Ναύαρχος Νικόλας Σταμπολής

Ανάμεσα στους πρώτους που μυήθηκαν στην Αθήνα για προετοιμασία ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα στην Κύπρο, ήταν και ο τότε πλοίαρχος κι αργότερα υποναύαρχος Νικόλας Σταμπολής. Μια πολύπειρη, ευγενική μορφή του Λιμενικού Σώματος, που δεν έπαψε ούτε στιγμή να προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες στον Αγώνα της Κύπρου. Τόσο ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ Στρατηγός Γρίβας Διγενής, όσο και ο Αντρέας Αζίνας, που τον συναντούσε συχνά στην Αθήνα όταν ενεργούσε ως εντολοδόχος του Αρχηγού μετά την κάθοδό του στην Κύπρο, μιλούν με θαυμασμό γι’ αυτόν, όπως και ο Ναύαρχος Αλέξανδρος Σακελλαρίου, που τον είχε επιλέξει ως «δεξί του χέρι» για τη μυστική αποστολή οπλισμού στην Κύπρο. Ο Ναύαρχος Σακελλαρίου είχε συνεργαστεί στενά με τον Πλοίαρχο Σταμπολή τον καιρό του πολέμου κατά των Γερμανοϊταλών και της Κατοχής που ακολούθησε.

Γνώριζε ο Ναύαρχος Σακελλαρίου ότι ο παλιός του συνεργάτης Πλοίαρχος Σταμπολής υπηρετούσε στο Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας και ήταν επικεφαλής της νευραλγικής υπηρεσίας της Ναυτικής Κίνησης Αιγαίου. Γνώριζε ότι ο Σταμπολής, λόγω της θέσης του, ήλεγχε κάθε κίνηση πλεούμενου από την Κρήτη και το Καστελόριζο, μέχρι τα Δαρδανέλλια. Όταν κλήθηκε από τον Ναύαρχο Σακελλαρίου και τον Συνταγματάρχη Γεώργιο Γρίβα να προσφέρει τις υπηρεσίες του στον Αγώνα της Κύπρου, αψηφώντας θέσεις και αξιώματα, απάντησε «παρών» χωρίς δεύτερη σκέψη. Κι ευχαρίστησε τον Ναύαρχο για την τιμή που του έκανε, να τον επιλέξει ανάμεσα σε τόσους αξιωματικούς του Λιμενικού Σώματος για την ανάληψη μιας τόσο τιμητικής εθνικής αποστολής. Ταυτόχρονα διαβεβαίωσε τον Ναύαρχο και τον Συνταγματάρχη πως θα κάνει ό,τι του ζητηθεί, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του και του εθνικού του χρέους, για να φέρει σε πέρας την αποστολή που του εμπιστεύτηκαν, λέγοντάς τους χαρακτηριστικά: «Κύριε Ναύαρχε και κύριε Συνταγματάρχα μου, σας διαβεβαιώνω ότι είμαι πρόθυμος και έτοιμος, αν παραστεί ανάγκη, να μεταβώ κι εγώ ο ίδιος με καΐκι στην Κύπρο για να μεταφέρω οπλισμό στους αδελφούς Κυπρίους». Και η μοίρα τα ’φερε να συνοδεύσει ο ίδιος, κάτω από δραματικές συνθήκες, τον Αρχηγό μέχρι τη Ρόδο και να μείνει μαζί του, περισσότερο από μια εβδομάδα, μέχρι να κοπάσει η τρικυμία και ν’ αποπλεύσει με προορισμό την Κύπρο το πλοιάριο «Σειρήν» με κυβερνήτη τον Καπετάν Θεόφιλο Ξανθόπουλο.

Άξιος παντός επαίνου

Ο Νικόλας Σταμπολής τίμησε την υπόσχεσή του πέρα για πέρα. Ρίχτηκε με πάθος στην εθνική αποστολή του. Διευθετούσε την κίνηση κάθε σκάφους που προοριζόταν να μεταφέρει οπλισμό στην Κύπρο. Αυτός επέλεγε τους καπετάνιους και τα πληρώματα, με την καθοδήγηση πάντοτε του Ναυάρχου Σακελλαρίου και τη σύμφωνη γνώμη του πλοιοκτήτη των σκαφών, θερμού πατριώτη Καπετάν Γιώργου Ζήση. Ήταν, όπως προαναφέρθηκε, ο άνθρωπος που ηγήθηκε της δραματικής μυστικής επιχείρησης της καθόδου του Διγενή στην Κύπρο, για ν’ αναλάβει την ηγεσία του Ένοπλου Απελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ, που επρόκειτο ν’ αρχίσει, κάτω από τις γνωστές αντίξοες συνθήκες. Γράφει για τον Σταμπολή στο «Χρονικό του Αγώνος ΕΟΚΑ 1955-59» ο Αρχηγός Διγενής, αναφερόμενος στους αδελφούς μας Ελλαδίτες, που συμμετείχαν ενεργά στην προπαρασκευή και τη διεξαγωγή του Ένοπλου Απελευθερωτικού Αγώνα της Κύπρου:

