Η άνιση... «ισότητα» των φύλων

Ένας τομέας όπου η ανισότητα μεταξύ των φύλων παρουσιάζεται με ιδιαίτερα αρνητικό πρόσημο, είναι αυτός της πολιτικής εκπροσώπησης, όπου, παρά τα όποια βήματα προόδου έχουν γίνει όσον αφορά την αύξηση της παρουσίας των γυναικών σε πολιτικούς θεσμούς και κέντρα λήψης αποφάσεων, αυτή παραμένει σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Εικόνα που αντανακλά την ευρύτερη, δυσμενή, σε σχέση με τους άντρες, θέση της γυναίκας στην κοινωνία, στους χώρους εργασίας και στη γενικότερη κοινωνικοπολιτική δράση.

Για το θέμα μιλούν στη «Σ» της Κυριακής πέντε βουλεύτριες της κυπριακής Βουλής, απαντώντας στο ερώτημα: «Μέσα από ποιες νομοθετικές ρυθμίσεις θεωρείτε ότι μπορεί να προωθηθεί το ζήτημα της ισότητας των δύο φύλων όσον αφορά το θέμα της ισότητας στην πολιτική εκπροσώπηση; Θεωρείτε ότι θα ήταν αναγκαίο να θεσμοθετηθεί η αρχή της ποσόστωσης;». Εκφράζουν τις προσωπικές τους απόψεις, αλλά και τις εισηγήσεις τους για τα μέτρα και τις πολιτικές που πρέπει να υιοθετηθούν, ώστε η ισότητα των δύο φύλων να καταστεί ουσιαστική και πραγματική, τονίζοντας πως η προσπάθεια εξάλειψης του χάσματος μεταξύ των δύο φύλων θα πρέπει να ξεκινήσει από το επίπεδο των νοοτροπιών και της κουλτούρας.

Ρίτα Σούπερμαν (Βουλεύτρια ΔΗΣΥ)

H ίση συμμετοχή και εκπροσώπηση των γυναικών σε θεσμικές δομές, σε Κέντρα Λήψης Αποφάσεων στον Δημόσιο και στον Ιδιωτικό Τομέα συνιστά ένα από τα σημαντικότερα ζητούμενα για την ενίσχυση της δημοκρατικής διακυβέρνησης όπως αυτή γίνεται αντιληπτή και ασκείται στον σύγχρονο κόσμο. Η μη ισόρροπη παρουσία των γυναικών και ανδρών στα θεσμικά κέντρα λήψης αποφάσεων, όπως επίσης στους τομείς κοινωνικής πολιτικής και οικονομικής ζωής είναι ένα θέμα επίκαιρο και συνεχίζει να αποτελεί σημαντικότατο δημοκρατικό έλλειμμα.

Οι όποιες νομοθετικές ρυθμίσεις θα πρέπει να έχουν ως στόχο την ενδυνάμωση της γυναίκας στην κοινωνία και την ένταξη της διάστασης του φύλου σε όλες τις Πολιτικές. Η Πλατφόρμα Δράσης του Πεκίνου έχει αναγνωρίσει 12 τομείς, οι οποίοι αποτελούν εμπόδιο στην προώθηση των γυναικών και συνεπώς απαιτούν ειδική δράση.

