Covid-19 στην εγκυμοσύνη: Αυξημένος ο κίνδυνος επιπλοκών

Επικεφαλής μίας εκ των σημαντικότερων ερευνών που διενεργήθηκαν παγκοσμίως από την έξαρση της πανδημίας μέχρι σήμερα, ήταν ο συμπατριώτης μας Δρ Άρης Παπαγεωργίου, καθηγητής εμβρυϊκής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Η μελέτη κατέδειξε ότι οι έγκυοι γυναίκες με Covid-19 αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση (προεκλαμψία) και πρόωρο τοκετό.

Ο διεθνούς φήμης καθηγητής βρέθηκε στην Κύπρο με αφορμή διάλεξη με θέμα τον «κορωνοϊό κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης: πρόληψη και επιπτώσεις» -η οποία τελούσε υπό την αιγίδα της κ. Μαρίας Σελίπα Νεοφύτου- και με την ευκαιρία παραχώρησε συνέντευξη στην εφημερίδα μας. Στη συνέντευξή του στη «Σ», ο Δρ Παπαγεωργίου, πέρα από τα αποτελέσματα της πολυεθνικής μελέτης της οποίας ήταν επικεφαλής, μας μιλά για τον εμβολιασμό κατά της Covid-19 κατά την εγκυμοσύνη, ενώ απαντά και για την παραφιλολογία που υπάρχει όσον αφορά τα εμβόλια και τη γονιμότητα.

Τα σημαντικότερα ευρήματα της μελέτης

- Τι κατέδειξε η έρευνα που διενεργήσατε με θέμα τον Covid-19 και την εγκυμοσύνη; Ποια ήταν τα σημαντικότερα ευρήματα;

Η μελέτη καθοδηγήθηκε από ένα βασικό ερώτημα: ο Covid-19 στην εγκυμοσύνη αυξάνει τον κίνδυνο δυσμενών μητρικών και νεογνικών εκβάσεων σε σύγκριση με έγκυους γυναίκες που δεν έχουν τη μόλυνση;

Το ερώτημα είναι κρίσιμο λόγω των γνωστών επιβλαβών επιπτώσεων άλλων λοιμώξεων από κορωνοϊό κατά την εγκυμοσύνη, π.χ. SARS (σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο) και MERS-CoV (αναπνευστικό σύνδρομο της Μέσης Ανατολής, κορωνοϊός).

Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, πραγματοποιήσαμε αυτήν την πολυεθνική μελέτη.

Ο Covid-19 στην εγκυμοσύνη συνδέθηκε με σταθερές και ουσιαστικές αυξήσεις στη σοβαρή μητρική νοσηρότητα και θνησιμότητα και νεογνικές επιπλοκές, όταν συγκρίθηκαν έγκυοι γυναίκες με και χωρίς Covid-19.

Ο σχετικός κίνδυνος (relative risk) του Covid στην εγκυμοσύνη και πώς αυξάνει τον σχετικό κίνδυνο δυσμενούς έκβασης

MMMI=Δείκτης μητρικής νοσηρότητας και θνησιμότητας

SNMI = Δείκτης βαριάς νεογνικής νοσηρότητας

SPMMI = Δείκτης σοβαρής περιγεννητικής νοσηρότητας και θνησιμότητας

LBW = Χαμηλό βάρος γέννησης

SGA = Μικρό για την ηλικία κύησης

Παρόλο που οι έγκυοι γυναίκες με και χωρίς τη διάγνωση είχαν γενικά παρόμοια χαρακτηριστικά, οι γυναίκες με διάγνωση Covid-19 διέτρεχαν υψηλότερο κίνδυνο για προεκλαμψία/εκλαμψία, σοβαρές λοιμώξεις, εισαγωγή στη μονάδα εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ), μητρική θνησιμότητα, πρόωρο τοκετό (ιδίως εξαιτίας ιατρικών ενδείξεων) και κατά συνέπεια υψηλότερα ποσοστά δείκτη σοβαρής νεογνικής νοσηρότητας και θνησιμότητας.

Τα ευρήματα θα πρέπει να προειδοποιήσουν τους γιατρούς και τις γυναίκες να εφαρμόσουν αυστηρά όλα τα συνιστώμενα προληπτικά μέτρα για τον Covid-19.

«Το κύριο μήνυμα είναι: Εάν είστε έγκυος, η προσβολή με COVID-19 έχει σημαντικές συνέπειες: άμεσους κινδύνους από τον ίδιο τον ιό -ανάγκη εισαγωγής στην εντατική με αναπνευστική υποστήριξη, υψηλότεροι κίνδυνοι υπέρτασης και προεκλαμψίας και τα αποτελέσματα των ιατρικών παρεμβάσεων όπως ο πρόωρος τοκετός»

- Που στηρίχθηκε η έρευνά σας και ποιοι ήταν οι συντελεστές της;
Τα ευρήματα από αυτήν τη μελέτη είναι μοναδικά επειδή είναι διεθνή - έλαβαν μέρος 18 χώρες και 43 νοσοκομεία, και επειδή συγκρίνουν κάθε γυναίκα με COVID 19 με δύο γυναίκες χωρίς COVID 19 - οι οποίες φροντίστηκαν ταυτόχρονα και στο ίδιο επίπεδο φροντίδας, εξασφαλίζοντας αμερόληπτη σύγκριση.

