Καινοτόμος Μεταρρύθμιση (Innovation-Led Transformation) της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Σήμερα οι μη γραμμικότητες και οι ασυμμετρίες βρίσκονται σχεδόν παντού. Ένα γραμμικό μοντέλο ΤΑ δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τα εκθετικά φαινόμενα –υγειονομική, οικονομική, κοινωνική και κλιματική κρίση– της νέας εποχής. Χρειάζονται σύγχρονα, δυναμικά εργαλεία. Η μετάβαση του Συστήματος Αυτοδιοίκησης από μια εξαιρετικά εύθραυστη μορφή σε μια απόλυτα βιώσιμη οντότητα μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από την ενσωμάτωση της ιδιότητας antifragility στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό του νέου αυτοδιοικητικού μοντέλου. Αυτό μπορεί να γίνει άμεσα και με μηδενικό κόστος – υπάρχουν τα κατάλληλα εργαλεία.

Η ιδιότητα ‘antifragility’ (αντι-ευθραυστότητα) –εφευρέθηκε από τον κορυφαίο παγκοσμίως ειδικό στο Risk Management Nassim Taleb– είναι πέρα από την ανθεκτικότητα ‘resilience’ ή την ευρωστία ‘robustness’. Αυτό σημαίνει ότι κάτι απλώς δεν αντέχει σε ένα σοκ αλλά βελτιώνεται πραγματικά εξαιτίας αυτού. Το ανθεκτικό αντιστέκεται στα σοκ και παραμένει το ίδιο. Το αντιθραυστικό γίνεται καλύτερο. Η αντι-εύθραυστη οργάνωση αναπτύσσεται από μεταβλητότητα και διαταραχή. ‘Antifragile’ είναι το αντίδοτο στις πολλαπλές μεταλλάξεις του μαύρου Κύκνου.

Όπως αναφέρει ο Nassim Taleb: ‘Μια αλλαγή 1% στα συστήματα, μπορεί να μειώσει την ευθραυστότητα ‘fragility’ –ή να αυξήσει την αντι-ευθραυστότητα ‘antifragility’– κατά περίπου 99%. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζονται μόνο πολύ λίγα βήματα για να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα και πιο ασφαλή’.

Μετά από πολύχρονη έρευνα έχω αναπτύξει ένα νέο, δυναμικό Μοντέλο Καινοτομίας, το οποίο μπορεί να ενσωματώσει την ιδιότητα antifragility στη δομή των νέων Οντοτήτων ΤΑ. Το νέο Υπόδειγμα Καινοτομίας παρουσιάζεται αναλυτικά σε έναν πρακτικό Οδηγό στον οποίο καταγράφονται συνολικά 75 ασύμμετρες στρατηγικές καινοτομίας, διεπιστημονικά εργαλεία και δημιουργικές τεχνικές που επιτρέπουν στους Οργανισμούς να τροποποιήσουν την έκθεσή τους (modify the exposure) ανάλογα, ώστε απ’ τη μια να είναι ανοικτοί σε ευκαιρίες (να αξιοποιήσουν τις ευνοϊκές ασυμμετρίες) και απ’ την άλλη να είναι λιγότερο εκτεθειμένοι σε κινδύνους (να αποφύγουν τις δυσμενείς ασυμμετρίες). Η αξιοποίηση των θετικών ασυμμετριών μπορεί να επιφέρει εκθετικά πολλαπλασιαστικά οφέλη και πλεονεκτήματα, ενώ η αποφυγή των αρνητικών ασυμμετριών μπορεί να ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους και να εξαλείψει το ρίσκο της καταστροφής.

Ο προαναφερόμενος Οδηγός περιλαμβάνει επίσης ένα Πρότυπο Εργαστήρι για ανάπτυξη της μη γραμμικής σκέψης και ενίσχυση της διεπιστημονικής δημιουργικότητας και της ικανότητας καινοτομίας των Στελεχών της Δημόσιας Διοίκησης, των Επιχειρήσεων, των Εκπαιδευτικών, Ερευνητών και Φοιτητών, του Διπλωματικού Σώματος και των Ενόπλων Δυνάμεων.