Οι ποσοστώσεις συμβάλλουν στην αύξηση της συμμετοχής των γυναικών σε δομές πολιτικής εξουσίας και λήψης πολιτικών αποφάσεων. Οι γυναίκες ασχολούνται με την πολιτική και έτσι δημιουργούνται καλύτερες προϋποθέσεις για την αλλαγή στην κοινωνική δυναμική. Επιπλέον, η ποσόστωση, η οποία διασφαλίζει πιο ισότιμες προϋποθέσεις για τη συμμετοχή των γυναικών, θα συντείνει στην αλλαγή της νοοτροπίας. Δηλαδή, οι υποψήφιες θα συμμετέχουν έχοντας αξιώσεις και δεν θα αποδέχονται να συμπεριληφθούν απλώς και μόνο για να συμπληρωθεί ένα ψηφοδέλτιο. Παράλληλα, αλλάζουν και οι αντιλήψεις του εκλογικού σώματος που εξετάζει την πιθανότητα να ψηφίσει και άνδρες και γυναίκες. Ωστόσο, οι νοοτροπίες δεν θα αλλάξουν ταυτόχρονα με την ποσόστωση, αλλά είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για την αύξηση του αριθμού των γυναικών. Η εκλογή, ιδιαιτέρως στο Κοινοβούλιο, εξαρτάται και από άλλους παράγοντες, όπως είναι η αναγνωρισιμότητα, κάτι που δεν επηρεάζεται από τις ποσοστώσεις. Γι’ αυτό και σπανίως εκλέγονται με ποσόστωση γυναίκες που δεν έχουν ασχοληθεί ποτέ με την πολιτική ή δεν είναι καταξιωμένες ή γνωστές από τον χώρο εργασίας ή ενασχόλησής τους. Προφανώς και η ποσόστωση στα ψηφοδέλτια δεν θα αντανακλά και το εκλογικό αποτέλεσμα, γιατί τα έμφυλα στερεότυπα στο Κοινοβούλιο είναι ακόμα πολύ άκαμπτα. Οι ποσοστώσεις συμβάλλουν στο να γίνει το πρώτο βήμα για τη συμμετοχή, αλλά είναι μάλλον δύσκολο να ανατρέψουν τα ισχύοντα εμπόδια και τους στερεότυπους έμφυλους ρόλους, ιδιαιτέρως για τις νεότερες γυναίκες με ευθύνες φροντίδας. Η ποσόστωση πρέπει να συνδυάζεται με μέτρα κοινωνικής πολιτικής, μέτρα που θα στοχεύουν στην εξισορρόπηση εργασιακού και προσωπικού/οικογενειακού βίου, για την επιμόρφωση των γυναικών που ενδιαφέρονται να θέσουν υποψηφιότητα σε κάποια εκλογική διαδικασία κ.λπ. Παράλληλα, είναι αναγκαίο να ληφθούν μέτρα και πρωτοβουλίες για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, προκειμένου το μέτρο των ποσοστώσεων να ενταχθεί στη συνολικότερη εκλογική διαδικασία και κουλτούρα. Οι ποσοστώσεις επίσης θα πρέπει να εφαρμοστούν σε όργανα λήψης αποφάσεων της κοινωνίας των πολιτών (κόμματα, παρατάξεις, συνδικαλιστικές οργανώσεις, συλλόγους, μη κυβερνητικές οργανώσεις). Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και όταν προτείνονται γυναίκες με πολιτικά κριτήρια, είναι πιθανό η ηγεσία του κόμματος να μην ανταποκριθεί θετικά και να επιλέξει γυναίκες που δεν έχουν σχέση με την πολιτική, απλώς και μόνο προκειμένου να συμπληρωθεί το ψηφοδέλτιο. Από την άλλη, ωστόσο, η ποσόστωση μπορεί να λειτουργήσει και ως μέσο για την οριοθέτηση των μηχανισμών εσωτερικής αναρρίχησης που λειτουργούν στο πλαίσιο των κομμάτων.

Σάβια Ορφανίδου (Βουλεύτρια ΔΗΣΥ)

Κατ’ αρχάς τονίζω ότι ο ρυθμός γεφύρωσης του χάσματος ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών είναι σταθερός, αλλά αργός. Γι’ αυτό και χρειαζόμαστε κίνητρα και θετικές δράσεις, οι οποίες θα ενισχύουν τον αγώνα μας προς την ισότητα. Σε αυτό το πλαίσιο, η εφαρμογή της ποσόστωσης για τις γυναίκες είναι αναγκαία, δεδομένων των υπαρκτών δυσκολιών και εμποδίων που συναντούν ακόμη και σήμερα οι σύγχρονες γυναίκες. Αποδεδειγμένα, αυτή η πρακτική ήδη καταγράφει αισθητή αύξηση του ποσοστού συμμετοχής των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Δυστυχώς, όμως, η πιο πάνω πρακτική δεν μπορεί να θεσμοθετηθεί, καθώς προσκρούει στο άρθρο 28 του Συντάγματος. Αυτό όμως δεν μας εμποδίζει από το να την εφαρμόσουμε στις εσωκομματικές μας διαδικασίες, κάτι που ήδη πράττει ο Δημοκρατικός Συναγερμός με ουσιαστικά αποτελέσματα.

Επιπρόσθετα, η ισότητα στην εκπροσώπηση των δύο φύλων αφορά και την πολιτική βούληση που πρέπει να υπάρχει σε ό,τι αφορά τον διορισμό περισσότερων γυναικών στο Υπουργικό Συμβούλιο, σε θέσεις Επιτρόπων ή άλλων πολιτειακών αξιωματούχων, καθώς και στα Διοικητικά Συμβούλια των Ημικρατικών Οργανισμών. Βούληση η οποία μετατράπηκε σε πράξη τα τελευταία χρόνια, αλλά υπάρχει ακόμη μεγάλο περιθώριο βελτίωσης.