Η ισορροπία είναι υπέρ των εμβολίων

- Πόσο σημαντικό είναι να αξιοποιήσουμε τα εμβόλια για την πρόληψη; Μπορούν να αποτελέσουν ασπίδα προστασίας για τις έγκυους γυναίκες από τις σοβαρές επιπλοκές του Covid-19;

Πιστεύω ότι τα δεδομένα από τη μελέτη μας - μαζί με τα δεδομένα ασφάλειας από τα εμβόλια - δείχνουν ότι η ισορροπία είναι σταθερά υπέρ του εμβολιασμού.

Η γνώμη του ΠΟΥ και όλων των διεθνών ιατρικών εταιρειών είναι πολύ σαφής: πρέπει να προσφέρεται το εμβόλιο σε έγκυους γυναίκες (και εκείνες που σχεδιάζουν να μείνουν έγκυοι).

Δεν υπάρχει χρόνος που το εμβόλιο είναι επικίνδυνο και λειτουργεί σε όλα τα στάδια της εγκυμοσύνης. Οι γυναίκες δεν χρειάζεται να καθυστερήσουν την εγκυμοσύνη μετά τον εμβολιασμό. Ο COVID-19 έχει πιο σοβαρές επιπλοκές στο τρίτο τρίμηνο, επομένως οι γυναίκες μπορεί να επιλέξουν να καθυστερήσουν το εμβόλιο μετά τις πρώτες 12 εβδομάδες (που είναι πιο σημαντικές για την ανάπτυξη του μωρού), αν και δεν υπάρχουν ενδείξεις κάποιου προβλήματος ακόμη και σε αυτό το στάδιο. Έχοντας την πρώτη δόση ανά πάσα στιγμή από τις 13 εβδομάδες θα βεβαιωθείτε ότι έχουν ανοσία μέχρι το τρίτο τρίμηνο που είναι η κορύφωση των προβλημάτων που σχετίζονται με τον COVID.

- Τι θα λέγατε στις έγκυους γυναίκες που διστάζουν να εμβολιαστούν; Είναι ασφαλή τα εμβόλια για τις ίδιες αλλά και τα έμβρυα;

Τα περισσότερα δεδομένα προέρχονται από τα εμβόλια Pfizer και Moderna, επομένως αυτά θα πρέπει να είναι προτιμότερα, αλλά κανένα εμβόλιο δεν έχει εγείρει ανησυχίες για την ασφάλεια.

Τα δεδομένα δείχνουν ότι τα εμβόλια στην εγκυμοσύνη είναι ασφαλή. Πρώτον, τα σχετικά “μη ζώντα” εμβόλια έχουν αποδειχθεί προηγουμένως ασφαλή κατά την εγκυμοσύνη και στις εγκύους γυναίκες συνήθως προσφέρονται άλλα μη ζωντανά εμβόλια, όπως για τη γρίπη. Δεύτερον, έχουν χρησιμοποιηθεί εκτενώς στις ΗΠΑ: σχεδόν 250.000 έγκυοι γυναίκες έχουν εμβολιαστεί εκεί (κυρίως με τα εμβόλια Pfizer και Moderna) και ένα εξαιρετικό σύστημα επιτήρησης δεν έχει εγείρει ανησυχίες για την ασφάλεια.

Τα δεδομένα δείχνουν ότι ο Covid-19 στην εγκυμοσύνη εγκυμονεί σημαντικούς κινδύνους. Αυτό έχει φανεί στη μελέτη μας καθώς και σε άλλες - υψηλότεροι κίνδυνοι για τη μητέρα (όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, πνευμονία, εισαγωγή στην εντατική και σε ορισμένες σπάνιες περιπτώσεις ακόμη και θάνατο) και για το μωρό (λόγω διπλασιασμού πρόωρου τοκετού και σχεδόν τριπλασιασμού της σχετικής μείζονος νεογνικής νοσηρότητας).

Στοιχεία από το Ηνωμένο Βασίλειο που δείχνουν ότι το εμβόλιο λειτουργεί: 98-99% των γυναικών που εισήχθησαν σε νοσοκομείο ή εντατική ήταν ανεμβολίαστες (αν και το 60-70% όλων των εγκύων γυναικών είναι ανεμβολίαστες).

Δεδομένου αυτού, η ισορροπία είναι υπέρ του εμβολιασμού.