«Ν. Σταμπολής-Πλοίαρχος Λιμενικού. Διευθυντής Θαλασσίων Κρατικών Μεταφορών του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας. Αρχικώς εξεύρε τα κατάλληλα σκάφη και Κυβερνήτας τούτων διά την μεταφοράν οπλισμού και του Διγενή εις Κύπρον. Εβοήθησεν εις την συγκέντρωσιν οπλισμού και φόρτωσίν του επί των πλοίων. Συνώδευσε τον Διγενή εις Ρόδον και παρέμεινε μετ’ αυτού εκεί, μίαν σχεδόν εβδομάδα μέχρις ότου κατορθωθεί η επιβίβασίς του επί του ‘‘Σειρήν’’ και η αναχώρησίς του διά Κύπρον. Η συμβολή του εις ενίσχυσιν του Αγώνος εν Κύπρω και διά την μετέπειτα αποστολήν οπλισμού υπήρξε σημαντική, δι’ ήν και είναι άξιος επαίνου».

Όπως αναφέρει και ο Διγενής, η συμβολή του Νικόλα Σταμπολή στην ενίσχυση του Απελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ υπήρξε σημαντική. Χωρίς κανένα απολύτως προσωπικό όφελος, με κίνδυνο να χάσει την επίζηλη θέση του και τις προοπτικές ανέλιξής του στα ύπατα αξιώματα του Λιμενικού Σώματος, δόθηκε ολόψυχα στο Αγώνα της Κύπρου. Αξίζει να επισημανθεί ότι ο Νικόλας Σταμπολής, Πλοίαρχος τότε, κατείχε το νευραλγικό πόστο του Διευθυντή Θαλασσίων Κρατικών Μεταφορών του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας. Ήλεγχε, δηλαδή, όλες τις κινήσεις των ελληνικών εμπορικών πλοίων παντός τύπου και εκτοπίσματος. Ήξερε, όσο κανένας άλλος, τους τολμηρούς καπετάνιους και τους πατριώτες ιδιοκτήτες μικρών και μεγάλων εμπορικών πλοίων. Γι’ αυτό και ο Ναύαρχος Σακελλαρίου τον είχε επιλέξει ως τον καταλληλότερο για τη στράτευση καπετάνιων, ιστιοφόρων και πληρωμάτων, που θ’ αναλάμβαναν τη μεταφορά όπλων και πυρομαχικών από την Ελλάδα στην Κύπρο, με πάσα μυστικότητα, όπως ενεργούσε και ο ίδιος κάτω από τα μάτια των Υπηρεσιών Ασφαλείας.

Συνεργασία με Γεώργιο Γρίβα και Αντρέα Αζίνα

Όταν ο Διγενής αναχώρησε από τον Πειραιά για τη Ρόδο στις 20 Οκτωβρίου 1954, για να συνεχίσει μετά από εκεί με το ιστιοφόρο «Σειρήν» για την Κύπρο, ο Ναύαρχος Σταμπολής παρέμεινε μαζί του εκεί επί δώδεκα ημέρες. Διότι ξέσπασε σφοδρή τρικυμία, που καθιστούσε ανέφικτο τον απόπλουν του ιστιοφόρου «Σειρήν», με το οποίο ο Αρχηγός θα συνέχιζε το ταξίδι για την Κύπρο. Το ιστιοφόρο, με κυβερνήτη τον ατρόμητο καπετάνιο Θεόφιλο Ξανθόπουλο, δεν μπήκε κανονικά στο λιμάνι για λόγους εχεμύθειας. Προσορμίστηκε κρυφά στη Λίνδο και στη συνέχεια στο λιμανάκι το Μανδρακίου, όπου παρέμενε, για να προσορμιστεί μετά στον ερημικό ορμίσκο της Καλλιθέας, κοντά στο λιμάνι της Ρόδου. Απ’ εκεί επιβιβάστηκαν τελικά στο ιστιοφόρο «Σειρήν», ο Αρχηγός Διγενής, ο Σωκράτης Λοϊζίδης και ο Νότης Πετροπουλέας. Μόλις το ιστιοφόρο απομακρύνθηκε από τη Ρόδο ξέσπασε πάλι σφοδρή τρικυμία και ο Ξανθόπουλος ζήτησε από τον Αρχηγό να προσορμιστούν σε κάποιο τουρκικό λιμάνι, διότι το σκάφος παρασυρόταν από τα κύματα σαν καρυδότσουφλο και διέτρεχε μέγιστο κίνδυνο να βυθιστεί. Ο Διγενής, όμως, του είπε να συνεχίσει τον πλουν, μη λογαριάζοντας τον θανάσιμο κίνδυνο που διέτρεχαν. Γράφει σχετικά ο Διγενής για το περιστατικό αυτό: «Την 8ην Νοεμβρίου, όταν η τρικυμία εκόπασεν περί το μεσονύκτιον, απεπλεύσαμεν -από την Ρόδο- διά Κύπρον, οπότε τας πρωινάς ώρας της επομένης, όταν ακόμη ευρισκόμεθα εις το ύψος του Καστελορίζου, εξέσπασε νέα σφοδρά τρικυμία εξ ης εκινδυνεύσαμεν. Ο κυβερνήτης του ιστιοφόρου ηθέλησε, προς στιγμήν, να κατευθυνθή προς τας ακτάς της Μικράς Ασίας, αλλά τον απέτρεψα, προτιμήσας να καταποντισθώμεν, παρά να πέσωμεν εις χείρας των Τούρκων και να ματαιωθεί ούτω το κίνημά μας». Τελικά, ο Θεόφιλος Ξανθόπουλος, με επιδέξιους χειρισμούς, κατόρθωσε να χαλιναγωγήσει τα μανιασμένα κύματα μέχρι που κόπασε η τρικυμία και να οδηγήσει το σκάφος στις ακτές της Χλώρακας.