Παράλληλα, η ισότητα στην εκπροσώπηση θα πρέπει να προωθηθεί και σε επιχειρήσεις και στα Διοικητικά Συμβούλια μεγάλων εταιρειών (σύμφωνα με ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες). Προς αυτήν την κατεύθυνση θετική είναι η συμβολή του Εθνικού Φορέα Πιστοποίησης Επιχειρήσεων για την εφαρμογή καλών πρακτικών για την ισότητα φύλων στο εργασιακό περιβάλλον, γεγονός το οποίο θα ενισχυθεί με περαιτέρω πολιτικές που προωθούν τη συμφιλίωση μεταξύ επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής.

Οφείλω να τονίσω ότι περισσότερες γυναίκες ασχολούνται πλέον με την πολιτική. Περισσότερες γυναίκες διεκδικούν την ψήφο των πολιτών με αξιώσεις, με το έργο και τις γνώσεις τους και κερδίζουν τα εύσημα σε όλους τους χώρους. Και αυτό αποδείχθηκε ξεκάθαρα στην πράξη με την εκλογή της Αννίτας Δημητρίου στο δεύτερο τη τάξει πολιτειακό αξίωμα της Δημοκρατίας. Και αυτό σίγουρα θα ενισχυθεί σε μεγάλο βαθμό με την ενδεχόμενη δημιουργία ενός Υφυπουργείου για την Ισότητα των Δύο Φύλων.

Μαρίνα Νικολάου (Βουλεύτρια ΑΚΕΛ)

Πολύ συχνά η αριθμητική συμμετοχή γυναικών στην πολιτική ζωή παρουσιάζεται ως κριτήριο για την ισότητα. Αυτό είναι μια πλάνη.

Η συμμετοχή των γυναικών δεν είναι περιορισμένη μόνο στα ψηφοδέλτια, στη Βουλή και σε άλλα θεσμικά αξιώματα. Η συμμετοχή των γυναικών είναι περιορισμένη στην κοινωνικοπολιτική δράση, στον συνδικαλισμό, στους μαζικούς φορείς, στους κοινωνικούς αγώνες. Εκεί είναι που πρέπει να αναζητηθεί το πραγματικό πρόβλημα της απουσίας των γυναικών από την πολιτική ζωή.

Οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται, γιατί είναι επιβαρυμένες με τις ευθύνες που τους αποδίδονται εξαιτίας των έμφυλων κοινωνικών ρόλων. Επιπρόσθετα, τα έμφυλα στερεότυπα και οι διακρίσεις που επικρατούν στην κοινωνία θέτουν εμπόδια στις γυναίκες που αποφασίζουν να εμπλακούν στη δημόσια ζωή.

Η συμμετοχή περισσότερων γυναικών στην πολιτική απαιτεί βελτίωση των συνθηκών ζωής τους και των όρων εργασίας τους. Μια γυναίκα σήμερα βρίσκει δυσκολότερα δουλειά συγκριτικά με έναν άντρα, πληρώνεται λιγότερα, έχει λιγότερες προοπτικές ανέλιξης στην εργασία, έχει τις υποχρεώσεις της μητρότητας και αυξημένα καθήκοντα στο σπίτι. Οι πολιτικές που ακολουθούνται τα τελευταία χρόνια στον τόπο μας δυσχεραίνουν την κατάσταση. Η φιλελευθεροποίηση των ωραρίων στο λιανικό εμπόριο, η δουλειά τις Κυριακές, το κλείσιμο των δομών φροντίδας των παιδιών και των ηλικιωμένων περιορίζουν ακόμα περισσότερο τον προσωπικό χρόνο μιας γυναίκας.

Ταυτόχρονα, η εποχή μας ανέδειξε τις πολλαπλές μορφές βίας που υφίστανται οι γυναίκες και στις οποίες αδυνατούν να αντιδράσουν, συμπίεσε ασφυκτικά τις επιλογές ζωής τους και έθεσε σημαντικά εμπόδια στην πορεία χειραφέτησής τους.

Δυστυχώς, ενώ όλοι αναγνωρίζουν τις διακρίσεις εις βάρος των γυναικών, το μόνο που προτείνεται ως δήθεν λύση είναι η εφαρμογή των ποσοστώσεων. Κάτι που αποπροσανατολίζει από την ουσία του προβλήματος, ενώ τα παραδείγματα χωρών όπου εφαρμόστηκε καταγράφουν μια τεχνητή βελτίωση της εικόνας και τίποτε πάρα πέρα.

Για να υπάρχει ισότητα και στην πολιτική εκπροσώπηση, πρέπει να υπάρχουν οι συνθήκες που να απελευθερώνουν τη γυναίκα από τα δεσμά της. Και αυτές οι συνθήκες αφορούν στη λήψη αποτελεσματικών μέτρων αντιμετώπισης των έμφυλων διακρίσεων και των έμφυλων στερεοτύπων, με την παράλληλη δημιουργία ποιοτικών και επαρκών υποστηρικτικών δομών.

Χριστιάνα Ερωτοκρίτου (Αναπληρώτρια Πρόεδρος – Βουλεύτρια Δημοκρατικού Κόμματος)

Αρχικά να ξεκαθαρίσουμε ότι το θέμα της ισότητας δεν περιορίζεται εντός πλαισίων και φυσικά η αρχή και το τέλος του ζητήματος αυτού δεν βρίσκονται αποκλειστικά ούτε στο νομοθετικό πεδίο, ούτε στην πολιτική σκηνή, ούτε στη θεσμοθέτηση της οιασδήποτε αρχής.

Η ισότητα των δύο φύλων είναι θέμα παιδείας, αντίληψης, συναίσθησης και καλλιεργημένων κοινωνιών. Η ισότητα των δύο φύλων δεν καθορίζεται μόνο μέσα από νομοθετήματα, είναι κάτι πολύ ευρύτερο, είναι κουλτούρα. Άλλωστε, πόσες φορές παρατηρήσαμε ότι ο σκοπός του νομοθέτη δεν εξυπηρετείται στην πράξη, λόγω μη εφαρμογής ή έστω μη σωστής και μη λειτουργικής εφαρμογής; Πρώτιστός μας στόχος πρέπει να είναι η αντιμετώπιση και η εξόντωση, το συντομότερο, της υποβόσκουσας νοοτροπίας που ταλαιπωρεί την κοινωνία μας. Τότε πιστεύουμε ότι η αντιπροσώπευση των γυναικών σε όλα τα επίπεδα, όπως και στην πολιτική, θα επιτευχθεί αβίαστα.

Ως ΔΗΚΟ στηρίζουμε την αρχή της ίσης αντιμετώπισης ανδρών και γυναικών σε κάθε τομέα. Πιστεύουμε πως είναι και δική μας ευθύνη, των πολιτικών κομμάτων, να προωθήσουμε τα μέτρα που θα στείλουν το σωστό και κατάλληλο μήνυμα στην κοινωνία, δίνοντας ώθηση για την εξασφάλιση της πραγματικής ισότητας. Με τις προτάσεις μας, οι οποίες, τις περισσότερες φορές, υπερψηφίζονταν, πετύχαμε διαχρονικά πολλά. Ενδεικτικά, να αναφέρω ότι διασφαλίσαμε, διά της ποσόστωσης, τη συμμετοχή των γυναικών στα Διοικητικά Συμβούλια των Ημικρατικών Οργανισμών, ενώ περαιτέρω οπλίσαμε τα χέρια του νομοθέτη ενάντια στον σεξισμό.

Με ουσιαστικές, λοιπόν, πράξεις και ενέργειες θα καθοριστεί και θα καθιερωθεί η ισότητα σε κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό επίπεδο. Εκ μέρους όλων, του συνόλου των πολιτών. Ας μην παραλείπουμε το λυπητερό γεγονός ότι η γυναικεία παρουσία και εκπροσώπηση στο Κυπριακό Κοινοβούλιο οπισθοδρομεί, καθώς οι γυναίκες βουλευτές είμαστε μόλις 8 στο σύνολο των 56 εκλεγομένων του Σώματος. Η Κύπρος κατέχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά εκπροσώπησης των γυναικών στην Ευρώπη, συνεπώς έχουμε αρκετό δρόμο να διανύσουμε.

Η πρόοδος και η αλλαγή δεν μπορεί να πραγματωθούν μόνο σαν βρεθεί μια γυναίκα σε ένα σημαντικό πόστο. Χρειαζόμαστε πολλαπλά και απτά δείγματα γραφής για να καταφέρουμε να φτάσουμε στο επιθυμητό επίπεδο. Εμείς είμαστε έτοιμοι να στηρίξουμε, να βελτιώσουμε και προωθήσουμε ένα μοντέλο ισότητας στην πολιτική εκπροσώπηση -κι όχι μόνο-, που θα βελτιώνει τα επίπεδα ισότητας των δύο φύλων. Σε κάθε περίπτωση, όπως είπε και η Abigail Adams: «Αν θέλουμε να έχουμε ήρωες πολιτικούς και φιλοσόφους, πρέπει ν' αποκτήσουμε μορφωμένες γυναίκες».

Αλεξάνδρα Ατταλίδου (Βουλεύτρια Κινήματος Οικολόγων)

Παρά το γεγονός ότι τα πολιτικά δικαιώματα των γυναικών στην Κύπρο έχουν κατοχυρωθεί εδώ και δεκαετίες, η μειωμένη συμμετοχή τους σε δομές και όργανα λήψης αποφάσεων, σήμερα, είναι δεδομένη και συνιστά σοβαρό δημοκρατικό έλλειμμα για τον τόπο μας.

Οι γυναίκες στην Κύπρο αποτελούν το 51% του πληθυσμού, παρ’ όλα αυτά στο Εθνικό Κοινοβούλιο εκπροσωπούνται με ποσοστό 14%, στο Υπουργικό Συμβούλιο με ποσοστό 25%, ενώ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν υπάρχει καμία γυναίκα εκπρόσωπος από την Κύπρο. Στο Υπουργείο Εξωτερικών, αν και έχει ενσωματωθεί η διάσταση του φύλου στην εξωτερική μας πολιτική, μόλις μία γυναίκα έχει προαχθεί ή διοριστεί στη βαθμίδα του Πρέσβη. Η ίδια αποκαρδιωτική εικόνα παρουσιάζεται και στη συμμετοχή των γυναικών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, με μόνο μία γυναίκα δήμαρχο στις ελεύθερες περιοχές και, συγκεκριμένα, στον Δήμο Λακατάμιας, ενώ υπάρχουν και τρεις επικεφαλής κατεχόμενων δήμων, της Κερύνειας, της Ακανθούς και του Λευκονοίκου.

Η ανάγκη, συνεπώς, να υιοθετηθούν άμεσα θετικά μέτρα με σκοπό την αύξηση της συμμετοχής γυναικών σε όλες τις βαθμίδες διακυβέρνησης και λήψης αποφάσεων, είναι επιτακτική, όπως επισημαίνεται και από τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ποσόστωση, ωστόσο, ως μέτρο αντιμετώπισης του ζητήματος της ίσης εκπροσώπησης δεν φαίνεται να βρίσκει έρεισμα στην κυπριακή νομοθεσία, αφού εγείρονται ζητήματα σύγκρουσης με το Σύνταγμα.

Στην πραγματικότητα, τα κόμματα αποτελούν την κυριότερη δεξαμενή δημιουργίας και άντλησης του πολιτικού κεφαλαίου της χώρας. Συνεπώς, στην αντιμετώπιση του ζητήματος, οφείλουν να έχουν ενεργό ρόλο. Παλαιότερα, είχα εισηγηθεί όπως η κρατική χορηγία των κομμάτων συνδεθεί με έναν δείκτη ισότητας, στα διάφορα εσωτερικά όργανα των κομμάτων, ούτως ώστε, επιτέλους, τα κόμματα να ασχοληθούν σοβαρά με αυτό το θέμα.

Επιπρόσθετα, στην Κύπρο σε μεγάλο βαθμό οι γυναίκες δεν έχουν τον αναγκαίο χρόνο να ασχοληθούν με την πολιτική, αφού είναι επιφορτισμένες -από την κοινωνία- με καθήκοντα που έχουν σχέση και με τη φροντίδα της οικογένειας. Ως εκ τούτου, πρέπει επιτέλους το κράτος να αναλάβει τις ευθύνες του∙ να δημιουργήσει τις υποδομές για τη φροντίδα παιδιών και ηλικιωμένων ατόμων, να εξισώσει τη γονική άδεια του πατέρα με αυτήν της μητέρας, να αφαιρέσει όλα τα κοινωνικά βαρίδια που μέχρι σήμερα επικρέμανται στις γυναίκες, ούτως ώστε να τους δίνει τη δυνατότητα να συμμετέχουν επί ίσοις όροις στην πολιτική διαδικασία.

Με τη συμβολή και των πολιτών η σημερινή κατάσταση μπορεί να αλλάξει και να οδηγηθεί σε μια δημοκρατία βαθύτερη και ουσιαστικότερη, που θα βασίζεται, μεταξύ άλλων, στην ίση εκπροσώπηση ανδρών και γυναικών.