Αργούν τα υψηλότερα επιτόκια στην Ευρωζώνη

Οι πληθωριστικές πιέσεις που παρατηρούνται ανά το παγκόσμιο αναγκάζουν τις κεντρικές τράπεζες αρκετών χωρών να δράσουν. Παρόλο που η μετάλλαξη «Όμικρον» δημιουργεί αβεβαιότητα για τον ρυθμό ανάκαμψης της οικονομικής δραστηριότητας, δεν φαίνεται να απέτρεψε αρκετές κεντρικές τράπεζες από το να ψηλώσουν τα επιτόκια τους, την προηγούμενη εβδομάδα. Η αντίδραση της ΕΚΤ, όμως, μπορεί να χαρακτηριστεί ήπια σε σύγκριση με τις αντιδράσεις των κεντρικών τραπεζών άλλων ανεπτυγμένων οικονομιών. Η ΕΚΤ πιστεύει πως ο υψηλός πληθωρισμός στην Ευρωζώνη είναι παροδικός και, βάσει των παρόντων προβλέψεων της, συνεπάγεται πως το όφελος από τα υψηλότερα επιτόκια για τις τράπεζες της Ευρωζώνης είναι ακόμη δυο-τρία χρόνια μακριά.

Οι πληθωριστικές πιέσεις αναγκάζουν τις κεντρικές τράπεζες να δράσουν

Την προηγούμενη εβδομάδα η Τράπεζα της Αγγλίας και η Κεντρική Τράπεζα της Νορβηγίας αύξησαν τα βασικά τους επιτόκια κατά 0,15% (στο 0,25%) και 0,25% (στο 0,50%). Για την Κεντρική Τράπεζα της Νορβηγίας είναι η δεύτερη αύξηση επιτοκίων από τον Σεπτέμβριο. Τον Νοέμβριο ο πληθωρισμός στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και στη Νορβηγία έφτασε το 5%. Εκτός Ευρώπης, η Κεντρική Τράπεζα του Μεξικού αύξησε το βασικό επιτόκιο κατά 0,5% την προηγούμενη εβδομάδα, στο 5,5%, με τον πληθωρισμό στη χώρα να φτάνει το 7,4% τον Νοέμβριο.

Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) αύξησε δραματικά τις προβλέψεις την προηγούμενη εβδομάδα για τον πληθωρισμό, αναγνωρίζοντας πως θα επιμείνει το 2022 και το 2023. Επίσης, επιτάχυνε τον ρυθμό μείωσης της τόνωσης που παραχωρεί μέσω της αγοράς κρατικών ομολόγων και υπολογίζει πως το συγκεκριμένο πρόγραμμα θα ολοκληρωθεί μέχρι τον Μάρτιο του 2022. Η Fed αύξησε σημαντικά τις εκτιμήσεις της για το κατάλληλο επιτόκιο ομοσπονδιακών κεφαλαίων, με τη διάμεση εκτίμηση της Federal Open Market Committee να προβλέπει τώρα τρεις αυξήσεις επιτοκίων το 2022 και αρκετές ακόμη το 2023. Συγκεκριμένα, η Fed αύξησε τις προβλέψεις της για το επιτόκιο πολιτικής στο 0,9% έως το τέλος του 2022, στο 1,6% για το 2023 και στο 2,1% για το 2024 (από το παρόν 0,1%).

‘Ήπια η μέχρι τώρα αντίδραση της ΕΚΤ

Σε σχέση με τη δραματική αλλαγή της στάσης της Fed και τις αυξήσεις των επιτοκίων της Τράπεζας της Αγγλίας και της Νορβηγίας, η αντίδραση της ΕΚΤ φαίνεται να είναι ηπιότερη. Η ΕΚΤ ανακοίνωσε την προηγούμενη εβδομάδα πως θα μειώσει σταδιακά τις (καθαρές) αγορές περιουσιακών στοιχείων το 2022. Παρόλα αυτά, η ΕΚΤ δεν καθόρισε πότε υπολογίζει να ξεκινήσει να ψηλώνει το βασικό της επιτόκιο. Ενώ αύξησε σημαντικά την πρόβλεψή της για τον πληθωρισμό το 2022 στην Ευρωζώνη, από 1,7% σε 3,2%, προβλέπει επιβράδυνση και σταθεροποίηση του πληθωρισμού στο 1,8% για το 2023 και το 2024.

Για τα δύο χρόνια που έχουν σημασία για τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές της (δηλαδή 2023 και 2024), η ΕΚΤ εξακολουθεί να αναμένει ότι ο πληθωρισμός θα παραμείνει χαμηλότερος από τον στόχο του 2%. Αυτό υποδηλώνει πως η ΕΚΤ πιστεύει ότι, προς το παρόν, δεν χρειάζεται να αυξήσει τα επιτόκια εντός των επόμενων δύο-τριών ετών. Συγκεκριμένα, η ΕΚΤ πιστεύει ότι ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη είναι σε μεγάλο βαθμό παροδικός, τονίζοντας ότι οι τιμές της ενέργειας αντιστοιχούσαν σε περισσότερο από το ήμισυ του πληθωρισμού του Νοεμβρίου (4,9%; 30ετές ρεκόρ). Η ΕΚΤ άφησε, όμως, ανοιχτό το ενδεχόμενο νωρίτερης αύξησης των επιτοκίων εάν ο πληθωρισμός αποδειχθεί υψηλότερος λόγω υψηλότερων από τις αναμενόμενες αυξήσεων μισθών ή γρηγορότερης επιστροφής της οικονομίας σε πλήρη δυναμικότητα.