Με τον Ναύαρχο Σταμπολή είχε συνεργαστεί και ο Αντρέας Αζίνας, ως εντολοδόχος πάντοτε του Αρχηγού. Η πρώτη τους συνάντηση έγινε στις 20 Φεβράρη 1954, μετά από διευθέτηση του Ναυάρχου Σακελλαρίου. Σκοπός της συνάντησης ήταν η αποστολή οπλισμού στην Κύπρο με το πλοιάριο «Σειρήν» και σ’ αυτήν, εκτός από τον Αζίνα, ήταν ο πλοιοκτήτης του σκάφους Καπετάν Γεώργιος Ζήσης και ο κυβερνήτης του, Ευάγγελος Λουκά Κουταλιανός. Γράφει σχετικά ο Αντρέας Αζίνας: «Τράβηξα στον Πειραιά, στο γραφείο του Νίκου Σταμπολή, στην Ακτή Ζέας. Εκεί ήταν ο Καπετάν Γιώργης Ζήσης, ιδιοκτήτης του ‘‘Σειρήν’’ και ο Καπετάν Βαγγέλης Κουταλιανός, που θα διηύθυνε το καράβι. “Εγώ θα είμαι ο Χρίστος”, είπα. “Κι εγώ θα είμαι ο Βαγγέλης”, απάντησε. Θα σου στέλλω, του είπα, σήμα από τις 20.30 μέχρι το πρωί, ανά δεκάλεπτο: 3 στιγμές κόκκινο, 3 παύλες πράσινο. Θα βγει η βάρκα αδειανή να με πάρει, θ’ ανέβω στο καΐκι να με δεις και μετά ξεφόρτωμα. Αν δεν με δεις εμένα να σου πω “είμαι ο Χρίστος”, φύγε και φούνταρε το φορτίο όσο πιο γρήγορα μπορείς. Δες καλά...». Η συνεννόηση έγινε και το ιστιοφόρο «Σειρήν» έφτασε στην Κύπρο μεταφέροντας τον πρώτον οπλισμό για τον Απελευθερωτικό Αγώνα.

Ο Σταμπολής επεξέτεινε τις δραστηριότητές του και στη Ρόδο, τελευταίο σταθμό των πλοίων που είχαν προορισμό την Κύπρο και θα μετέφεραν οπλισμό. Οργάνωσε στο ακριτικό νησί κλιμάκιο της Οργάνωσης, μ’ επικεφαλής τον Προϊστάμενο της Λιμενικής Αστυνομίας του κεντρικού λιμεναρχείου Ρόδου Λ. Σ. Ευαγγελάτο. Επίσης στο κλιμάκιο της Ρόδου, που τα μέλη του είχε επιλέξει ο ίδιος ο Σταμπολής, μετείχαν: Ο Νίκος Δημητρίου, που εργαζόταν στον Δήμο Ρόδου, ο Δημήτρης Μακρής, υπάλληλος της Διοίκησης Δωδεκανήσου, ο Αρχικελευστής του λιμενικού Βασίλης Παπαθεοδώρου, ο Φραγκίσκος Χάρης, ανταποκριτής των αθηναϊκών εφημερίδων «Ακρόπολις» και «Εθνικός Κήρυξ» και η κυρία Σισμάνη, υπεύθυνη του Γραφείου Τουρισμού στη Ρόδο. Μεγάλη ήταν η προσφορά του Κλιμακίου της Ρόδου στον Απελευθερωτικό Αγώνα της Κύπρου και ο Διγενής αναφέρεται στην πολύτιμη αυτή συμβολή.

Μετά τον Αγώνα, ο Σταμπολής δεν έπαψε να ενδιαφέρεται για την Κύπρο και συχνά συναντιόταν με τον Διγενή, πότε στο σπίτι του στο Χαλάνδρι και πότε στο γραφείο του, στον Πειραιά. Το 1966 ο Νικόλας Σταμπολής προήχθη σε Υποναύαρχο και έγινε Αρχηγός του Λιμενικού Σώματος. Τότε είχε δώσει οδηγίες σε όλα τα λιμάνια να παρέχουν διευκολύνσεις στους Κυπρίους που ταξίδευαν με πλοία. Το επόμενο έτος συνταξιοδοτήθηκε και του δόθηκε ο βαθμός του Αντιναυάρχου - Επίτιμου Αρχηγού του λιμενικού Σώματος.