- Τελικά, τα εμβόλια επηρεάζουν την γονιμότητα; Τι καταδεικνύουν οι σχετικές μελέτες;

Φόβοι για δυσμενείς επιπτώσεις του εμβολιασμού στη γονιμότητα έχουν επηρεάσει τον εμβολιασμό,παρά την απουσία αποδεικτικών στοιχείων για έναν τέτοιο κίνδυνο, τη χαμηλή βιολογική αληθοφάνεια και τα δεδομένα.

Θέλω να είμαι πολύ σαφής: Υπάρχουν 4 μεγάλες μελέτες στις οποίες γυναίκες είχαν λάβει το εμβόλιο - συγκριτικά με γυναίκες που δεν είχαν λάβει το εμβόλιο - και οι δείκτες γονιμότητας ήταν ακριβώς οι ίδιοι στα δύο σκέλη. Άρα δεν υπάρχει κανένα αποδεικτικό στοιχείο το οποίο να δημιουργεί ανησυχία για τη γονιμότητα.

«Η Κύπρος τα πήγε πολύ καλά»

- Πώς βλέπετε τα επιδημιολογικά δεδομένα στην Κύπρο; Τα πήγαμε καλά στη διαχείριση της πανδημικής κρίσης;

Καμία χώρα δεν έχει γλιτώσει από τις επιπτώσεις αυτού του ιού. Επιπλέον, δεν έχει τελειώσει ακόμη. Η μόνη πρόληψη είναι ο εμβολιασμός και με την ταχεία διάδοση αυτού θα μπορέσουμε να αποτρέψουμε τις δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία, και να «ξανοίξουμε» την κοινωνία και την οικονομία. Νομίζω ότι η Κύπρος τα πήγε πολύ καλά, με ένα καλά χρονομετρημένο lockdown, ευρέως διαδεδομένα και προσβάσιμα τεστ για Covid και ένα εξαιρετικό πρόγραμμα εμβολιασμού.

- Κατά τη γνώμη σας τι θα μπορούσε να πράξει διαφορετικά το κράτος και δεν το έκανε; Αν συγκρίνατε τη χώρα μας με τη Βρετανία, όπου ζείτε και εργάζεστε…

Δυστυχώς το Ηνωμένο Βασίλειο δεν τα πήγε καλά σε σχέση με τον COVID... υπήρξαν πολλά λάθη κατά την άποψή μου, με καθυστερημένο lockdown, έλλειψη ατομικού προστατευτικού εξοπλισμού, έλλειψη προστασίας των ηλικιωμένων σε φροντιστήρια και ένα σύστημα για τεστ για τον Covid που ήταν αργό να αντιδράσει. Αν και τα πήγαν καλά στον εμβολιασμό, πιστεύω ότι στην Κύπρο έχουμε πάει πολύ καλύτερα συνολικά.

Ποιος είναι ο Δρ Άρης Παπαγεωργίου

Ο καθηγητής κ. Άρης Παπαγεωργίου γυναικολόγος-μαιευτήρας, καθηγητής εμβρυομητρικής και μαιευτικής, μοιράζει τον χρόνο του ακαδημαϊκά στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και κλινικά στο Νοσοκομείο St George στο Λονδίνο. Τα κλινικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στην εμβρυϊκή ιατρική και τους υπέρηχους, την εμβρυϊκή ανάπτυξη και την προεκλαμψία, την μη επεμβατική και επεμβατική προγεννητική διάγνωση και την εμβρυϊκή θεραπεία.

Aκαδημαϊκά ηγείται ενός ερευνητικού προγράμματος το οποίο εστιάζει στους τομείς της μητρικής, εμβρυϊκής και περιγεννητικής υγείας με τη χρήση ποικίλων μεθόδων. Αυτές περιλαμβάνουν παγκόσμια προγράμματα σε περιοχές με περιορισμένους πόρους, με τη χρήση υπερήχων, βιοδεικτών και κλινικών μεθόδων για τη βελτίωση του προσδιορισμού και της έκβασης της ανάπτυξης των εμβρύων και των νεογνών. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν επίσης τη χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης κατά την απεικονιστική εξέταση και έλεγχο της εγκυμοσύνης και τα τελευταία 10 χρόνια έχει συνεργαστεί με βιοϊατρικούς μηχανικούς και επιστήμονες δεδομένων σε αυτούς τους τομείς. Μέσα από αυτό το έργο ίδρυσε μαζί με άλλους επιστήμονες το spin-out του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, Intelligent Ultrasound.

Είναι επίσης Αρχισυντάκτης του επιστημονικού περιοδικού BJOG, Πρόεδρος της Εθνικής Ομάδας Εργασίας Εμπειρογνωμόνων Μαιευτικής και Γυναικολογίας του Ηνωμένου Βασιλείου και Επισκέπτης Καθηγητής στο Capital Medical University του Πεκίνου. Είναι Επίτιμο Μέλος του Αμερικανικού Ινστιτούτου Υπερήχων στην Ιατρική (American Institute of Ultrasounding Medicine) και Επίτιμος Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών.