβλίο μου είναι ό,τι μου είπε ο κ. Eykyn και ό,τι διάβασα κρατώντας στα χέρια μου αυτούσιο το αρχείο του Ταγματάρχη που πολύ πρόθυμα μου έστειλε ο γιός του, Χάρι.
Ελπίζω για το θέμα της Daily Mail να σας κάλυψα. Αν, όχι, να πω και κάτι ακόμα που ίσως σας φανεί πιο χρήσιμο... τη φωτογραφία των νεαρών στρατιωτικών Eykyn και Stourton, την οποία είχε δημοσιεύσει η DM και έχω και εγώ δημοσιευμένη στο βιβλίο μου, είχα την τύχη να την κρατήσω στα χέρια μου, αυτήν την ίδια την πρωτότυπη, μετά από έκκλησή μου προς τον κ. Eykyn να μου την στείλει. Μάλιστα επειδή τότε είχε κάποιο θέμα με το κινητό του μού την έστειλε ταχυδρομικώς με την υπόσχεση να του την επιστρέψω μόλις βγάλω τα αναγκαία αντίγραφα, όπως και έκανα γιατί ήξερα πως για τον ίδιο είχε μεγάλη συναισθηματική αξία. Σίγουρα η ζωή μου θα ήταν κατά πολύ πιο εύκολη αν απλώς έκανα ένα copy-paste την ίδια φωτογραφία που είχε δημοσιευμένη η DM. Τι να πω, μ’ αρέσουν τα δύσκολα…
Σε σχέση με τη μομφή σας για την «παρθενική συγγραφική προσπάθεια», λυπάμαι να παρατηρήσω ότι ο ζήλος σας για την κριτική στο βιβλίο μου πιθανό να σας αποπροσανατόλισε… Όταν λέω «παρθενική συγγραφική προσπάθεια», δεν εννοώ τίποτε άλλο από το αυτονόητο. Τα «14 Εγκλήματα μιας Αυτοκρατορίας» είναι το πρώτο μου βιβλίο, το «παρθενικό», δυστυχώς δεν αξιώθηκα να γράψω προηγουμένως κάποιο άλλο.
Σε σχέση με την «ελλιπή» μου έρευνα και τα «ελάχιστα» έγγραφα του Κρατικού Αρχείου, απλώς να πω πως ανάμεσα στα «ελάχιστα» αυτά έγγραφα, που η «ελλιπής» μου έρευνα εξασφάλισε, ήταν και τα φωτογραφικά ντοκουμέντα των νεκρών αγωνιστών που βασανίστηκαν και τα οποία μιλάνε όσο 1000 μαρτυρίες μαζί. Για την ύπαρξη αυτών των «ελλιπών» ντουκουμέντων οι οικογένειες δεν γνώριζαν τίποτα. Και πιστέψτε με, ήταν από τα δυσκολότερα πράγματα που χρειάστηκε να κάνω στη ζωή μου. Να είμαι ο αγγελιοφόρος τόσο σκληρών εικόνων των ανθρώπων τους, που όμως ζητούσαν επιτακτικά γιατί ήθελαν να βάλουν στο δράμα τους έναν επίλογο.
Για το «παραπλανητικό» του μοναδικού εγγράφου που «αποχαρακτηρίστηκε το 2013 από το ΗΒ»… μην κολάζεστε, κα Αργυρού, τίποτα παραπλανητικό, απλώς αυτό ήταν το μοναδικό έγγραφο που εντόπισα ψάχνοντας στο Κρατικό Αρχείο τόσο από τους εγχώριους φακέλους όσο και από τις μικροταινίες που εξασφάλισε το Κρατικό Αρχείο από τη Μ. Βρετανία και που οι πηγές μου ανέφεραν ότι ο εν λόγω φάκελος ανήκει στα αποχαρακτηρισμένα έγγραφα του 2013. Ενδεχομένως να έχετε δίκιο και ο αποχαρακτηρισμός του να πάει πίσω στο 1980. Το μοναδικό ίσως έγγραφο για το οποίο ενδεχομένως η παραπομπή στο Κρατικό Αρχείο ως πηγή να είναι εσφαλμένη, είναι αυτό της σελ. 37. Σε αυτά τα δύο σημεία θα χαρώ σε μία ενδεχόμενη 2η έκδοση, εφόσον επιβεβαιωθούν οι παρατηρήσεις σας, να προβώ στις αναγκαίες διορθώσεις.