Ένα δυναμικό antifragile σύστημα ΤΑ με βάση την καινοτομία (innovation-led) μπορεί να μετασχηματίζεται, να εξελίσσεται, να προσαρμόζεται και να γίνεται καλύτερο με τον χρόνο. Αντίθετα, ένα γραμμικό αυτοδιοικητικό μοντέλο θα καταρρεύσει σαν χάρτινος πύργος στη δίνη των ασύμμετρων αβεβαιοτήτων, της μεταβλητότητας, της πολυπλοκότητας, της αδυναμίας ακριβούς πρόβλεψης, της υπερσυνδεσιμότητας και των μη γραμμικών αλληλεπιδράσεων. Το σημερινό ασύμμετρο περιβάλλον εμπεριέχει εκρηκτικά ρίσκα (συμβάντα κινδύνου ουράς ‘fat tail risk’) και δυνητικά καταστροφικές συνέπειες. Αυτό καταδεικνύεται και μέσα από το εκθετικό φαινόμενο της πανδημίας που θερίζει κυριολεκτικά τα γραμμικά επιχειρηματικά μοντέλα σε 220 χώρες.

Το πρωτοποριακό εργαλείο το οποίο παρουσιάζεται πολύ επιγραμματικά στο παρόν άρθρο μπορεί να εφαρμοστεί σε όλους τους τομείς και σε όλα τα επίπεδα, κλίμακες και μεγέθη: Μεταρρύθμιση Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Agenda 2030, Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, Ορίζοντας Ευρώπη 2021-2027, Δημόσιες Υπηρεσίες, Επιχειρήσεις (Startups και Μεγάλες Εταιρείες), Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων, Εθνική Στρατηγική Ασφάλειας, Οικονομική Διπλωματία, Nation Branding κ.ά.

Εισηγούμαι όπως η Βουλή των Αντιπροσώπων προωθήσει την ενσωμάτωση της ιδιότητας antifragility στην αρχιτεκτονική του νέου αυτοδιοικητικού μοντέλου πριν από την ψήφιση των τριών μεταρρυθμιστικών Νομοσχεδίων. Όπως έχω προαναφέρει, κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει άμεσα και με μηδενικό κόστος και χωρίς να αλλάξει τη φιλοσοφία της Μεταρρύθμισης. Το βασικό ζητούμενο είναι μια καινοτόμος Μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, η οποία θα επιτρέψει στις νέες Οντότητες ΤΑ να διαχειριστούν πιο αποτελεσματικά τις εκθετικές αλλαγές και τις πολύμορφες προκλήσεις της νέας εποχής.

Στο πλαίσιο της Μεταρρύθμισης της ΤΑ εισηγούμαι επίσης όπως καθοριστούν και θεσμοθετηθούν και τα καθήκοντα των Αντιδημάρχων. Τα καθήκοντα των Αντιδημάρχων, μεταξύ άλλων μπορούν να περιλαμβάνουν τον συντονισμό και επίβλεψη όλων των θεμάτων που αφορούν την καινοτομία (π.χ. κοινωνική καινοτομία και κοινωνική επιχειρηματικότητα), την ανθεκτικότητα, την πράσινη ανάπτυξη, τη σύσταση και λειτουργία μηχανισμού παρακολούθησης έργων, την ετοιμασία Χάρτη Δικαιωμάτων του Δημότη και τη δημιουργία One Stop Shop για την εξυπηρέτηση των δημοτών και των επιχειρήσεων.

Είμαι στη διάθεση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εσωτερικών για να παρουσιάσω τα εργαλεία, τα οποία μπορούν να μετατρέψουν τις νέες Οντότητες ΤΑ σε περιφερειακούς πόλους βιώσιμης ανάπτυξης. Μια τέτοια παρουσίαση θα μπορούσε να γίνει στην παρουσία και του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών, Απόστολου Τζιτζικώστα, αφού τα καινοτόμα αυτά εργαλεία μπορούν να εφαρμοστούν και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.