Εργαζομένη και γυναίκα γίνεται (;)

Εδώ και δεκαετίες η κοινωνία μας κάνει άλματα όσον αφορά την ισότητα των φύλων, αν και ακόμη υπάρχει δρόμος να καλύψουμε. Ας αναλογιστούμε ότι κάποιες δεκαετίες πριν οι γυναίκες δεν είχαν δικαίωμα στη μόρφωση αλλά ούτε και στην εργασία, εφόσον δεν επιτρεπόταν να τους παρέχεται μια τέτοιου είδους ελευθέρια αφού ήταν κυριολεκτικά κτήμα της πατριαρχίας. Οι γυναίκες ανήκαν στους πατεράδες και τους αδελφούς τους, ενώ με μια καλή συμφωνία ανάμεσα σε άνδρες, και μια καλή προίκα φυσικά, γινόταν κτήμα του συζύγου της. Οι εργασίες της περιορίζονταν στους τοίχους ενός σπιτιού, που έπρεπε να φροντίζει νυχθημερόν και να μεγαλώνει σωστά τα παιδιά του συζύγου της. Φυσικά αν οι γυναίκες προέρχονταν από φτωχή οικογένεια, αναγκάζονταν να δουλεύουν στα χωράφια, χωρίς φυσικά να πληρώνονται, αφού τα χρήματα πήγαιναν κατευθείαν στην τσέπη του άντρα του σπιτιού. Γιατί όμως συνδέεται τόσο η εργασία με την ελευθερία; Οι γυναίκες, αν δεν είχαν εισόδημα ώστε να «αποδράσουν» ή να σπουδάσουν δεν μπορούσαν να νιώσουν ελεύθερες, αφού και για μια απλή βόλτα θα έπρεπε να πάρουν άδεια, σε όποια ηλικία κι αν ήταν. Όταν λοιπόν οι γυναίκες δεν είχαν κανένα δικαίωμα, όπως το να εργάζονται και να έχουν εισόδημα, να σπουδάζουν και να μορφώνονται, να ψηφίζουν και να έχουν ίσες θέσεις με τους άνδρες στην κοινωνία και την εργασία, δημιουργήθηκαν διάφορα κινήματα όπως το φεμινιστικό. Τα αιτήματά τους πολλά, οι προσπάθειες και οι αγώνες άπειροι, όμως τα κατάφεραν να εξασφαλίσουν δικαιώματα, τα οποία σήμερα απολαμβάνουν όλες οι γυναίκες. Οι οποίες πια μορφώνονταν, ψήφιζαν, μπορούσαν να λένε τη γνώμη τους και φυσικά εργάζονταν. Οι εργασίες τους όμως ήταν περιορισμένες σε βοηθούς, γραμματείς κ.ά.. Ωστόσο οι καιροί άλλαξαν και, φτάνοντας στο 2021, οι γυναίκες έχουν -σχεδόν- ίσα δικαιώματα με τους άντρες. Και το «σχεδόν» το τονίζουμε, καθώς αν και οι γυναίκες κατάφεραν πολλά, σε πολιτικό, κοινωνικό και εργασιακό επίπεδο, η μεταχείριση της οποίας τυγχάνουν κάποιες φορές παραμένει διαφορετική σε σχέση με αυτήν που έχουν οι άνδρες.

Ανισότητα μεταξύ αντρών και γυναικών

Σύμφωνα με την ΕΕ, σε όλες τις χώρες της η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας είναι χαμηλότερη από εκείνη των ανδρών. Οι εργαζόμενες γυναίκες τείνουν να εργάζονται λιγότερες ώρες, εργάζονται σε χαμηλότερα αμειβόμενους τομείς και καταλαμβάνουν θέσεις κατώτερου επιπέδου απ’ ό,τι οι άνδρες, γεγονός το οποίο έχει ως αποτέλεσμα σημαντικό χάσμα μεταξύ των φύλων στους μισθούς και τις αποδοχές. Οι εν λόγω διαφορές οφείλονται, ως έναν βαθμό, σε βαθιά ριζωμένους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων, αλλά και σε οικονομικά κίνητρα. Η ΕΕ προωθεί μεγαλύτερη ισότητα μεταξύ των φύλων στην αγορά εργασίας με ένα μείγμα νομοθεσίας, κατευθύνσεων πολιτικής και χρηματοδοτικής στήριξης.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει την ισότητα των φύλων σε υψηλή θέση στο πολιτικό της θεματολόγιο και πρόσφατα ενέκρινε μια φιλόδοξη στρατηγική για την ισότητα των φύλων (2020-2025) με στόχο «μια Ευρώπη με ισότητα».

Η δράση της ΕΕ για την ισότητα των φύλων ενσωματώνεται σε διάφορους τομείς πολιτικής και αποσκοπεί στην εξασφάλιση ίσων δικαιωμάτων, όπως η ισότητα στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και η εξάλειψη της έμφυλης βίας και του μισθολογικού χάσματος μεταξύ των φύλων. Σύμφωνα πάντα με την ΕΕ, οι γυναίκες κερδίζουν κατά μέσον όρο 16% λιγότερο από τους άνδρες στην ΕΕ με σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών.

Οι ανισότητες μεταξύ των φύλων στον τομέα της εκπαίδευσης εξακολουθούν να υφίστανται, για παράδειγμα, όσον αφορά τις προτιμήσεις στην επιλογή των σπουδών. Οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να έχουν πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά εξακολουθούν να υπερεκπροσωπούνται σε τομείς σπουδών που συνδέονται με παραδοσιακούς γυναικείους ρόλους, όπως οι τομείς που συνδέονται με την παροχή φροντίδας, και υποεκπροσωπούνται σε τομείς όπως η επιστήμη και η μηχανολογία.

Τέλος, οι γυναίκες εκπροσωπούνται λιγότερο σε ηγετικές θέσεις σε διάφορους τομείς όπως η πολιτική, η οικονομία, η επιστήμη και η έρευνα. Μόνο το 7,5% των προέδρων των διοικητικών συμβουλίων και το 7,7% των διευθυντικών στελεχών είναι γυναίκες.

Σε φυλετικό χάσμα και η Κύπρος

Στην τελευταία θέση της Ευρώπης κατατάσσεται η Κύπρος όσον αφορά τη συμμετοχή των γυναικών σε διοικητικές και διευθυντικές θέσεις, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας. Πιο συγκεκριμένα το 2018, στην Κύπρο οι γυναίκες που συμμετείχαν σε διευθυντικές θέσεις ανέρχονταν μόλις στο 19%, ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 37%. Το ποσοστό συμμετοχής των γυναικών στα διοικητικά συμβούλια των εισηγμένων στο Χρηματιστήριο εταιρειών ανέρχεται μόλις στο 9%, ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 28%. Πολύ χαμηλή ήταν και η συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική ζωή, με μόνο 12 γυναίκες βουλευτές, ποσοστό 21,4%, με καμία γυναίκα ευρωβουλευτή και μόλις 3 γυναίκες υπουργούς.

Φυσικά, στους επόμενους ανασχηματισμούς της Κυβέρνησης είδαμε περισσότερη συμμετοχή των γυναικών, όπως και στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, ενώ για πρώτη φορά στην ιστορία της Κύπρου εκλέγηκε γυναίκα Πρόεδρος της Βουλής. Η Κύπρος είναι ανάμεσα στις χώρες όπου έγιναν τα μεγαλύτερα βήματα προς την ισότητα των φύλων, σύμφωνα με έκθεση του Δείκτη Ισότητας των Φύλων (EIGE) 2021.

Μιλώντας στη «Σημερινή» η Επίτροπος Ισότητας των Φύλων, Ιωσηφίνα Αντωνίου, για την κατάσταση που επικρατεί στους χώρους εργασίας στην Κύπρο όσον αφορά τις φυλετικές διακρίσεις, τόνισε πως «η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας έχει αυξηθεί σημαντικά, εντούτοις, εξακολουθεί να παρατηρείται το φαινόμενο της ‘‘γυάλινης οροφής’’, που συνεχίζει να εμποδίζει την επαγγελματική ανέλιξή τους. Αν και η αγορά εργασίας είναι στελεχωμένη από ικανότατες γυναίκες, δυστυχώς διαπιστώνεται ότι η αξία τους υποτιμάται όσον αφορά την άνοδό τους στις ανώτερες και ανώτατες θέσεις της ιεραρχίας. Οι άνδρες υπερτερούν αριθμητικά στις ιεραρχικά υψηλότερες θέσεις, ακόμη και σε τομείς στους οποίους αριθμητικά είναι λιγότεροι, πράγμα το οποίο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τα στερεότυπα για τον ρόλο και τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία λειτουργούν ακόμη και σήμερα ως εμπόδια για την ανέλιξή τους στον χώρο εργασίας».

Δικαιώματα στον χώρο εργασίας

Οπότε καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως τα δικαιώματα στον χώρο εργασίας, για τα οποία τόσο πάλεψαν οι γυναίκες, έχουν διαμορφωθεί γι’ αυτές πολύ διαφορετικά. Οι γυναίκες δουλεύουν όσο και οι άντρες αλλά δύσκολα κατέχουν τις ίδιες θέσεις μαζί τους, λόγω κυρίως της μητρότητας. Πολλοί διευθυντές αποφεύγουν να προάγουν γυναίκες σε υψηλά ιστάμενες θέσεις γιατί στο πίσω μέρος του μυαλού τους έχουν ότι η γυναίκα αυτή θα είναι κομμένη στα δύο. Πάντα ένα κομμάτι κάθε γυναίκας ανήκει στα παιδιά της και την ανατροφή τους, αφού μέχρι και σήμερα ελάχιστοι είναι οι άντρες που συμμετέχουν στο μεγάλωμα των παιδιών τους, ενώ ένα άλλο κομμάτι της θα ανήκει στην εργασία και τα όνειρά της. Αυτές είναι οι σκέψεις των πλείστων εργοδοτών, που δεν προάγουν γυναίκες, ενώ κάποιοι ενοχλούνται και με τα δικαιώματα που κατέχει μια νέα μητέρα, η οποία μπορεί να αργεί στη δουλειά της ή να φεύγει νωρίτερα ή να φεύγει ενδιάμεσα της ημέρας για να θηλάσει το παιδί της, ενώ άδεια μητρότητας τεσσάρων μηνών μπορεί να στοιχίσει ακόμη και προαγωγή στη νέα μητέρα - κάτι που είναι επίσης παράνομο.

Εξάλλου αναφερομένη στην εργαζόμενη γυναίκα η Επίτροπος Ισότητας τόνισε πως «όσον αφορά την ανέλιξη των γυναικών στην εργασία, απαιτείται η δημιουργία δομών στήριξης για τη μητέρα, η οποία σε πολλές περιπτώσεις είναι και φροντίστρια των ηλικιωμένων μελών της οικογένειας. Δεν πρέπει η εργαζόμενη γυναίκα να αντιμετωπίζει το δίλημμα, καριέρα ή οικογένεια. Το κράτος οφείλει να δημιουργεί συνθήκες συμφιλίωσης καριέρας και οικογένειας. Η δημιουργία περισσότερων ολοήμερων σχολείων, η ενίσχυση του θεσμού ημερήσιας φροντίδας ηλικιωμένων είναι πολιτικές που μπορούν να καταπολεμήσουν αυτές τις ανισότητες στον χώρο της εργασίας».

Οι απολαβές μιλούν από μόνες τους

Όπως διαφαίνεται και από τους αριθμούς της Στατιστικής Υπηρεσίας για τις απολαβές των Κυπρίων κατά το 2ο τρίμηνο του 2021, οπότε και είχαν χαλαρώσει τα μέτρα κατά της πανδημίας, οι άντρες αμείβονται περισσότερο από τις γυναίκες.

Όπως φαίνεται και στον σχετικό πίνακα, οι άντρες κατά το 2ο τρίμηνο αμείβονται κατά μέσο όρο €2.071 - €2.136, ενώ οι απολαβές τους αυξήθηκαν κατά 3,3% από το αντίστοιχο περσινό έτος. Οι γυναίκες για την ίδια χρονική περίοδο αμείβονται κατά μέσο όρο €1.728 - €1.814, ενώ οι απολαβές τους μειώθηκαν κατά 0,1% από το αντίστοιχο περσινό έτος και αυξήθηκαν από το προηγούμενο εξάμηνο του 2021, κάτι που για τους άντρες δεν ισχύει.

Καταληκτικά η Επίτροπος Ισότητας είπε πως «στη χώρα μας το μισθολογικό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών ανέρχεται στο 10,4%. Για να καταπολεμήσουμε αυτά τα φαινόμενα και να εξαλείψουμε τις διακρίσεις κατά των γυναικών θα πρέπει να ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα. Η εφαρμογή του Νόμου για ίση αμοιβή για την ίδιας αξίας εργασία, θα πρέπει να εφαρμοστεί με αυστηρότητα στον ιδιωτικό τομέα. Επίσης η διαφάνεια των αμοιβών, ιδιαίτερα στις μεγάλες εταιρείες, θα πρέπει να κατοχυρωθεί νομοθετικά, με τη δημοσιοποίηση των αμοιβών των εργαζομένων σ’ αυτές».