Για τη βιβλιογραφία μου στο έγγραφο του Χατζηγιακουμή, όπου και αναφέρεται «Κρατικό Αρχείο Κυπριακής Δημοκρατίας. CO 926/898» θα σας βοηθούσε πολύ αν κάνατε ένα τηλέφωνο στο Κρατικό Αρχείο και το ζητούσατε με τον συγκεκριμένο κωδικό. Υπάρχει εδώ και καιρό γιατί εξασφαλίστηκε, όπως προανέφερα, σε μικροταινίες από τα βρετανικά αρχεία, μαζί με πολλά άλλα έγγραφα. Εγώ λοιπόν το εξασφάλισα από το Κρατικό Αρχείο, όπου και υπάρχει με τον συγκεκριμένο κωδικό (Colonial Office), εξ ου και η βιβλιογραφική παραπομπή.
Με μια γρήγορη ματιά στη στήλη σας, αγαπητή Φανούλα Αργυρού, λυπάμαι να παρατηρήσω ότι μάλλον ξεφυλλίσατε το βιβλίο μου και δεν μπήκατε στον κόπο να το διαβάσετε. Γιατί αν το διαβάζατε, θα βλέπατε πως και τα 14+1 κεφάλαιά του γράφτηκαν στηριζόμενα σε μαρτυρίες που πήρα εγώ η ίδια από αγωνιστές, συγγενείς, Βρετανούς και στην λεπτομερή ανάλυση και διασταύρωση καταθέσεων των εμπλεκομένων. Ξέρετε, ποτέ δεν ήμουν καλή στην αντιγραφή, συνεπώς αν έμπαινα στη διαδικασία να αντιγράψω κάτι, πιστέψτε με, θα έκανα μια πολύ κακή αντιγραφή. Παρεμπιπτόντως, μιας και αναφερθήκατε στον αγαπητό μου Μιχαλάκη Μουστάκα, έχω να σας πω ότι όταν μου εξιστόρησε με λυγμούς αυτά που έζησε μαζί με τον Νίκο Γεωργίου, ένιωσα δέος. Ήταν όμως φυσικό, γιατί όπως μου αποκάλυψε -και μου επιβεβαίωσαν και τα παιδιά του- ποτέ στο παρελθόν δεν μίλησε με τόση λεπτομέρεια για το τι έλαβεν χώραν στις Πλάτρες όταν μεθυσμένοι Άγγλοι στρατιώτες ξυλοκόπησαν τον Νίκο Γεωργίου μέχρι θανάτου.
Θα συμφωνήσω με την παρατήρησή σας πως «η αναφορά σε προηγούμενους ερευνητές σε μια εργασία θεωρείται κανόνας, εμπλουτίζει με επιπλέον αξία τη δουλειά» και γι’ αυτό σωστά πράξατε κάθε φορά που δημοσιεύατε κάτι για την Κυθρέα, αφού η πηγή σας ήταν η κα Dunbar. Θα συμφωνήσω επίσης «στην υποχρέωση που ο καθένας μας έχει για τη δική του αξιοπρέπεια» και θα έρθω να προσθέσω πως για να μην εκτιθέμεθα και να διατηρούμε την αξιοπρέπεια αυτή, θα πρέπει όταν μπαίνουμε στη διαδικασία μιας κριτικής, αν μη τι άλλο να «ξεκοκκαλίζουμε» το αντικείμενο της κριτικής μας πριν τοποθετηθούμε και όχι απλώς να ρίχνουμε «μια γρήγορη ματιά».
Καταληκτικά, σας συγχαίρω για τις δημοσιεύσεις σας, υπόσχομαι με την πρώτη ευκαιρία να τις διαβάσω…
* Δημοσιογράφος - Νομικός