Ο πληθωρισμός της Ευρωζώνης θα παραμείνει, πιθανότατα, χαμηλότερος από τον πληθωρισμό των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου στο εγγύς μέλλον. Ο παρών πληθωρισμός στην Ευρωζώνη δεν είναι αποτέλεσμα πλεονάζουσας ζήτησης, πέραν των ελλείψεων στις αλυσίδες προσφοράς (όπως στις ΗΠΑ) και άλλων ειδικών παραγόντων που αυξάνουν τις τιμές σε όλον τον κόσμο. Επίσης, η Ευρωζώνη διατρέχει μικρότερο κίνδυνο από τις πιέσεις στους μισθούς απ’ ό,τι οι ΗΠΑ, και συνεπώς μικρότερο κίνδυνο διατήρησης του πληθωρισμού σε υψηλότερα επίπεδα από τον στόχο του 2% της ΕΚΤ. Αυτό οφείλεται κυρίως στη σταθερότητα του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών στην Ευρωζώνη (απουσία άμεσης οικονομικής στήριξης όπως στις ΗΠΑ) και στη λιγότερο ευέλικτη αγορά εργασίας της Ευρωζώνης σε σχέση με τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Το όφελος για τις τράπεζες και η σηματοδότηση του TLTRO3

Μια πιθανή αύξηση των επιτοκίων από την ΕΚΤ θα έχει αναμφίβολα θετικό αντίκτυπο στα έσοδα και στα κέρδη των τραπεζών της Ευρωζώνης. Πέρα από την αυτόματη ανατιμολόγηση των δανείων με κυμαινόμενα επιτόκια, οι καινούργιες χορηγήσεις θα γίνονται και αυτές σε υψηλότερα επιτόκια. Επίσης, το κόστος χρηματοδότησης (δηλαδή τα επιτόκια των καταθέσεων) δεν θα διαφοροποιηθεί ιδιαίτερα, αφού η αύξηση των επιτοκίων κατά +0,5% θα φέρει το βασικό καταθετικό επιτόκιο της ΕΚΤ στο 0% (από -0,5% σήμερα). Συνεπώς, χωρίς ιδιαίτερη πίεση μετακύλισης του οφέλους στους καταθέτες (για το πρώτο 0,5%), η αύξηση των εσόδων αλλά και του κέρδους των τραπεζών της Ευρωζώνης θα είναι σημαντική. Παρόλα αυτά, δεν θα πρέπει να αγνοηθεί ο αντίκτυπος από τα υψηλότερα επιτόκια στη δυνατότητα των υφιστάμενων δανειοληπτών να εξυπηρετήσουν το χρέος τους (μιας και οι τόκοι θα αυξηθούν).

Στο τέλος του Ιουνίου του 2022 λήγει το προνομιακό επιτόκιο του προγράμματος TLTRO3 (Targeted Long-Term Refinancing Operations), το οποίο βρίσκεται στο -1,0% και για το 2ο εξάμηνο του έτους θα μειωθεί στο κανονικό επιτόκιο του -0,5%. Αρκετές τράπεζες της Ευρωζώνης ανέφεραν πως σε περίπτωση που δεν υπάρξει ανανέωση του προνομιακού επιτοκίου ή γενικότερα ενός περαιτέρω κινήτρου πέραν του -0,5% από την ΕΚΤ, τότε θα αποπληρώσουν πλήρως τον δανεισμό τους μέσω του TLTRO3. Συνεπώς, μέσα στις επόμενες τέσσερεις συνεδρίες της ΕΚΤ για τη χρηματοοικονομική της πολιτική, θα διαφανεί η στάση της για το συγκεκριμένο πρόγραμμα.

Mη-ανανέωση του προνομιακού επιτοκίου του προγράμματος (σε συνδυασμό με τις αναθεωρημένες προβλέψεις της ΕΚΤ για τον πληθωρισμό) θα υποδεικνύει πως η ΕΚΤ υπολογίζει να αυξήσει το βασικό καταθετικό της επιτόκιο εντός των επόμενων δυο χρόνων. Από την άλλη, η ανανέωση του προνομιακού επιτοκίου του προγράμματος TLTRO3 θα υποδεικνύει πως η ΕΚΤ πιστεύει πως δεν θα αυξήσει το επιτόκιό της. Συνεπώς θα χρειάζεται να συνεχισθεί η τόνωση της πραγματικής οικονομία (μιας και το TLTRO3 είναι στενευμένο για χορηγήσεις προς επιχειρήσεις) αλλά και η στήριξη των εσόδων των τραπεζών αφού τα χαμηλά/αρνητικά επιτόκια στην Ευρωζώνη θα παραμείνουν για το εγγύς μέλλον.